به گزارش خبرنگار مهر، یکی از کتب ارزشمند ادبی ایران شاهنامه فردوسی است که نه تنها در ایران بلکه در سایر نقاط جهان نیز به عنوان یکی از شاهکارهای بزرگ ادبی مورد توجه پژوهشگران و علاقمندان به حوزه فرهنگ و ادب ملل مختلف است.
این اثر ادبی که حاوی داستان‌ها و حکایات مختلف است، بیشتر وقت‌ها مورد توجه اهالی هنر قرار گرفته و الهامبخش شکل‌گیری آثار هنری در حوزه‌های مختلف اعم از تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی بوده است. از دیرباز هم در ایران هنر شاهنامه‌خوانی، نقالی و پرده‌خوانی با پرداختن به داستان‌های مختلف این اثر ادبی مورد توجه و علاقه اقشار مختلف جامعه بوده است.
البته این گونه هنری در میان هنرمندان و اهالی هنر در کشورهای دیگر نیز جایگاه خاص خود را دارد. در این میان هنرمندان بسیاری نیز در عرصه شاهنامه‌خوانی و نقالی به فعالیت پرداختند که می‌توان از مرشد ترابی، مرشد میرزاعلی و مرشد احدی به عنوان مطرحترین آنها در حال حاضر نام برد.
گلستانی و برق‌نورد در تمرین "بیژن و منیژه"
اما شاهنامه در سال‌های اخیر میان هنرمندان و خانواده تئاتر نیز مورد توجه قرار گرفته و شاهد به صحنه رفتن آثاری برگرفته از شاهنامه توسط هنرمندان باسابقه و جوان تئاتر بوده‌ایم. بهرام بیضایی، قطب‌الدین صادقی، پری صابری و رسول نجفیان از جمله هنرمندان باسابقه تئاتر هستند که شاهنامه فردوسی را دستمایه نمایش‌های خود قرار داده و آثاری اجرا کرده‌اند.
البته هنرمندان دیگری نیز که در عرصه نمایش‌های ایرانی فعالیت می‌کنند به این موضوعات پرداخته و آثاری خلق کرده‌اند. یکی از این هنرمندان باسابقه تئاتر که این روزها نمایشی برگرفته از شاهنامه فردوسی را برای اجرا آماده می‌کند محمود عزیزی است. "بیژن و منیژه" نمایشی است که وی قصد دارد در چند روز آینده آن را در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر به صحنه ببرد.
بیژن سردار جوان ایرانی تصمیم می‌گیرد به مقابله و جنگ با شورشیان و طغیانگرانی بپردازد که به ایران زمین حمله کرده و آن را دستخوش تحولاتی قرار داده‌اند. وی داوطلبانه به جنگ با آنها می‌رود ولی در این مسیر دلباخته منیژه می‌شود که دختری تورانی است و این خود سرآغاز اتفاقاتی است که برای این سردار جوان روی می‌دهد.
وقتی برای تهیه گزارش تمرین "بیژن و منیژه" به سالن اصلی تئاتر شهر وارد می‌شویم اعضاء گروه در حال آماده سازی خود هستند. نادر رجب‌پور روی صحنه در حال تمرین با گروه حرکات فرم است و نکات مورد نیاز را به آنها یادآوری می‌کند. در این بین هومن برق‌نورد و پرستو گلستانی نیز دیالوگ‌های خود را مرور می‌کنند.
سمت راست صحنه سعید ذهنی در حال تنظیم موسیقی مورد نظر خود است. از تعداد افرادی که در سالن حضور دارند می‌توان حدس زد "بیژن و منیژه" تعداد زیادی بازیگر دارد. نعمت اسداللهی و محمد ساربان از دیگر بازیگران حاضر در سالن اصلی چندی پیش در نمایش "کلبه عمو تم" بهروز غریب‌پور در این تالار به صحنه رفته بودند.
عزیزی کارگردان نمایش نیز با دستیاران خود موارد مورد نظر را بررسی و به گروه اشاره می‌کند تمرین را شروع کنند. بعد از دقایقی سکوت چهره آشنا مرشد احدی با ریش و موی سپید روی صحنه دیده می‌شود که نقالی و روایت را آغاز می‌کند. وی با حال و هوایی که در نقالی و پرده‌خوانی از وی سراغ داریم روی صحنه حرکت و جملات خود را ادا می‌کند.
مرشد: قصه، قصه همیشگی است. قصه جنگی که از یکسو شروع می‌شود و گسترش می‌یابد... بعد از لحظاتی موسیقی پخش می‌شود و بازیگران از دو سمت صحنه به مرکز و جایی که دو نیمکت به هم چسبیده می‌آیند. همین حین دسته‌ای از هنرمندان حرکات فرم وارد می‌شوند و بعد از تقسیم شدن به دو گروه کوچکتر شروع به انجام حرکاتی دایره‌وار و هماهنگ می‌کنند.
از نحوه ایستادن بازیگران و تماشای صحنه حرکات فرم اینگونه برداشت می‌شود که جشن یا مراسمی در دربار پادشاه برپاست و او به همراه عوامل و افراد خود شاهد این مراسم هستند. لحظاتی بعد اسداللهی با حرکت دست پایان این مراسم را اعلام می‌کند و با عصبانیت به قسمت جلو صحنه می‌آید.
وی در جملاتی به قیام و تاراج گروهی در ایران زمین اشاره می‌کند و اینگونه به نظر می‌رسد که به سرداران خود در مورد این قیام اطلاعاتی می‌دهد و می‌خواهد گروهی از آنان به مبارزه با این آشوبگران بروند. در این حین برق‌نورد در نقش بیژن با پارچه بر پیشانی داوطلب می‌شود به این جنگ برود.
پادشاه این موضوع را با سرداران خود در میان می‌گذارد و نظر آنها را جویا می‌شود. بازیگری که نقش پدر بیژن را بر عهده دارد و خود نیز از سرداران پادشاه است از این موضوع ناراحت و نگران است و بیژن را ملامت می‌کند که چرا چنین پیشنهادی به پادشاه داده است.
بیژن با تصمیمی که گرفته مورد تحسین پادشاه قرار می‌گیرد و به همراه گرگین یکی از سرداران باسابقه پادشاه به جنگ با آشوبگران گسیل می‌شود. در صحنه‌های بعد شاهد گفتگو میان گرگین با بازی محمود فرهنگ و بیژن هستیم. از نحوه صحبت این دو و نقالی مرشد احدی مشخص است بیژن به زودی به دام دسیسه گرگین می‌افتد.
حین تمرین نکاتی به بازیگران یادآوری می‌شود و گروه برای لحظاتی به مرور صحنه‌های قبل و حرکات انجام شده می‌پردازند. بعد از چند دقیقه گفتگو نوبت تمرین صحنه ملاقات بیژن و منیژه می‌رسد. این صحنه که با موسیقی همراه است صحنه دلدادگی بیژن را به تصویر می‌کشد که چگونه در دام عشق منیژه با بازی نرگس امینی گرفتار شده و هدف سفر را فراموشی کرده است.
بعد از گذشت دقایقی عزیزی تمرین را قطع می‌کند و از گروه می‌خواهد صحنه دیگری را که گویا از قبل آن را هماهنگ کرده بودند برای تمرین آماده کنند. در این بین سراغ عزیزی کارگردان نمایش "بیژن و منیژه" می‌رویم و با استفاده از فرصتی که به وجود آمده با او گفتگو می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه اولین بار است داستانی از شاهنامه فردوسی را به صورت نمایش به صحنه می‌برد درباره تفاوت های این نمایش با داستان اصلی می‌گوید: از نظر ساختاری نمایشنامه وفادار به همان قصه اصلی است. اما روایت ما پلی میان دنیای معاصر با دنیای اسطوره است. با این نوع روایت می‌خواستیم شرایط جوانان امروز از نگاه نمایش و گروه مشخص شود.
عزیزی ادامه می‌دهد: در واقع قصه بیژن و منیژه ما به نوعی داستان جوانان امروز است که به مشکلات اجتماعی، خانوادگی و ... وصل می‌شوند و در این راستا برای کشف شرایط مطلوب خود به حرکت می‌افتند و رو به جلو می‌روند. در طول نمایش نکاتی توسط اشخاص مختلف گفته می‌شود که بستر شرایط جوانان در جامعه معاصر را مطرح می‌کند.
نقالی مرشد احدی و نظارت محمود عزیزی
این کارگردان درباره شیوه اجرای نمایش یادآور می‌شود: من در "بیژن و منیژه" نیز مانند کارهای قبلی از رئالیزم مدرن استفاده کردم. این شیوه مبتنی بر حرکت و بازی با بدن است و در گذشته از طرف برخی اهالی تئاتر زیاد مورد توجه قرار نگرفت. ولی امروز با نام پرفورمنس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شکل اجرایی مبتنی بر ارائه مفهوم است.
عضو گروه تئاتر عرفان در خصوص قرار گرفتن نمایش "بیژن و منیژه" در راستای آثار قبلی گروه اظهار می‌کند: کوشش شده این اثر نیز در راستای رسیدن و دست یافتن به تئاتری با هویت ایرانی و ملی باشد. من در همه آثارم اعم از "حر"، "مسلم بن عقیل"، همسرایی مختار" و "اقلیما" از اشکال نمایش سنتی و ایرانی استفاده کنم.
وی در ادامه می‌گوید: نمایش‌های سنتی ما دارای ارزش‌های بیشمار است و بسیاری از هنرمندان سایر نقاط جهان نیز به بهره گرفتن از این ارزش‌ها و شیوه‌ها روی آورده‌اند. اما قصد اصلی من جهت دادن و رسیدن به نوعی از تئاتر ملی است و "بیژن و منیژه" نمونه دیگری از کارهای من در این زمینه است که در انتخاب متن و شکل اجرایی نمایش این مهم را در نظر داشته‌ام.
بعد از این گفتگوی کوتاه عزیزی را ترک می‌کنیم. گروه نیز مشغول آماده شدن برای تمرین صحنه جدید است و ما نیز به آرامی از سالن اصلی تئاتر شهر خارج می‌شویم. "بیژن و منیژه" از پنجم تیرماه روی صحنه می‌رود و محمد ساربان، منوچهر علیپور، اصغر حساس، علی فلاحت‌پیشه و عزیز نقدی دیگر بازیگران آن هستند.
نظر شما