نقش کتاب درسی به دلیل وجود رسانه های دیگر کمرنگ شده است

به گزارش خبرنگار مهر، سید اکبر میرجعفری از کارشناسان حوزه تألیف کتب درسی دبیرستان در ادامه نشست نقد و بررسی"تأثیر فرهنگ دفاع مقدس در کتب درسی" در خبرگزاری مهر با بیان اینکه قطعا همه آن چیزی که راجع به دفاع مقدس مکتوب می شود نمی تواند به کتاب درسی راه پیدا کند افزود: ما می توانیم به بخشی از تولیدات مربوط به دفاع مقدس بپردازیم که جنس ادبیات داشته باشد.

وی مطالب ادبی کتب درسی در حوزه دفاع مقدس را از نمونه های موفق در ادبیات معاصر خواند و گفت: کتاب درسی مثل هر کاری برنامه ای برای تدوین دارد. مثلا کتب درسی دبیرستان باید ادبیات برون مرزی، ادبیات پایداری، حماسی و تعلیمی داشته باشد که مجموع آن می شود کتاب درسی که بخشی از همین نمونه های شعر یا نثر دفاع مقدس ذیل ادبیات برون مرزی یا حماسی آمده است.

میرجعفری میزان تأثیر گذاری مفاهیم دفاع مقدس بر دانش آموزان را نسبی خواند و گفت: باید سهم تأثیرگذاری هر رسانه و یا هر موضوع را در ساخت شخصیت جوانان در نظر گرفت و باید دید این چند میلیون کتاب درسی چه بخشی از رسانه هایی را شامل می شود که به نوجوانان پیام می دهند و بعد انتظار داشته باشیم که ذکر زندگینامه فلان شهید یا فرمانده در کتب درسی ما در جامعه نمود داشته باشد.

میرجعفری تأکید کرد: در دوره معاصر نقش کتاب درسی به دلیل وجود رسانه های دیگر کمرنگ شده است. بنابراین باید از نظر جامعه شناسی در مورد تأثیر همه این رسانه ها صحبت شود بعد ببینیم که آیا کتاب درسی توانسته به هدف خودش برسد یا خیر.

گرایشهای روانی مقاطع مختلف سنی در تألیف کتب درسی لحاظ نشده است

در ادامه این مبحث سردار سوداگر میزان اثرگذاری اجتماعی موضوع دفاع مقدس در کتب درسی را منفی ارزیابی کرد و گفت: به طور نمونه با مقایسه داستان شهید فهمیده و دهقان فداکار یا پطروس تحقیقاً عرض می کنم اکثر دانش آموزان آنها را موفق می دانند و شهید فهمیده را شکست خورده. به این دلیل که شما برای سنی موضوع شهادت را طرح می کنید که درک واقعی از این مفهوم ندارد. حتی گاه بزرگان و فلاسفه ما از درک مفهوم شهید و شهادت باز می مانند. وقتی می گویم این مفاهیم روانشناختی نشده به این معنی است که گرایشهای روانی این مقطع سنی مورد توجه قرار گیرد و متناسب آن مطلب به او منتقل شود.

وی که خود کارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی است بر آسیب شناسی موضوع بررسی متون درسی و ارتباط آن با مفاهیم واقعی دفاع مقدس تأکید کرد و گفت: بسیاری از فلاسفه و بزرگان طرح می کنند که عبادت برخی از افراد سوداگری است. اگر فردی به این نیت به جبهه آمده که شهادت نصیبش شود برخی از علما و فلاسفه آن را نوعی خودکشی می دانند پس این رد است. در داستان دهقان فداکار و پطروس این دو کشته نمی شوند بلکه به عنوان یک قهرمان ملی از آنها یاد می شود اما شهید فهمیده می رود و بازگشتی ندارد و این عدم بازگشت در ذهن اولیه این دانش آموز حلاجی نشده است.

سوداگر با اشاره به تحولات دو سال اخیر در حوزه تألیف مفاهیم دفاع مقدس در کتب درسی با توجه به گرایش روانشناختی  اظهار امیدواری کرد با تغییر رویکرد در حوزه تألیف شاهد مطالب ماندگاری در کتب درسی باشیم.

متناسب سازی و انجام پژوهش جزو فرایند کتب درسی است

دکتر اکبری با تأیید این بخش از سخنان سوداگر گفت: مفاهیمی مثل ایثار و شهادت نه تنها برای کودک دوره ابتدایی که برای دانش آموز دوره دبیرستان هم قابل درک نیست اما آیا صرف اینکه دانش آموز این موضوع را نمی فهمد اصل را باید رها کرد؟ خیر. بلکه موضوع را به عنوان یکی از مبانی اصلی برنامه ریزی و محتوایی حفظ می کنیم و نحوه پردازش یک درس مورد بحث متخصصین قرار می گیرد. ما از کدام منظر به فهمیده نگاه کرده ایم آیا اینجا شهادت اصل قرار گرفته یا عنصری از جامعه دانش آموزی ما که در رده سنی خود می تواند به جامعه تا پای جان هم خدمت کند؟ اگر صرفا ما از منظر فقه اسلامی شهادت را به عنوان یکی از مفاهیم متعالی مطرح کنیم خود ما هم نمی فهمیم اما ما بر متناسب سازی تأکید داریم و گاهی نیاوردن بسیاری از موضوعات بهتر از آوردن است.

رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دفتر تألیف با تشریح مراحل ارزیابی کتب درسی تا مرحله اجرای سراسری خاطرنشان کرد: کتاب پس از گذراندن مبانی علمی و کارشناسی در سطح کشور به مدت دو سال اجرای آزمایشی می شود و از منظر دانش آموز، معلمان، اولیا و متخصصان خارج از حوزه تألیف، ارزشیابی می شود. در این دو سال بسیاری از تحقیقات و گزارشها به دست ما می رسد و این پژوهشها در شورای برنامه ریزی بررسی می شود و نتایج مدون پژوهشها در اختیار سازمان پژوهش و تألیف قرار می گیرد و جایگاه تک تک درسها از منظر گروههای ذکر شده مورد ارزیابی قرار می گیرد. حتی بعد از اینکه کتاب اجرای سراسری شد هر سال مجال برای بازنگری داریم.

تأکید بر تحقیق و مستند سازی در تألیف کتب درسی

در پایان سردار سوداگر بر تحقیق و مستند سازی در تألیف کتب درسی تأکید کرد و افزود: به طور مثال قصه ای به این صورت در تاریخ جنگ تحمیلی وجود ندارد که شهید فهمیده نارنجک به کمر بسته و زیر تانک خوابیده باشد بلکه شهید فهمیده رزمنده ای است که قرار بود نارنجک را درون تانک بیندازد و تانک را منهدم کند و پیروز برگردد اما در این راه به شهادت رسید. اینکه ما هم نمی خواهیم دست به اصلاح این مطالب بزنیم به این دلیل است که فضای ذهنی جامعه به دلیل تبلیغ غلط در آن زمان طوری ساخته شده است که حتی این واقعیت که هم اکنون هم عقلانی و حماسی است را نمی پذیرند.

وی سخن امام راحل را که فرمودند:"شما مأمور به انجام تکلیف هستید نه نتیجه" سرلوحه کار رزمندگان خواند و افزود: شهادت در جنگ هدف نبود بلکه انجام تکلیف هدف بود. در این داستان یک وقتی شهادت هدف فهمیده می شود یک وقت می شود فرع آن، این قصه فرق می کند. حالا با جا افتادن وارونه مطلب نمی دانیم چه کار کنیم. شهید فهمیده اگر نارنجک به کمر خود بسته و زیر تانک خوابیده باشد خودکشی کرده و به بیراهه رفته و برای نوجوان و جوان با خواندن این مطلب علامت سوالهای متعددی ایجاد می شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس گفت: تحقیق کنید که چطور شد امام(ره) فرمود: رهبر ما آن طفل 13 ساله ای است که نارنجک به کمر بست... این سخن امام بر اساس واقعیتی تاریخی بود که از آن برای تهییج جامعه و به منظور مقاومت و حضور مردم در دفاع مقدس بیان شد. بنابراین اثرگذاری روایت داستانهای دفاع مقدس باید به گونه ای باشد که این را القا کند که تلاش در راه وطن باید به حدی باشد که اگر در این راه شهید شدیم ضرر نکرده باشیم. وقتی با وجود مجروحیت شدید از جانبازی سوال می شود که پشیمان نیستی با افتخار می گوید نه و از این کار احساس پیروزی می کند پس ما باید این فرهنگ و حس پیروزی را به نسل نوجوان و جوان انتقال دهیم.