انتقاد میرجلال‌الدین کزازی از فرهنگستان زبان و ادب فارسی

این استاد زبان و ادب پارسی در گفتگو با خبرنگار مهر، با انتقاد از عملکرد فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: فرهنگستان زبان و ادب سوم نتوانسته است همراه با روند آلودن زبان به واژه‌های بیگانه، برابرهای رسا، روشن و برازنده برای این واژه‌های بیگانه بجوید.

وی با بیان اینکه دو فرهنگستان پیشین در مقایسه با فرهنگستان سوم عملکرد بهتری داشت افزود: واژه‌هایی که در دو فرهنگستان پیشین ساخته شد در زبان فارسی کاربردی گسترده یافت اما با آنکه در این روزگار توانها و امکانهای بسیار در گسترش آگاهی و "آوازه‌افکنی" در دست داریم واژه‌هایی که فرهنگستان سوم در پیش می نهد روایی نمی یابد.

زبان فارسی را به جد نمی گیرند

کزاری خاطرنشان کرد: آن باوری که باید همه ایرانیان به زبان فارسی داشته باشند امروز دیده نمی‌شود. زبان به را به جد نمی‌گیرند غم زبان را نمی خورند و نمی‌کوشند که زبان را یاری رسانند. از دیگر سوی گاهی واژه‌هایی که در پیش نهاده می‌شود با وام واژه‌ها از دید ساختار معنایی به ویژه ساختار آوایی همسنگ و هم طراز نیست از این روی واژه‌های پیشنهادی نمی‌تواند جای واژه‌های بیگانه را بگیرد.

مولف کتاب "ده جلدی نامه باستان" گفت: برای نمونه هرگز هیچ ایرانی نه تنها در این روزگار بلکه در آینده هم از واژه "قطارسریع السیر شهری "به جای واژه "مترو" استفاده نخواهد کرد. زیرا مترو واژه‌ای کوتاه است که از دو هجا ساخته شده در حالیکه "قطار سریع السیر شهری" از چهار واژه پدید آمده است و چندین هجا دارد.

وی تصریح کرد: اگر ما بخواهیم برای واژه بیگانه مترو واژه فارسی بیابیم آن واژه از دید ساختار آوایی باید همسنگ مترو باشد تا بتواند بر زبان ایرانیان جاری شود و بر قلم آنان روان یابد. من هنگامی که چند سال پیش کتابی می‌نوشتم ناچار بودم آن واژه را پی در پی به کار ببرم بنابراین واژه تندرو را به جای مترو نهادم.

نخستین راه ارتقاء زبان باور و ارج نهادن بدان است

کزازی سپس با اشاره به راهکارهای گسترش زبان فارسی اذعان داشت: نخستین کاری که برای زبان فارسی باید کرد آن است که ما این زبان را ارج بنهیم و بدان باور داشته باشیم، آن باور هم این است که استوار بدانیم و بر آن باشیم که زبان فارسی پایگاه پایبندان فرهنگ ایرانی و چیستی تاریخی ما ایرانیان است .

این استاد دانشگاه اظهار داشت:  اگر ما باور کنیم که با از میان رفتن زبان فارسی آن فرهنگ و این چیستی از میان خواهد رفت خواه ناخواه در پاسداری از این زبان خواهیم کوشید و آن را از آسیب و گزند به دور خواهیم داشت یعنی هر زمان که آن را به کار می گیریم خواهیم کوشید درست و "به آئین" باشد و اگر زیان و گزندی بدین زبان رسید دل ما به در خواهد آمد و در پی آن خواهیم بود که گزند و زیان را از میان ببریم.

رسانه‌ها زبان فارسی را سست و آشفته به کار می گیرند

وی با بیان اینکه راست این است که ارج و ارزش و کارکرد بنیادین زبان فارسی بر همه ایرانیان یکسره روشن نیست تصریح کرد: در رسانه‌ها و بویژه رسانه‌های دیداری و شنیداری گاهی این زبان  سست و آشفته و بی آئین به کار گرفته می‌شود. به یاری این رسانه‌ها واژه‌هایی که فارسی نیست و نمی‌دانیم که از کجا آمده در میان مردم گسترش پیدا می‌کند.

کزاری ادامه داد: به هر روی بهترین شیوه آن است که ما همواره از به کار‌گرفتن وام واژه‌ها یا واژه‌های بیگانه بپرهیزیم، اما بیشترین گزند و آسیب را این واژه‌ها به زبان پایه فارسی می‌زند زبان پایه همان زبانی است که ما همواره آن را به کار می‌گیریم و در گفتار روزانه یا در رسانه‌ها از آن بهره می جوییم.

به گفته این شاهنامه پژوه اگر واژه‌ای ویژه در یکی از حوزه‌های دانش از زبان بیگانه به فارسی راه بجوید چون همه ایرانیان و فارسی زبانان همواره آن را به کار نمی‌برند آسیبی کمتر به زبان فارسی می‌رساند.

زبان فارسی توانمند و بی نیاز است

وی در ادامه با اشاره به توانمندی زبان فارسی خاطرنشان کرد: زبان فارسی زبانی است توانمند و بی نیاز، زیرا کارآمدترین دستگاه و سامانه واژه سازی را دارد. شما هنگامی که می‌خواهید واژه ای نو بسازید بسنده است که دو یا چند واژه را با هم بپیوندید تا آن واژه نو ساخته شود بدینگونه می توان گفت که توان واژه سازی در زبان فارسی بیکرانه است پس ما نیازی به واژه های بیگانه نداریم.

کزازی در پایان گفت: اگر با توانشها و نقضی‌های زبان فارسی به درستی آشنا باشیم می‌توانیم در واژه سازی آنها را در کار بیاوریم.