نویسندگان خارجی به ما اعتماد ندارند / اعتراض جان بارت اولین مورد نیست

امیر حسین زادگان مدیر نشر ققنوس در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اگر نویسنده ای چون "جان بارت" نسبت به انتشار بی اجازه اثرش اعتراض می کند کاملا حق دارد. از طرفی من به عنوان مدیر یک انتشارات بارها بر اساس قراردادهایی که با نویسندگان، صاحبان آثار و ناشران خارجی داشته ام دست به انتشار آثارشان زده ام.

وی افزود: به عنوان مثال نشر "گالیمار" یکی از این موارد است که ما چندین کتاب آن را تاکنون منتشر کرده ایم. همچنین تعدادی کتاب که مربوط به نشر "راتلج" بوده و براساس قراردادی در ایران به دست ما به چاپ رسیده است. به طور کلی ما حدود 50 یا 60 درصد این گونه آثار را براساس قراردادهایی که می بندیم منتشر می کنیم.

این ناشر ادامه داد: البته در این میان ناشران آمریکایی مانند "روسن بوک" تن به همکاری با ایران و بستن چنین قراردادهایی نمی دهند. حتی "راتلج" بارها به خاطر مبلغی که ما بابت کتابها به آنها می پردازیم، بنای اعتراض را گذاشته است.

حسین زادگان اضافه کرد: در یکی از مفاد قراردادی که با ناشران و نویسندگان خارجی می بندیم آمده است که ناشر دیگری در ایران حق ندارد این کتاب را چاپ کند اما متاسفانه ایران به دلیل نپیوستن به معاهده کپی رایت نمی تواند این ماده را مطابق میل آنها اجرا کند بنابراین ترجمه یا انتشار همزمان یک اثر در ایران اجتناب ناپذیراست. به همین علت ناشران خارجی تمایل چندانی به کار کردن با ناشران ایرانی ندارند.

وی گفت: حتی نویسندگان این کشورها نیز از اینکه کتابهایشان به وسیله ما ترجمه شود امتناع می کنند. به عنوان مثال ما هر کتابی را که از انتشارات گالیمار خریداری می کنیم به قیمت دو یورو می فروشیم که معادل دو هزار و 500 تومان در ایران می شود؛ در حالی که قیمت این کتاب در فرانسه 10 یورو است. از سوی دیگر مسلما تیراژ کتاب در این کشور در مقایسه با ایران بیشتر است. بنابراین ناشران با ابراز این مطلب که چنین قراردادی برایشان مقرون به صرفه نیست، از ادامه فعالیت با ما امتناع می کنند. به هر حال اعتراض جان بارت اولین مورد نیست و موارد مشابهی نظیر آن پیش از این در نمایشگاه کتاب فرانکفورت برای من اتفاق افتاده است. به عنوان مثال کتی میلر - مدیر یکی از آژانسهای ادبی - بر اساس قراردادی که با هم بستیم، کتابی را به ایران فرستاد. من نیز از طریق دوستی که در انگلستان داشتم، چک مبلغ مورد نظر این کتاب را به او دادم تا به دست او برساند اما به بنا به مشکلاتی این پول دیر به دست او رسید و طی این مدت به من اهانت کرد. یک بار هم یک ناشر انگلیسی بعد از 15 سال که از انتشار کتابش در ایران می گذشت در نامه ای به ما اعتراض کرد که چرا کتاب را بدون اجازه چاپ کرده ایم.

امیر حسین زادگان ادامه داد: بار دیگر در غرفه "راتلج" در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به چنین موردی برخوردم که یکی از دست اندرکاران این موسسه انتشاراتی به این رویه اعتراض کرد که با وساطت زهره کاویانی - مدیر بخش خاورمیانه و از دست اندرکاران این نشر - آنها متوجه شدند که این معضل به ناشر برنمی گردد و به این خاطر است که ما چیزی به نام کپی رایت در کشورمان نداریم.

مدیر نشر ققنوس تصریح کرد: این اتفاقها در شرایطی می افتد که من به عنوان یک ناشر ایرانی طرفدار پیوستن به قانون کپی رایت هستم. امروز عمده درخواست نویسندگان خارجی از ما این است که در جریان انتشار کتابهایشان، قانونی عمل کنیم.

وی در پایان گفت: تصور می کنم پیوستن به کنوانسیون ژنو (کپی رایت) در درجه نخست به نفع ایران و چرخه نشر تمام می شود. جایی درباره رعایت حق کپی رایت مثال جالبی نوشته بود؛ به این شکل که اگر با مراجعه به یک میوه فروشی پول داشته باشید، می توانید طبعا میوه های خوب را انتخاب کنید ولی اگر ناچار به دزدی باشید، سبد خریدتان را طوری به میوه ها نزدیک می کنید که از سر عجله ممکن است علاوه بر میوه های خوب، میوه های گندیده هم به داخل سبدتان سرازیر شود. این مثال دقیقا مصداق عدم عضویت در کنوانسیون حق کپی رایت است. امیدوارم نامه جان بارت (نویسنده رمان "اپرای شناور") سرآغازی برای حرکت و پیوستن ایران به قانون جهانی کپی رایت باشد و این مسئله مقدمات آن را فراهم کند.

جان بارت در نامه ای به جایزه ادبی "روزی روزگاری" - که کتابش در آن برنده داستان غیر ایرانی شده بود - آورده بود: "همیشه ترجمه یک اثر به زبانی دیگر و انتشار آن در کشوری دیگر موجب افتخار و خوشنودی نویسنده آن است. برای من نیز انتشار تازه هنگام ترجمه نخستین رمانم یعنی رمانی که برای اولین بار بیش از نیم قرن پیش منتشر شده، افتخار ویژه ای است، از این جهت که زبان مقصد شباهت با زبان کسی دارد که سالها همچون ستارگان آسمان، راهنمای سفر ادبی من بوده: یعنی شهرزاد کتاب الف لیله و لیله یا همان کتاب هزار و یک شب. با این حال، تاسف خودم را از انتشار هر گونه اثر بدون اجازه مولف ابراز می دارم و مصرانه خواستارم تا دولت ایران نیز با امضای معاهده جهانی سازمان حقوق نویسندگان با دیگر کشورها همراه شود و از ناشران ایرانی می خواهم پیش از نشر هر اثر مشمول کپی رایت از صاحب اثر اجازه بگیرند."