پیش نیازهای اداره کشور بدون نفت

به گزارش خبرنگار مهر، اکثر رسانه های کشور طی 2 روز اخیر تیتر اول خود را به اظهارات اخیر دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری مبنی بر "با نفت 5 دلاری هم می توانیم کشور را اداره کنیم"، " نگران کاهش شدید قیمت نفت نباشد"، "بدون نفت هم می توانیم کشور را اداره کنیم"، اختصاص دادند.

رئیس جمهوری با تاکید بر اینکه تحولات اقتصادی جهان که بنیان های غرب را شکسته، تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، گفته است: اگر روزی فرا برسد که دیگر از ما نفت نخرند، ملت ایران قادر خواهد بود که خود را به خوبی اداره کند.

خبرگزاری "مهر" با توجه به اهمیت موضوع، با کارشناسان مسایل اقتصادی در این خصوص گفتگوهایی انجام داد و این پرسش را مطرح کرد که پیش نیازهای اداره کشور بدون فروش نفت چه می تواند باشد؟

اداره کشور بدون نفت امکان پذیر است

یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی تهران و وزیر بازرگانی دولت هاشمی رفسنجانی در گفتگو با خبرنگار مهر با صحه گذاری بر اظهارات رئیس جمهوری مبنی بر اداره اقتصاد کشور بدون درآمدهای نفتی، گفت: به درستی که می توان کشور را بدون درآمدهای نفتی اداره کرد و این کار با توجه به پتانسیلهای بالقوه و بالفعل اقتصاد ایران و شرایطی که در مجموعه توانایی های کشور وجود دارد، امکان پذیر است.

رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران افزود: در این راستا، در نظر گرفتن سه پیش شرط ضروری به نظر می رسد به این معنا که قطع شاخه های هزینه ای بودجه دولت می تواند یکی از راههایی باشد که ایران را به هدف دستیابی به اقتصاد بدون نفت برساند، چراکه در شاخصهای بودجه ای دو شاخص "هزینه- درآمد" و "منابع- مصارف" بسیار مهم است که باید با هم تناسب داشته باشد.

وی تصریح کرد: ترجمه عملی اینکه دولت کسری بودجه ناشی از هزینه های مازاد و غیرضروری نداشته باشد، این است که ساختار دولت با اجرای اصل 44 قانون اساسی و عملی شدن جزئیات اهداف این طرح به درستی، از حجم پرسنلی و هزینه های خود کم کند که البته این امر شدنی است.

به گفته آل اسحاق، دولت هم اکنون ریاست 80 درصد از اقتصاد کشور را به عهده دارد که اگر این میزان را به مردم واگذار کرده و به سمت حاکمیت پیش رود، هزینه های دولت کم شده و در این صورت شاخه هزینه های دولت سبک می شود و از سوی دیگر، شاخه های ساختاری و غیرضروری کم می شود.

وی اظهار داشت: با فضاسازی برای بهبود فضای کسب و کار قطعا امور اقتصادی متناسب با جریانات اقتصادی پیش می رود و به تبع آن تلاشهای اقتصادی کشور بالا رفته و اقتصاد با نشاط در کشور حاکم می شود، ضمن اینکه درآمدهای مالیاتی نیز به شدت ارتقاء می یابد.

رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران افزود: اگر تولید ناخالص داخلی فضا را به گونه ای مثبت برای اقتصاد رقم زند و درآمدهای اقتصادی بالا رود، درآمدهای مالیاتی نیز بالا خواهد رفت و احتیاج به هزینه کردن از بودجه های نفتی نیست.

وی خاطرنشان کرد: روال نظام مالیاتی اعم از قوانین و مقررات مربوط به مالیات، بروکراسی حاکم بر آن، فرآیند مالیات و ساختار حاکم بر آن و حتی سازمان مجری به گونه ای باید تغییر و تحول یابد که بتوان بر روی درآمدهای مالیاتی کشور بیش از گذشته حساب کرد.

به اعتقاد آل اسحاق، به نظر می رسد که باید در شاخصهای ادبیاتی و تدوین مسائل مالیاتی کشور تحولی ایجاد شود، به این معنا که اگر قوانین مالیاتی کشور به درستی اجرا شود هم اکنون می توان 50 درصد هزینه های جاری کشور را با درآمدهای مالیاتی پوشش داد.

وی افزود: از سوی دیگر باید معافیتهای مالیاتی را نیز جزء درآمدهای مالیاتی محسوب کرد. در این صورت، به نظر می رسد که وابستگی به درآمدهای مالیاتی هم اکنون بالا است و با مختصر تغییری در وضعیت دریافت مالیات می توان وضعیت کشور را تغییر داد و کشور را با درآمدهای غیرنفتی اداره کرد.

آل اسحاق گفت: شاخص وابستگی بودجه های سنواتی از جمله بودجه سال 88 کل کشور می تواند بیانگر این باشد که آیا می توان کشور را بدون نفت اداره کرد یا خیر؟ اگر به درستی نگاه شود هم در رابطه با هزینه های غیرضروری خط و خطوط مشخص می شود و هم توجه ویژه ای به عملیات سازمان مالیاتی کشور مبذول می شود.

افزایش قدرت اقتصادی شرط اداره کشور بدون نفت

در این میان، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز گفت: اداره کردن کشور بدون اتکا به درآمدهای نفتی در گرو افزایش قدرت اقتصادی کشور است.

مهدی تقوی در گفتگو با مهر گفت: اداره کردن کشور بدون اتکا به درآمد نفتی با افزایش قدرت اقتصادی امکان پذیر است و تا زمانی که به این قدرت دست نیابیم به درآمدهای نفتی وابسته خواهیم بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: قدرت اقتصادی ایران باید به حد اقتصاد کشورهایی همچون آلمان، ژاپن، چین و ایالت متحده برسد تا اداره کشور بدون نیاز به درآمدهای نفتی میسر شود.

وی تاکید کرد: سیاستهای اقتصادی کشور باید در راستای افزایش بهره وری، سرمایه گذاری و تولید اتخاذ شود تا در نهایت به کشوری بدون اتکا به درآمدهای نفتی تبدیل شویم.

تقوی از دیگر راهکارهای اداره کشور بدون نفت را درآمدهای مالیاتی خواند و افزود: اداره کشوربدون نیاز به درآمدهای نفتی می تواند از طریق اخذ مالیات امکان پذیر شود که البته اعمال این راهکار نیز در گرو افزایش قدرت اقتصادی کشور است.

جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس  نیز در گفتگو با مهر در خصوص پیش نیازهای اداره کشور بدون نفت گفت: ایران کشوری بزرگ، دارای امکانات و استعدادهای بسیاری زیادی است، ولی متاسفانه درآمدهای نفتی بلای جان اقتصاد کشور شده است.

علی قنبری گفت: از 100 سال پیش تاکنون که نفت در کشور کشف شده و مورد بهره برداری قرار گرفته، به عنوان یک اتکای بی بدیل برای دولتها و حکمرانان تبدیل شده به همین دلیل اقتصاد ما عمدتا وابسته به نفت است و ما از چند جهت ضرر و لطمه می خوریم.

وی با بیان اینکه اقتصاد کشور وابسته به نفت و تک محصولی  است، افزود: این امر باعث شده که نتوانیم از پتانسلها و استعدادها و توانمندی های کشور در ابعاد صنعتی، کشاورزی و خدماتی استفاده کنیم .

قنبری با تاکید بر اینکه ما باید منابع دیگری را از جمله صادرات غیر نفتی را گسترش دهیم ، افزود: اگر درآمد نفتی هم داشته باشیم، باید در زمینه ظرفیت سازی در کشور کار کنیم، نه اینکه خرج کارهای جاری کنیم، این در حالی است که در دو سه سال اخیر ما نزدیک به 200 میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم که می توانستیم آن را  برای کارهای توسعه ای و زیر بنایی ذخیره کنیم.

این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه باز هم دیر نشده و اگر دولت به فکر راهکارهای دیگر باشد و درآمدهای غیرنفتی، همچون مالیات را می تواند جایگزین درآمدهای نفتی کند، افزود: دولت باید دخالتهای خود را در اقتصاد کاهش دهد، خود را کوچک نماید و در حد نظارت و هدایت و کنترل امور را اداره کند.

وی بر جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی تاکید و تصریح کرد: تکیه بر صادرات غیر نفتی، توسعه پتانسلها و ظرفیتهای خدماتی و صنعتی در کشور را می توان به عنوان راهکارهایی در این خصوص در نظر گرفت.

قنبری خاطرنشان کرد: اگر قیمت نفت به کمتر از 20 دلار برسد، باید رئیس جمهور و مسئولان در چاههای نفت را ببندند و برای نسلهای آینده خود را آماده کنند، این در حالی است که تاکنون ما خوب متوجه نشدیم که چگونه از درآمدهای نفتی استفاده کنیم و روز به روز اتکا به درآمد نفتی بیشتر شده است و با دو برنامه 5 ساله می توان اتکای به نفت را به حداقل برسانیم.

وی همچنین یکی دیگر را راهکارها در این خصوص را اخذ مالیات بر ارزش افزوده که یک نوع مالیات مدرن، سالم و قابل اجرا است، عنوان و تصریح کرد: هم اکنون در کشورهای دنیا نرخ این نوع مالیات بیش 3 درصد در ایران است، اما ایران نیز می تواند با همین نرخ به خوبی خود را اداره نماید، با این وجود دولت باید اطلاع رسانی کرده و مردم را توجیه کند. وی همچنین بر گسترش پایه مالیاتی توسط دولت تاکید کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس همچنین پیشنهاداتی را در این خصوص برای بودجه سال 88 ارائه کرد و گفت: باید نفت را در بودجه سال آتی با یک قیمت واقعی در نظر بگیریم، قیمت نفت در حال کاهش به 40 دلار است، بنابراین دولت نباید به هیچ وجه روی درآمدهای بالای 40 دلار حساب کند و باید حداقلی برای درآمدهای نفتی بگذارد و روی مالیاتها تکیه کند.

وی بر اتمام پروژه های نیمه کار، عدم آغاز پروژه های جدید، بستن بودجه به صورت انقباضی و گسترش صادرات غیرنفتی تاکید کرد و افزود: برقراری انضباط مالی، نظارت بر اعطای تسهیلات بانکی و هدایت آنها به سمت تولید، جلوگیری از اعطای وامها به پروژه های غیر توجیهی، تکیه بیشتر بر صنعت بومی، خدمات و کشاورزی، کوچک کردن دولت، نظم و انظباط مالی کشور  و صادرق بودن دولت با مردم از دیگر راهکارها است. 

یک شبه نمی توان وابستگی اقتصاد ایران به نفت را قطع کرد

این در حالی است که فرهاد فزونی عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران نیز در این باره به خبرنگار مهر گفت: علت اصلی که ایران نمی تواند اقتصاد بدون نفت داشته باشد این است که اقتصاد کشور ما از ابتدا بر پایه درآمدهای نفتی بنا گذاشته شده است. برهمین اساس، یک شبه نمی توان وابستگی اقتصاد ایران به نفت را قطع کرد.

وی افزود: بسیاری از کشورهای دنیا نه تنها نفت ندارند و این کالا را صادر نمی کنند بلکه مقدار زیادی از درآمدهای کشور خود را نیز صرف واردات می نمایند، اینگونه کشورها اقتصاد خود را بر پایه نفت بنا نهاده اند و اقتصاد آزاد را سرلوحه کار خود قرار داده اند.

فزونی تصریح کرد: بنابراین قطع وابستگی اقتصاد ایران به نفت صرفا در دست دولت نهم یا هیچ دولت دیگری نیست که به راحتی بتوان این کار را به سرانجام رساند، چراکه طی سالیان متوالی اقتصاد ایران، تولیدکنندگان و صادرکنندگان اسیر دست دولت بوده اند و در این دوران آموخته اند که باید وابسته به درآمدهای نفتی باشند.

حضور بخش خصوصی در اقتصاد

در همین حال، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا نیز در این خصوص گفت: اداره کشور بدون درآمد نفت نیازمند توانمندسازی بخش خصوصی و توجه به درآمدهای مالیاتی است.

حسین راغفر در گفتگو با مهر گفت: برای اداره کشور بدون فروش نفت باید قوانین و زمینه رشد بخش خصوصی در کشور فراهم شود تا از طریق درآمدهای مالیاتی بتوان جایگزین مناسبی برای منابع نفتی پیدا کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا تصریح کرد: اداره کشور بدون فروش نفت در شرایطی ممکن است که پیش از آن وابستگی اقتصاد کشور به نفت قطع شده باشد؛ در حالی که چنین نشانه ای در اقتصاد کشور دیده نمی شود.

راغفر ابراز داشت: دولت برای تحقق این امر باید طی 3 سال گذشته سرمایه های عظیم طبیعی را به اشکال دیگر به سرمایه تبدیل می کرد و زمینه فعال شدن نیروی انسانی، آموزش، تحقیقات و رشد بخش خصوصی را فراهم می نمود که این امر اتفاق نیفتاد.

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا تصریح کرد: دولت باید از طریق یک نظامنامه، رفاه و تامین اجتماعی را در کشور به وجود آورد و به تدریج تصدی امور را به بخش خصوصی واگذار کند.

اداره کشور بدون نفت ممکن اما سخت است

در این میان، محمد حسین مهدوی عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با مهر اداره کشور بدون اتکا به درآمدهای نفتی را امری شدنی ولی بسیار سخت ارزیابی کرد و گفت: برای این منظور در گام نخست ایجاد اعتماد سازی دو سویه میان مردم و دولت امری ضروری است، زیرا تحقق این هدف سختی هایی را برای مردم به دنبال خواهد داشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: از آنجایی که اداره کشور بدون درآمد نفت با تحمل سختی هایی همراه است؛ لذا آینده ای روشن از سوی دولت پس از طی این دوره باید پیش بینی شود.

وی ایجاد انضباط مالی در راستای تحقق این هدف را ضروری خواند و افزود: مزایای رها شدن از وابستگی به درآمدهای نفتی در قالب انجام کار تبلیغاتی کارشناسی باید به صورت روشن اعلام شود و از نقطه نظر فنی و تکنیکی ایجاد درآمدهای جانبی همچون افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی، استفاده از موقعیت فعلی بحران اقتصاد جهانی  برای جذب سرمایه گذاری های خارجی ضروری است.

مهدوی تصریح کرد: رونق بخشیدن به بازار کسب و کار جهت ایجاد درآمدهای مالیاتی و همچنین انتشار اوراق قرضه داخلی و خارجی و اجرای اصل 44 قانون اساسی به منظور کسب درآمد برای سالهای اولیه جهت جایگزینی درآمد نفتی در بودجه دولت باید عملیاتی شود.

اداره کشور بدون نفت در شرایط فعلی امکان پذیر نیست

این در حالی است که معاون اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی در دولت گذشته و عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت با بیان اینکه در حال حاضر اداره کشور بدون فروش نفت امکان پذیر نیست، گفت: این امر در شیوه مدیریتی دولت نهم دست نیافتنی است.

سعید شیرکوند در گفتگو با مهر در خصوص اظهارات اخیر رئیس جمهوری اظهار داشت: اگر سخنان رئیس جمهوری به معنای این باشد که کشور با قیمت پایین نفت اداره شود، به شرط فراهم بودن الزامات و شرایط آن قابل بررسی است.

وی ادامه داد: اما اگر منظور دکتر احمدی نژاد از این سخنان این باشد که بدون وابستگی به درآمد فروش نفت می توان کشور را اداره کرد، عملکرد سه ساله دولت نهم نشان می دهد که دولت توانایی این کار را ندارد.

معاون اقتصادی وزارت اقتصاد در دولت گذشته معتقد است: اقتصاد بدون نفت پیش نیازهایی دارد که با روشهای مدیریتی دولت نهم دست یافتنی نیست.