کارشناسان در گفتگو با مهر: "نوروز" بستری برای تعمیق معنویت در جامعه است

حجت الاسلام جعفری‌نیا با اشاره به اینکه برخی آداب و سنن نوروز مورد تأیید اسلام است، گفت: "تشریفات" معنویت نوروز رو خدشه‌دار می‌کند.

تأکید اسلام بر آداب نوروز/ "تشریفات" معنویت نوروز را کمرنگ می‌کند

حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا مفسر و پژوهشگر قرآن کریم با اشاره به اینکه نوروز یک سنت ایرانی قدیمی است، اما برخی از آداب و سنن آن مورد تأیید اسلام است، اظهار داشت: برخی از این سنتها که اسلام هم بر آن تأکید کرده، دید و بازدیدها، احترام به بزرگترها، آشتی کردن و کمک به دیگرانهستند که در نوروز نمود بیشتری می یابند. اینها از ارزشهایی هستند که اسلام نیز طرفدار آنها است و اگر به هر مناسبت دیگری هم این اتفاق بیفتد از نظر شرع مطلوب است.

جعفری نیا با تأکید بر اینکه نوروز واقعیتی طبیعی است و سنتهای آن نیز از نظر اسلام و شرع مطلوب است، افزود: اعلام خلافت حضرت علی (ع) نیز در نوروز بوده، البته این مسئله از پیش تعیین شده نبود، بلکه تصادفی بوده است.

این مفسر قرآن با تأکید بر اینکه رسانه های گروهی باید تبلیغ کنند تا ارزشهای حسنه نوروز گسترش یابند، گفت: آنچه باعث می شود معنویت نوروز از بین برود، تشریفات است. باید رسانه های گروهی به این مسئله توجه کنند که اظهار محبت نباید با تشریفات همراه باشد. از اسراف جلوگیری و در مقابل به خانواده های فقیر و نیازمند کمک شود.

پژوهشگر قرآن کریم با تأکید بر اینکه جشن آغاز سال نو از سنتهای خوب به شمار می رود، به آیات قرآن که با این مضمون به کار رفته، اشاره کرد و گفت: در قرآن زنده شدن طبیعت و خاک و درختان نشانه زنده شدن مردگان در قیامت است. همانطور که زمین به ظاهر مرده زنده می شود، انسان هم در قیامت زنده می شود. از این رو همراه با این واقعه طبیعی، ایرانیان مسلمان و شیعه این دگرگونی در طبیعت و آغاز زندگی را با معنویت قرآن شروع می کنند.
 
وی در ادامه اظهار داشت: زمانیکه سال نو با قرآن، دعا و یاد خدا آغاز می شود، صفای خاصی به دل انسان می دهد و انسان امیدوار است تا آخر سال اینگونه با دعا و معنویت طلب حاجت از خدا بخواهد. این مسئله ناشی از روحیه ایمانی شخص بوده و ضمن اینکه او را به خدا نزدیک می کند، از چنگال مادیات صرف نیز خارج می کند.

"نوروز" بستری برای تعمیق معنویت در جامعه است

دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران با اشاره به اینکه نوروز فرصت خوبی برای رشد جریان معنوی جامعه امروز است، گفت: این امر نیازمند برنامه‌ریزی خاصی است تا از طریق آن نخبگان و رسانه‌های گروهی ظرفیت‌سازی و اطلاع‌رسانی مناسبی داشته باشند.

حجت الاسلام مرتضی وافی دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران با اشاره به اینکه در روایات از امیرالمؤمنین نقل شده هر روزی که در آن گناه نشود عید است، اظهار داشت: از این رو روزهای پیش رو را هم می توان عید نامید، حال آنکه در مبانی دینی 4 عید فطر، قربان، غدیر و روز جمعه از اعیاد بزرگ و مهم نامیده می شوند. از سوی دیگر هر روزی که انسان بتواند در فضای رشد و تکامل معنوی قرار گیرد و از گناه و معصیت دوری کند عید است.

وی تصریح کرد: در فضای نوروز که نخستین روزهای بهار است زمینه های فکر و اندیشه و رشد و تکامل فکری انسان بیشتر فراهم می شود. چرا که یک ساعت تفکر بهتر از 70 سال عبادت است. به همین خاطر زمینه های فکر و اندیشه در بهار بیشتر است و فضا و موقعیت بیشتری برای فرد قرار می دهد.

وافی با اشاره به اینکه در روز اول بهار، ادبیات آیینی نیز شکل گرفته و نکته ها و شعرهایی با بهره گیری از این فضا و موقعیت در اشعار مولانا و سعدی به چشم می خورد، یادآور شد: رشد و تکامل در طبیعت همان چیزی است که اعتقاد به رستاخیز، معاد و جریان اعتقاد اصل اصیل برای افراد را آشکار می کند. نکته دوم جریان سازی دعاها است به ویژه دعای "یا مقلب القلوب و الابصار ..." که در فضای ابتدای سال جریان سازی عظیم معنوی داشته و ایام سال را مبارک می کند.

دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران با بیان اینکه باید در این روز مواظب بود از فضا و رفتارهای خرافی جلوگیری و دوری شود، افزود: جریان سازی یعنی رفتارهایی که در جامعه ما نه به عنوان مناسک دینی بلکه به عنوان آیین و سنت و عرف جاری است که در حقیقت این فضا باید به سمت مفاهیم دینی سوق یابد. صله ارحام، آشتی کردنها، کنار گذاشتن بغضها و کینه ها، عیادت مریضان، ارتباط با دعا و مناجات و دعای فرج زمینه های خوبی برای رشد جریان معنوی جامعه امروز است که باید از آن استفاده کرد.

حجت الاسلام مرتضی وافی با بیان اینکه در این امر نیازمند یک تصدی گری و تولی گری هستیم که باید ظرفیت سازی کند، گفت: نهادها و مسئولان فرهنگی چون سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت اوقاف و امور خیریه و مجموعه های فرهنگی شهرداری باید تولی گری این امر را به عهده گیرند.

وی افزود: اندیشمندان، نخبگان و صاحبنظران نیز باید در این زمینه فعال شوند و به منظور ارتقای سطح آگاهی جامعه فعالیت کنند. رسانه های گروهی اعم از صوتی و تصویری و مکتوب می توانند به رشد و سرعت این بینش و تفکر کمک کنند. از سوی دیگر در تعطیلاتی که به مناسبتهای مختلف است مردم سرگردان هستند و نمی دانند باید چه کنند و در واقع برنامه ریزی خاصی ندارند، از این رو مسئولان باید برای این ایام اطلاع رسانی و برنامه ریزی مناسب داشته باشند.

نوروز تأکیدی بر حقیقت "تجدید حیات" است

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه نوروز به حقیقت معنوی و استکمال نفس انسان توجه می‌کند، گفت: نوروز به حقیقتی به نام تجدید حیات اشاره دارد.

دکتر قاسم پورحسن عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: نوروز هم دینی است و هم انسانی، چرا که به حقیقتی به نام حیات جدید اشاره می کند. ملاصدرا در تفسیر این آیه که "ان الانسان خلق ضعیفا" اشاره می کند که این ضعیف بودن ملامت نیست بلکه این یک وجه نیرومندی در انسان است، زیرا انسان تنها موجودی است که می تواند از ماهیتی در درجه پائین به سوی حقیقتی متعالی حرکت کند و به تعبیر مولانا از ملائک هم بالاتر رود.

دکتر پورحسن با تأکید بر اینکه نوروز در درجه اول به حقیقت معنوی و استکمال نفس انسانها اشاره می کند، تصریح کرد: مفهوم مرگ انسان را نیز از این مفهوم طبیعت گرفتیم که مرگ انسان نوعی خاموشی است و بهار روز جدید و حیات جدید برای طبیعت است که برای انسان نیز این مفهوم برای زندگی دوباره او تداعی می شود.

وی با بیان اینکه همه متفکران اسلامی معتقدند که حیات جدید انسان با نفس لطیف تری همراه است، یادآور شد: در نوروز نگاه لطیف و جدیدی به حیات خود داریم. حقیقت این است که انسان دائما به سوی تکامل در حرکت است و نوروز نوعی حرکت است، چرا که حرکت کمال نخست است برای دستیابی به کمال برتر. از این رو نوروز را در آموزه های دینی در ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی به حقیقت انسانی پیوند می دهیم، بنابراین این معنویت هم به استکمال جویی نفس انسان بازمی گردد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به روایتی از امام صادق (ع) در نهج الفصاحه که "گناه انسان را از استکمال دور می کند و حرکت پایین و قهقرا می دهد."، افزود: حیات مجدد با معنویت، نیایش و عبادت برای انسان است و هر کوشش، تلاش و عبادتی نشانه رسیدن انسان به کمال است.

نوروز تجسم معنویت است

دکتر محمد بقایی (ماکان) گفت: در جشن نوروز یکی از برجسته‌ترین وجوه زندگی بشری که حاصل آن سازندگی، ابتکار و نوآوری است به عنوان ارزشی در خور توجه مورد تأکید قرار می‌گیرد.

دکتر محمد بقایی در پاسخ به این سؤال که جایگاه نوروز در جشنهای فرهنگ ایرانی - اسلامی چیست ؟ گفت: نوروز در واقع بزرگترین و معتبرترین جشنی است که نه تنها در تاریخ ایران کنونی، بلکه در تاریخ ایران فرهنگی یا به معنای دیگرایران بزرگ به وجود آمده است. این جشن در عین حال یکی از بامعناترین آئین‌های بشری است زیرا در این آئین ذهن آدمی متوجه عالم بالا می‌شود و معنویت چهره بارزی در این جشن از خود نشان می‌دهد. از این رو آئینهای نوروزی برای دنیای شرق و بتدریج برای دیگر کشورهای جهان دارای اهمیت و ارزش فوق‌العاده‌ای شد.

دکتر بقایی در پاسخ به این سؤال که از مقایسه نوروز با جشنهای سال نو دیگر فرهنگها چه استنباطی می‌توان داشت ؟ گفت : در مقایسه میان نوروز و دیگر جشنها یا اعیاد مرسوم در جهان اعم از جشنهایی که پیشتر وجود داشته یا اکنون برگزار می‌شود نوروز دارای والایی خاصی است که غالب محققان حوزه تاریخ تمدن به آن اعتراف کرده‌اند. زیرا در جشن نوروز یکی از برجسته‌ترین وجوه زندگی بشری که حاصل آن سازندگی ، ابتکار و نوآوری است به عنوان ارزشی درخور توجه مورد تأکید قرار می‌گیرد . این اندیشه به دلیل همخوانی با زمان برگزاری جشن که در هیچ آئینی در جهان مشاهده نمی‌شود سبب شده تا این جشن حتی برای کسانی که به لحاظ فرهنگی بدان وابسته نیستند مورد توجه قرار گیرد.

"نوروز" تجلی زندگی و نشاط طبیعت است

مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه سرسبزی طبیعت در آغاز نوروز از مهمترین مظاهر تکوین الهی است، گفت: مشاهده این تغییر طبیعی که تأکیدی بر لطف و صنع خدای متعال است، زمینه‌ تکامل انسان و دستیابی به درجات بالاتر معنوی را ایجاد می‌کند.

حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه استاد حوزه و دانشگاه و مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه عید نوروز گرچه عید ملی ایرانیان است، اما در نصوص دینی ما در برخی از روایات مورد تأیید ائمه قرار گرفته، اظهار داشت: اول بهار هر سال را عید نوروز می گیریم، به این لحاظ که تمام طبیعت خرم، سرسبز و شاداب است و این نشاط و شادابی در طبعیت در آغاز بهار ظهور و تجلی یافته و یکی از مهمترین مظاهر تکوینی الهی است.

وی با اشاره به سخنان ائمه که عید آن روزی است که در آن گناه نباشد و انسان همواره به یاد خدا باشد، تصریح کرد: اول بهار، در واقع روز شکوفایی طبیعت و نشاط عالم مادی است و می تواند یکی از مهمترین مظاهر الهی باشد که انسان با دیدن این سرسبزی به یاد خدا می افتد و یک رابطه معنوی با خداوند برقرار می کند، زیرا نازلترین مرتبه معنوی احساس آرامش است که در مراتب بالاتر آن سیر تکاملی پیدا می کند و در پی رشد و بالندگی انسان، همواره از نفس اماره به نفس مطمئنه و بالاتر ترقی می یابد.
 
حجت الاسلام خسروپناه گفت: در عید نوروز هم احساس آرامش برای انسان ایجاد می شود و هم اینکه انسان در واقع رشد و تکامل عالم طبعیت را که می بیند زمینه ای برای رشد و تکامل خود فراهم می کند و می تواند درجات بالاتر معنویت را حس کند، چرا که طبیعت را باید مظهر الهی دانست. اگر ذره ذره عالم را به تعبیر ملاصدرا تسبیح گوی خداوند بدانیم، انسان رابطه خود را با طبیعت تغییر می دهد و بر محیط زیست اثر می گذارد.

مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه یادآور شد: افرادی که محیط زیست و طبیعت را آلوده می کنند و اخلاق محیط زیستی را رعایت نمی کنند، نگاه غلطی به طبیعت دارند که آن را از مظاهر الهی تلقی نمی کنند، به رشد و بالندگی طبعیت توجه نمی کنند، ذره ذره عالم را تسبیح گوی حق نمی بینند، از این رو نوع رابطه ای که با عالم طبیعت برقرار می کنند مخالف اخلاق زیست محیطی است.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه رسانه ها، صدا و سیما، خبرگزاریها و روزنامه ها باید ابعاد معنوی نوروز را تبیین کرده و به مردم اطلاع بدهند، گفت: حوادث ناگوار چهارشنبه سوری به خاطر ندیدن ابعاد معنوی طبیعت و عید نوروز است که سبب آسیب دیدن افراد، آلودگی محیط زیست و آلودگی صوتی می شود.

وی با اشاره به اینکه این افراد به بعد معنوی نوروز توجهی ندارند، راهکارهای افزایش بینش مردم در این خصوص را برگزاری میزگردهای متعدد و زمینه سازی و اطلاع رسانی، تذکر و یادآوری از سوی صدا و سیما خواند تا نوع ارتباط با طبیعت تغییر یافته و بتوان ارتباط معنوی با طبیعت پیدا کرد.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: در دعای تحویل سال نو انسان از خداوند تقاضا می کند همانطور که طبیعت تغییر یافته و دگرگون شده است، انسان نیز تحول یافته و تغییر کند و نفس اماره او به نفس مطمئنه و بالاتر ارتقا یابد.

بسیاری از آداب نوروز مورد تأکید اسلام هستند

حجت الاسلام محمد علی ایازی قرآن پژوه و محقق با اشار ه به اینکه شادی می‌تواند امری دینی باشد، گفت: بسیاری از آداب نوروز چون صله رحم و شادی مورد تأکید اسلام هستند. معنویت این است که انسان کاری الهی و ماورایی انجام دهد و نفع مادی و شخصی نداشته باشد، اگر کاری نفع مادی و شخصی هم داشته باشد، هدف و مقصد باید کاری ماورایی و غیر مادی و جسمانی باشد.

وی با اشاره به اینکه نوروز دو بعد شخصی و معنوی دارد، تصریح کرد: رابطه انسان با خدا مهم است و انسانی که فکر می کند زندگی در نوروز در حال تحول است و وقتی به بهار و فصل جدید و شکفتن می رسد، این به خود او نیز بازمی گردد که با وجود تغییراتی که در بیرون می بیند می خواهد که در درون نیز تحول پیدا کند و در رفتار و شیوه زندگی و برخورد با دیگران این تحول را نشان می دهد. همانطور که طبیعت پس از افسردگی در حال زنده شدن و شکفتن است، دل انسان نیز شکوفا می شود و تغییراتی در درون او به وجود می آید که این به لحاظ شخصی کاری معنوی و الهی است.

حجت الاسلام ایازی با بیان اینکه بخش دوم بعد معنوی است، یادآور شد: مسئله شادی، رفت و آمد، دیدار با بستگان و دوستان و اقوام و خویشان و در واقع صله رحم و ارتباط انسان با دیگران یک حرکت ماورایی است که انسان برای امر جمعی به این کار مبادرت می کند و از اهمیت بسیاری برخوردار است.

وی با تأکید بر اینکه اگر ما به اهمیت کارکردهای این مسئله توجه کرده و تأکید کنیم که مسئله شادی و تفریح می تواند امری دینی باشد، بسیار تأثیرگذار خواهد بود، افزود: تصور برخی از دینداران این است که شادی با دینداری سازگار نیست. چرا که عزاداری امری دینی است و شادی امری دینی نیست. حال آنکه شادی هم می تواند امری دینی باشد و اگر بتوان روحیه شادی را برای دیگران فراهم کرد، حرکت مثبتی انجام شده که در شادی معنویت و ارتباط با خدا وجود دارد.

این قرآن پژوه با بیان اینکه در مسائل دینی "بهجت" به معنای شادی داریم، اظهار داشت: اگر بتوان فرهنگ شادی را به معنای مثبت و درست ترویج کنیم در توسعه فرهنگ معنوی نوروز اثربخش است چرا که می توان دیگران را شاد و کارهای نیک انجام داد.

ایازی تأثیر معنوی دعای تحویل سال را به توجه شخص خواند که اگر بداند این دعا چه معنایی دارد، توجه و تأثیرگذاری آن بیشتر می شود.