به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی فیلم "بیست" با حضور عبدالرضا کاهانی نویسنده و کارگردان، حسین مهکام فیلمنامه‌نویس، فرشته صدرعرفایی، مهتاب کرامتی و مهران احمدی بازیگران و شیما منفرد تدوینگر در خبرگزاری مهر برگزار شد.
نویسنده و کارگردان "بیست" در این نشست درباره اکران فیلم گفت: "بیست" سومین فیلم کارنامه من و اولین اثر به نمایش درآمده من است. طبیعتاً از این اتفاق خوشحالم، مانند بچه‌ها که صادقانه دنبال چیزی می‌گردند و بالاخره آن را به دست می‌آورند. تازه حس واقعی فیلمساز شدن را به مفهوم ارتباط با مخاطب تجربه می‌کنم.
کاهانی ادامه داد: از همان زمان که نخستین فیلمم "آدم" را ساختم، اکران و ارتباط با مخاطب برایم مهم بود، چون فقط برای خودم فیلم نمی‌سازم. تا امروز به دلایل مختلف این اتفاق نیفتاده ولی ترجیح می‌دهم برای موقعیتی که به دست آورده‌ام، خوشحال باشم و خدا را شکر کنم. با اکران "بیست" می‌توانم ارزیابی دقیقتری از خودم و فیلمم داشته باشم و برای آینده کاری‌ام تصمیم‌های بهتر بگیرم.
کارگردان "بیست" با تأکید بر اینکه تکامل نهایی یک فیلم را در ارتباط با مخاطب می‌داند، افزود: هرچند برای دل خودم و تجربه فضاهای جدید بر اساس دیدگاهم فیلم می‌سازم، ولی مخاطب را هم مد نظر دارم و تجربه اکران این فیلم برایم منحصر به فرد است. بخصوص که تا امروز محک اساسی نخوردم و بسیاری از مخاطبانی که کار را می‌بینند سابقه ذهنی از آثار من ندارند. آنها می‌توانند دستاوردهایی ارزشمندتر از خواندن چند کتاب برایم داشته باشند.
کاهانی تعریف خود را از فیلم تجربی که این روزها بسیار استفاده می‌شود، این چنین مطرح کرد: به نظر من یک فیلم تجربی هم می‌تواند کلیشه‌ای باشد هم تازه. صرف به کار بردن عنوان تجربی دلیل نمی‌شود وجهی جدید در یک اثر باشد. چه بسا فیلمی برآمده از تجربه‌های شخصی نویسنده و کارگردان باشد یا راه‌های جدید روایت در سینما و نگاه‌های تازه به فیلمسازی را به مخاطبانش پیشنهاد دهد. اینها دو شکل مختلف تجربه کردن هستند که تحت عنوان فیلم تجربی قرار می‌گیرند.
نویسنده و کارگردان "بیست" ادامه داد: دوست ندارم به کسی پیشنهاد بدهم که چه راهی را در سینما دنبال کند، بلکه می‌خواهم به خودم پیشنهاد بدهم چطور می‌توان بهتر فیلم ساخت. در واقع می‌خواهم ساده و بدون ادا درآوردن مضامین مورد علاقه‌ام را به مخاطب انتقال دهم. دنبال راهی هستم که اگر فیلمم حرفی برای گفتن دارد برای هر مخاطبی قابل درک باشد، اما برخی از فیلم‌های تجربی آثاری هستند که سازندگانشان هم نمی‌دانند چه ساخته‌اند؟
این کارگردان ارزیابی خود را از فیلم‌هایش این چنین ارائه کرد: من در "آدم"، "آن جا" و "بیست" دو گونه فیلمسازی را تجربه کردم. در "آن جا" روایت قصه‌ای را با شکست زمانی و فرمت و دکوپاژی خاص تجربه کردم که بسیاری آن را پسندیدند، اما تحلیل‌های دور از ذهن داشتند. اینها افرادی هستند که که به دلیل علاقه به فیلم تجربی، هر چیزی را هم که نفهمند دوست دارند، اما من خودم راحت فیلم می‌بینم و چیزی را که نفهمم دوست ندارم. دوست دارم به سمت و سوی سینمایی حرکت کنم که بدون پیچ و خم با مخاطب ارتباط برقرار کند.
کاهانی درباره تجربه‌های خود در فیلم "بیست" گفت: برایم جالب بود بسیاری از مخاطبان این فیلم درک کردند ساخت آن برخلاف ظاهر ساده‌اش، چقدر مشکل است. رسیدن به این سادگی سخت است چون وقتی بخواهی فیلم پیچیده بسازی، دوربینت را در هر نقطه‌ای قرار بدهی می‌تواند دلیلی خاص پیدا کند، اما فیلمی مانند "بیست" اگر درست از کار درنیاید، پوست من به عنوان کارگردان کنده است چون حتی یک بچه هم می‌تواند از آن ایراد بگیرد. سختی این فیلم در همین وجه است.
این نویسنده و کارگردان سینما درباره مقطع زمانی شکل گرفتن "بیست" در کارنامه‌اش اشاره کرد: این فیلم قبل از فکر کردن به "آن جا" شکل گرفت اما تبدیل شد به سومین فیلمم پس از "آن جا". در واقع "بیست" درست پس از اتمام "آدم" شکل گرفت. دلیل فاصله زمانی بین شکل‌گیری تا مرحله ساختش هم این بود که می‌خواستم بازیگران مورد علاقه‌ام را در اختیار داشته باشم.
کارگردان فیلم افزود: همچنین می‌دانستم به دلیل همین سادگی باید از فیلمنامه فاصله گرفته و از حضور نویسنده‌ای مثل آقای حسین مهکام استفاده کنم و از افراد دیگر هم مشاوره بگیرم. باید به این نکته نیز اشاره کنم "بیست" برخلاف ظاهری که دارد ساختش چندان هم ارزان تمام نشد. در نهایت مجموعه‌ای از این عوامل باعث شد برای ساخته شدن آن صبر کنم.
عبدالرضا کاهانی درباره همکاری با مهتاب کرامتی در فیلم گفت: خانم کرامتی مانند سایر عوامل بسیار با ما همراه بودند. ایشان کاری کردند که فهمیدم چقدر انگیزه دارند و آنهم این بود که روز گرفتن تست گریم با چادر و قیافه‌ای متفاوت به دفتر آمدند. در واقع ما از همان لحظه باور کردیم خانم کرامتی می‌توانند در این نقش موفق شوند. در کنار ایشان خانم سمیرا علایی را هم داشتیم که همراهی و هماهنگی‌های خوبی در پی داشت.
این کارگردان با تأکید بر اینکه حضور پرویز پرستویی در "بیست" به نقش‌‌آفرینی خلاصه نمی‌شود، گفت: تعریفی که من از آقای پرستویی هنگام دریافت جایزه جشنواره فجر کردم، یک تعارف روزمره نبود. ایشان به دلیل علاقه‌ای که به فیلمنامه و گروه تولید پیدا کرده بود، وقتی متوجه شد فیلم سرمایه‌گذارش را از دست داده یک سرمایه‌گذار موجه و دوست‌داشتنی را جذب پروژه کرد. آقای سلیمان علیمحمد علاوه بر پول و سرمایه با خودش احترام هم آورد و به این فضای جمع و جور فرهنگی اعتماد کرد. رسم ادب و انصاف است که ممنون آقای پرستویی باشم.
کاهانی با تأکید بر اینکه مبنای شکل‌گیری "بیست" رفاقت بوده، افزود: از همان ابتدا که شروع به نگارش کردم شخصیت‌ها را با همین بازیگران در ذهن داشتم، بجز آقای حبیب رضایی که به دلیل درگیر شدن حامد بهداد در یک پروژه، جای او را گرفت. طبیعتاً آن نقش با تغییر بازیگر باید بازنویسی می‌شد که با پیشنهادهای خوب آقای رضایی و اینکه دوست نداشتیم خودش را تکرار کند، به این سمت و سو رفت. نقش اولیه هر چند برای بهداد تکراری نبود، اما برای رضایی تکرار محسوب می‌شد.
نویسنده و کارگردان "بیست" درباره چگونگی پیوستن فرشته صدرعرفایی به این پروژه گفت: من به سختی توانستم ایشان را به پروژه جذب کنم که این نکته به وسواس‌های وی برمی‌گردد و برایم محترم است. ایشان به دلیل نگرانی‌های موجود و احتمال شبیه شدن نقش فرشته به شخصیت ریحان در فیلم "کافه ترانزیت"، سرسختی کردند که کاملاً بجا بود. در نهایت سه یا چهار روز مانده به آغاز فیلمبرداری قرارداد بستند، در صورتیکه اولین نفری بودند که فیلمنامه را خواندند.
وی درباره تعامل با صدرعرفایی در طول فیلمبرداری فیلم افزود: به دلیل همین وسواس‌های بجاست که ایشان اساساً فیلم و بازی بد در کارنامه‌اش ندارد. سر فیلمبرداری هم با وی بیش از همه تعامل داشتم و گاهی سر یک دیالوگ ساعت‌ها بحث می‌کردیم تا به بهترین انتخاب برسیم. می‌خواهم به این نکته برسم که اساس کار ما در "بیست" ادب، احترام و رفاقت متقابل بود.
کاهانی ادامه داد: اگر من توانایی در کارم دارم بیشتر به این نکته برمی‌گردد که بلدم فضایی ایجاد کنم تا بهترین استفاده را از آدم‌های اطرافم ببرم. گروه بازیگران این فیلم جزو فرهیخته‌ترین‌های این حیطه در سینما هستند و سابقه، جوایز و ... آنها گویای این مطلب است. من اگر باهوش باشم باید از تجربه‌های این افراد استفاده کنم.
کاهانی با تأکید بر اینکه فضای ایجاد شده همه اعضای گروه را به نظر دادن در جهت بهتر شدن کار ترغیب می‌کرد، گفت: همه دوست داشتند در موفقیت کار سهیم باشند و به نوعی سرنوشت فیلم برای آنها مهم شده بود. این نکته به رفتار کارگردان سر صحنه برمی‌گردد که اگر به گونه‌ای دیگر باشد، فضایی دیگر ایجاد می‌کند که لزوماً هم بد نیست، اما فضایی که من دوست دارم در آن کار کنم بر این مبنا شکل می‌گیرد.
کارگردان "بیست" افزود: من هوشمندانه توانستم از نظر همه استفاده کنم و حتی مدیر تدارکات فیلم آقای امیر قربانی هم در این مشارکت سهیم بود. بر اساس تجربه‌هایم به این نکته رسیده‌ام که در سیستم فیلمسازی ایران اگر با آدمها رفیق نباشید، امکان ندارد اتفاق خوبی بیفتد. به همین دلیل در لحظه لحظه کار هر چند خسته می‌شدم، اما احساس لذت می‌کردم و هیچوقت پیش نیامد پلانی را بگیرم صرفاً برای اینکه کاری انجام داده باشم.
وی با اشاره به اینکه "بیست" 35 روزه تولید شده، گفت: این فیلم به شکل متعارف حداقل 45 تا 50 روز وقت لازم داشت. هرچند لوکیشن ما در تهران بود، ولی رفت و آمد به آن نقطه از شهر ساعت‌ها وقت می‌برد و مسائل خاص دیگر. خوشحالم این توانایی را دارم تا با افراد گروه و فیلم همدلی متقابل ایجاد کنم و هنوز هم این رفاقت‌ها ادامه دارد. این وجه برای من ارزشش بیشتر از سینماست.
کاهانی درباره حضور علیرضا خمسه در پروژه "بیست" توضیح داد: از هنگام نوشتن فیلمنامه به ایشان فکر می‌کردم و در فهرستی که به تهیه‌کننده فیلم خانم پوران درخشنده دادم تنها انتخابم برای این نقش بودند. برای برخی نقش‌ها دو گزینه داشتیم تا اگر بازیگری درگیر پروژه‌ای دیگر بود بر اساس اولویت‌ها از حضور دیگری استفاده کنیم، اما تنها انتخاب من برای نقش آشپز تالار فقط و فقط آقای خمسه بود. مانند آقای پرستویی، خانم صدرعرفایی و خانم کرامتی. حتی نقش خانم صدرعرفایی را از همان ابتدای نگارش فرشته گذاشتم تا به دلیل تعدد شخصیت‌ها سردرگم نشوم.
این نویسنده و کارگردان سینما درباره مولفه‌های نمادین "بیست" و پرداخت متعادل آنها گفت: آنچه در این جنس فیلم‌ها نگران‌کننده می‌شود رفتن به سمت و سوی احساسات‌گرایی و سانتی‌مانتالیسم است. اگر در فیلم به طور مستقیم نمادی را برجسته نمی‌کنیم، اگر بخش اعظم فیلم در سکوت می‌گذرد و ... به همین دلیل است. مثلاً همه دیالوگ‌های آقای پرستویی به عنوان نقش اول فیلم بیش از دو صفحه نمی‌شود اما احساس می‌کنیم حرف‌های بسیار دارد.
عبدالرضا کاهانی در ادامه تشریح کرد: این ویژگی به همان نگاهی که اشاره کردم برمی‌گردد. البته دیالوگ‌ها سر صحنه با نظر بازیگران مرتب رتوش و البته بیشتر حذف می‌شد. همواره این نگرانی با ما وجود داشت که مبادا مخاطب با نکته اغراق‌شده یا برجسته‌ای مواجه شود که او را از زندگی جاری در فیلم جدا کند. اصلاً حضور آقای حسین مهکام برای نگارش فیلمنامه و مشاوره‌ای که از همه بخصوص بازیگران گرفتم، همه در این جهت بود.
وی با تأیید اینکه "بیست" می‌تواند فیلمی به شدت نمادین محسوب شود، گفت: این فضا و آدمها می‌توانند نماینده فضا و آدم‌هایی خاص باشند، البته نه همه آنها. ما شخصیت‌هایی مانند پزشک، مشاور املاک و کارگردان را نشان نمی‌دهیم، چون از نظر ما مهم نیستند و زندگی آدم‌های داخل تالار است که برایمان اهمیت دارد. همین لحظات می‌توانستند به من این امکان را بدهند که به طور غیر مستقیم به مفاهیم نمادین اشاره کنم. در واقع این فیلم ظرفیت رفتن به سمت نمادپردازی مستقیم را داشت، اما در پایان چیزی می‌شد که نه خودم دوست داشتم نه مخاطبان.
کاهانی با اشاره به اینکه اکثر نقدهای مثبت و منفی نوشته شده درباره "بیست" را خوانده، افزود: نقدهای منفی شامل پیشنهاداتی بود که خودم به واسطه طولانی شدن پروسه تولید فیلم و مشاوره با دیگران به آنها فکر کرده و رسیده بودم. بیشتر نقدها متمرکز بر ریتم کار، حضور پسر نوازنده و پایان فیلم بود که مدت‌ها در موردش فکر کردیم و عقل جمعی ما به این شکل نهایی رسید.
به گزارش مهر، کارگردان "بیست" ارزیابی خود را از این فیلم چنین مطرح کرد: نمی‌گویم این فیلم صد در صد رضایت مرا جلب می‌کند و نمره 18-17 به آن می‌دهم، اما معتقدم این نمره برای این نوع فیلم کم نیست و با نمره 20 برابری می‌کند. این جنس فیلم‌ها را هر طور بسازی باز هم می‌توان به آن نکته‌ای وارد کرد و همه فیلم‌های من دچار این سرنوشت می‌شوند.
وی افزود: در مورد "آدم" هم همین صحبت‌ها مطرح بود. می‌توانم یک قصه سرراست برای کار انتخاب کنم که در "بیست" این اتفاق افتاد، اما خودم را در حاشیه و جزئیات درگیر می‌کنم. در واقع آن بخش است که برایم جذابیت دارد نه صرفاً قصه‌ای که در حال پیش رفتن است. توجه و علاقه من به این نوع سینماست و فکر هم نمی‌کنم خیلی خاص باشد. سینمایی است که می‌فهمم و بلدم و دنبال یکجور دیگر فیلم ساختن به هر بهانه‌ای هم نیستم.
علیرضا خمسه در نمایی از فیلم سینمایی "بیست"
کاهانی درباره رویکرد متفاوت بازیگران فیلم "بیست" گفت: در این فیلم اتفاق‌هایی افتاد که آنها را نعمت می‌دانم. مثلاً بارها در جلسه‌های جمعی با بازیگران پیش آمد که فردی خودش را حذف کرد. مانند آقای حبیب رضایی که در چند مورد گفت نیازی به حضور شخصیت نمایشی‌اش در یک سکانس خاص نیست. من هم متوجه می‌شدم او به نفع نقش حرف زده نه خودش، چون طبیعتاً بازیگر دلش می‌خواهد بیشتر دیده شود. این رویکرد در فضایی که بر بازیگری ما حاکم شده نعمت است و باید قدردانش باشیم.
این کارگردان در انتها نقش تدوین را در "بیست" مهم دانست و گفت: در روایت فیلمنامه ابتدا به شیوه کلاسیک شخصیت‌ها معرفی می‌شوند. اولین معرفی هم مربوط به شخصیت فیروزه با بازی مهتاب کرامتی بود. در تدوین وقتی صحنه‌ها را چیدیم، متوجه شدیم فیروزه اولین شخصیتی است که شروع می‌کند به حرف زدن و به دلمان ننشست. خانم شیما منفرد تدوینگر فیلم پیشنهاد دادند این شخصیت آخر از همه معرفی شود تا سابقه ذهنی مخاطب از خانم کرامتی بشکند و بعد دیالوگ بگوید. معتقدم تدوینگر با یک نگاه جدید به این فیلم کمک کرده است.
"بیست" درباره یک تالار پذیرایی است که تعدادی کارگر در آن مشغول به کارند و وابستگی عاطفی و کاری به تالار دارند. تالار قرار است 20 روز دیگر تعطیل شود و آنها در روزهای باقیمانده باید تلاش کنند این اتفاق نیفتد. این فیلم پارسال در جشنواره فجر برنده جوایز بهترین بازیگر زن و مرد مکمل و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی شد.
نظر شما