اجراي پادمان مواد هسته اي در تمامي مراكز و موسسات اتمي كشور

تعيين خط مشي و اتخاذ سياستهاي مناسب در زمينه هاي اكتشاف مواد راديو اكتيو، استخراج مواد معدني استحصال و انجام عمليات تغليظ تا مرحله توليد كيك زرد، تحقيق و توسعه در زمينه چرخه سوخت هسته اي، امكان توليدو تامين بخشي از مواد اوليه مورد نياز در تهيه سوخت هسته اي به منظور پشتيباني از نيروگاههاي هسته اي كشور و مديريت پسمانهاي هسته اي توليدشده در كشور از اهم وظايف اين معاونت مي باشد.

مديريت هاي معاونت توليدسوخت هسته اي

اين مديريت در زمينه انجام عمليات مختلف اكتشاف هوايي، اكتشافات سطح الارضي، تحت الارضي، مطالعات بهره برداري، توسعه و تجهيز ذخاير معدني، نظارت بر تهيه نقشه هاي راديو متريف مغناطيس سنجي، توپوگرافي، زمين شناسي و مقياسهاي مختلف بر حسب ضرورتهاي مترتب بر نوع فعاليت و انجام مطالعات ژئوشيميايي، ژئوفيزيكي، زمين شناسي، پتروگرافي، مينرالوژيكي، حفاري، آزمايشگاهي مربوط و تلفيق كليه اطلاعات موجود به مناطق اكتشافي اورانيوم فعاليت مي نمايد و علاوه بر آن مطالعه و تعيين پارامترهاي اكتشافي كانسارها از قبيل ذخيره، عيار و قابليت بهره دهي از نظر پارامترهاي اقتصادي در مراحل استخراج و فرآوري، انجام كليه عمليات استخراج سنگهاي معدني اورانيوم چه به صورت روباز و چه به صورت زيرزميني به عهده اين امور مي باشد.

با توجه به روند افزايش فعاليتهاي اكتشافي در سطح كشور، اين مركز به منظور دست يابي به تكنولوژي لازم و انجام پژوهشهاي بنيادي در زمينه چگونگي استحصال اورانيوم ازسنگهاي اورانيوم دار معادن ايران و همچنين استحصال اورانيوم از اسيد فسفريك و ايجاد امكان تامين بخشي از مواد اوليه مورد نياز در تهيه سوخت هسته اي فعاليت مي نمايد. در اين رابطه ايجاد يك يا چند كارخانه نيمه صنعتي و صنعتي براي استحصال، تصفيه و تغليظ اورانيوم از سنگ معدن تا توليد كيك زرد به منظور استفاده در تكنولوژي هسته اي براي مصارف صلح آميز به عهده اين مركز مي باشد.

فعاليتهاي عمده اين مركز بر روي تحقيق و توسعه در زمينه چرخه سوخت هسته اي متمركز شده و علاوه بر آن تامين بخشي از سوخت ساليانه واحد يكم نيروگاه اتمي بوشهر و راكتورهاي تحقيقاتي به عهده اين مركز است.

اين دفتر مسئوليت جمع آوري، كنترل، نظارت، نگهداي، آزمايش، انتقال و دفع پسمانهاي مراكز پزشكي هسته اي و صنعتي، مراكز تحقيقات هسته اي و نيروگاه اتمي بوشهر را به عهده دارد و موظف به نظارت كامل بر توليد پسمان، براساس ضوابط آژانس بين المللي انرژي اتمي و مقررات قانون حفاظت در برابر اشعه در جلوگيري از پراكندگي و پخش پسمانهاي پرتوزا در محيط زيست و اطمينان بخشيدن به حفظ سلامت محيط زيست مي باشد.

آزمايشگاههاي جابربن حيان

اين آزمايشگاهها به منظور پشتيباني از انجام پروژه هاي تحقيقاتي سازمان تاسيس شده و در حال حاضر در زمينه هاي ساليابي عناصر و آناليز مواد با استفاده از روش هاي پيشرفته، آناليز مواد براي شناسايي و اندازه گيري عناصر كم مقدار در نمونه هاي بيولوژيكي، اندازه گيري نمونه خون، ارائه خدمات به مراكز علمي و تحقيقاتي و صنعتي و همچنين تحقيقات بنيادي هسته اي فعاليت مي نمايد.

بهره برداري از نيروگاهها و تاسيسات هسته اي و نيز تجهيزات و دستگاههايي كه در صنعت، پزشكي و كشاورزي از انواع پرتوها استفاده مي كنند خطراتي را در بر دارد. به منظور پيشگيري از اين خطرات كه مي تواند سلامتي مردم را تهديد كند و انجام نظارت ها و بازرسي هاي فني لازم، در كليه كشورها، ارگاني به نام "نظام ايمني هسته اي" تشكيل شده است و در ايران معاونت نظام ايمني هسته اي كشور اين سازمان، مسئوليت اجراي آن را به عهده دارد. اين معاونت بايد استانداردها، مقررات، آئين نامه ها و دستور العملهاي لازم را در كليه زمينه هاي ايمني تاسيسات هسته اي و حفاظت در برابر پرتوها تهيه كرده و بر اجراي آن نظارت كند.

نظام ايمني هسته اي با چهار مديريت وظايف خود را انجام مي دهد.

دفتر امور ايمني هسته اي كشور

بهره برداري از نيروگاههاي هسته اي همانند ديگر صنايع پيشرفته خطرات بالقوه اي براي افراد و محيط زيست دربر دارد. مقايسه اين مخاطره باديگرخطرات ناشي از استفاده بشر از تكنولوژي هاي پيچيده، نشان ميدهد كه سهم نيروگاههاي هسته اي در صد بسيار كمي از سوانحي كه به انسان آسيب رسانيده، را داراست.

يكي از دلايل اين امر توجه زياد طراحان، سازندگان، بهره برداران و مراجع قانوني و نظارتي نسبت به ايمني تاسيسات مذكور و وجود تدابير پيش بيني شده در ساخت نيروگاهها براي پيشگيري از رخداد حوادث در مرحله اول و كاهش صدمات ناشي از وقوع احتمالي حوادث هسته اي در مرحله دوم است. ساخت و بهره برداري از تاسيسات هسته اي در سطح بين المللي و در هر كشور عضو آژانس بين المللي انرژي اتمي مشمول ضوابط و مقررات ويژه ايمني هسته اي و نظارت مستمر قانوني بر كليه فعاليت ها در مراحل انتخاب محل، طراحي، ساخت قطعات و تجهيزات، احداث، راه اندازي، بهره برداري و از كاراندازي تاسيسات فوق الذكر است.

كسب اطمينان از سطح ايمني كافي نيروگاهها و كليه تاسيسات هسته اي ديگر و به حداقل رسانيدن مخاطرات احتمالي آنها و همچنين اطمينان از وجود حفاظت هاي فيزيكي كافي براي كاركنان اين تاسيسات، مردم و محيط زيست و صدور مجوزهاي لازم در تمام اين مراحل از جمله وظايف دفتر امور ايمني هسته اي كشور مي باشد.

گسترش و كاربرد روزافزون انواع پرتوها در رشته هاي مختلف صنايع، علوم پزشكي، كشاورزي و آموزش و پژوهش اجتناب ناپذير است. اين گونه پرتوها از منابع پرتوزاي طبيعي و يا مصنوعي گسيل شده و در بسياري از فعاليت هاي روزمره كار و زندگي بشر، نقش اصلي را ايفا مي نمايند. با وجود اينكه كاربرد پرتوهاي يونساز و غير يونساز در امور مختلف بسيار مفيد و در پاره اي از موارد منحصر به فرد است ليكن عدم رعايت نكات ايمني مي تواند خطرات جدي براي كاركنان، مردم، محيط زيست و حتي نسل هاي آينده به همراه داشته باشد.

كاربرد مواد پرتوزا و دستگاههاي يونساز در زمينه هاي گوناگون در هر كشور در صورتي قابل توجيه است كه تشكيلاتي معتبر و مقتدر با پشتوانه علمي لازم وجود داشته باشد و بتواند با تدوين مقررات، ضوابط، آئين نامه ها و استانداردهاي حفاظت در برابر اشعه، نظارت و كنترل كامل در كليه مراحل توزيع، كاربرد، مصرف و پسمانداري اين مواد را اعمال نمايد.

سياست كلي امور حفاظت در برابر اشعه عبارت است از اجراي قانون حفاظت در برابر اشعه، مصوب مجلس شوراي اسلامي و ساير ضوابط و مقررات بين المللي در تمامي مراكز كاربرد پرتوها در كشور، نظارت و كنترل و كسب اطمينان از كاربرد صحيح آن و در نهايت پيشگيري از اثرات سوءبيولوژيكي و زيست محيطي ناشي از كاربرد پرتوها. در اين راستا همواره حفاظت كاركنان، مردم، نسل هاي آينده و به طور كلي محيط زيست در برابر اثرات زيان آور پرتوها و همچنين ايجاد فرهنگ كنترل كيفي در كاربا پرتوها سرلوحه تلاش تمامي پژوهشگران، دست اندركاران و متخصصان اين امور بوده است.

مركز تكنولوژي حفاظت و ايمني هسته اي

اين مركز به منظور ارائه خدمات و پژوهش در زمينه هاي ايمني تاسيسات هسته اي و توسعه تكنولوژي ايمني پرتوها تشكيل شده و شامل سه بخش تكنولوژي ايمني تاسيسات هسته اي، توسعه تكنولوژي ايمني پرتوها و خدمات حفاظت در برابر پرتوها است.

بخش تكنولوژي ايمني تاسيسات هسته اي به 3 گروه پژوهش هاي مربوط به ايمني طراحي ساخت و بهره برداري، توسعه استانداردهاي ايمني هسته اي وبهبود روش ها، بررسي حوادث هسته اي و ارزيابي آنها تقسيم مي شود.

بخش توسعه تكنولوژي ايمني پرتوها شامل 3 گروه است: گروه مطالعات پرتوهاي طبيعي بالا (رامسر)، گروه طراحي و ساخت سيستم هاي حفاظت در برابر پرتوها و گروه فيزيك پرتوها.

بخش خدمات حفاظت در برابر پرتوها گروههاي امور كنترل آلودگي هسته اي، خدمات حفاظت و كاربرد پرتوها و گروه پشتيباني فني را در بر مي گيرد.

گروه امور كنترل آلودگي هسته اي كه پس از حادثه چرنوبيل در كشور اواكراين به وجود آمد، وظيفه دارد كه از مواد غذايي وارداتي نمونه برداري كرده و قبل از اينكه اين مواد براي مصرف در داخل كشور توزيع شود. از عدم آلودگي آنها به مواد راديواكتيو اطمينان حاصل نمايد.

دفتر پادمان هسته اي ملي

از آنجائي كه دولت ايران يكي از اعضاي امضا كننده پيمان منع گسترش(N.P.T) سلاح هاي هسته اي است و براساس اين پيمان آژانس بين المللي انرژي اتمي بر مواد هسته اي ويژه كشور (اورانيوم، پلوتونيوم و توريم) كنترل و حسابرسي و نظارت مي كند، ضرورت دارد كه دولت ايران با هدف پايبندي به تعهدات خود در پيمان مزبور، پادمان مواد هسته اي را در تمامي مراكز و موسسات هسته اي داخل كشور به اجرا در آورد.

پادمان مواد هسته اي به طور خلاصه عبارت است از اجراي عمليات حسابرسي با شمارش و كنترل مواد هسته اي، بازرسي مواد هسته اي، نمونه گيري و نمونه برداري از عوامل محيطي و تست آزمايش نمونه هاي تهيه شده است.

تمامي فعاليت هاي ذكر شده، باعث خواهد شد تا اين گونه موادهمواره و به طور دقيق تحت نظر بوده و از محدوده كاربردهاي صلح آميز خارج نشوند و درمعرض خطر دزدي، قاچاق و يا حمله هاي خرابكارانه قرار نگيرند تا در صورت بروز هرگونه حادثه اي، اقدامات ايمني و امنيتي مناسب انجام شود.