خطر خاموشی شور حیات آبزیان در تالاب انزلی

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، تالاب انزلی بهترین و بزرگترین اکوسیستم در حوزه ایرانی دریای خزر است و بهترین مکان تخم‌ریزی ماهیان " گیاه تخم‌ریز" مانند کپور معمولی، ماهی سیم، ماهی سوف و همچنین به ‌عنوان گذرگاه ماهیان مهاجر "سنگ تخم‌ریز" و انتقال آنها از مسیر تالاب به رودخانه‌های وارد به تالاب انزلی مانند سیاه درویشان، پسیخان و چمثقال است.

وجود گونه‌های منحصر به فرد ماهیان به ویژه وجود ماهی سوف حاجی طرخان، لایی ماهی، اردک ماهی و ماهی اسبله از مهمترین ویژگی شیلاتی تالاب انزلی است.

در تالاب انزلی همراه با رودخانه‌های اطراف وجود بیش از ‪۶۰‬ گونه ماهی تاکنون گزارش شده که حداقل ‪ ۵۵‬گونه هنوز در این تالاب وجود دارند به طوریکه در این تالاب ۵۰‬گونه و در رودخانه‌های آن ‪ ۴۱‬گونه از ماهیان موجود است.

‪از ماهیان حوزه تالاب انزلی ۴۹‬ گونه بومی ایران و ۱۱‬ گونه دیگر غیربومی است که به صورت عمدی وارد تالاب شده و برای پرورش ماهی، استفاده زینتی، صید ورزشی و کنترل بیولوژیک گیاهان آبزی تالاب مورد استفاده قرار می‌گیرند و یا به صورت غیرعمدی و تصادفی همراه با سایر گونه‌ها وارد تالاب می‌شوند.

در تالاب انزلی سالانه بین ‪ ۳۰۰‬تا ‪ ۶۰۰‬تن ماهی از ۱۸‬ گونه اقتصادی صید می‌شود

بدین ترتیب تالاب انزلی با 120 کیلومتر مربع وسعت، یک حوزه آبی بسیار بزرگ برای پرورش ماهی است که متاسفانه هر ساله به دلیل تولید انبوه مواد بیوژن باعث برهم خوردن تعادل اکولوژیکی این محیط آبی شده چون این مواد در زنجیره غذایی تبدیل به انواع پلانکتونهای گیاهی و جانوری می شود که مصرف کننده ندارند با رهاسازی بچه ماهیان به تالاب علاوه بر ایجاد تعادل اکولوژیک می توان در سال بین 2 تا 3 هزار تن ماهی در آن تولید کرد بدون اینکه مخاطرات زیست محیطی در این زمینه به وجود آید. 

خوشبختانه تاکنون هیچ یک از گونه‌های موجود در تالاب منقرض نشده اما پنج گونه از ماهیان به دلیل صید بی‌رویه و کاهش ذخایر در خطر انقراض قرار دارند.

این گونه‌ها سس ماهی خزری، ماهی آزاد و ماهی سیم چشم سفید است که در طبقه‌بندی ماهیان اقتصادی می‌گنجند و دو گونه رفتگر ماهی و ماهی نوخاره که جزو ماهیان غیر اقتصادی محسوب می‌شوند.

بسیاری از ماهیان تالاب که زیستگاه اختصاصی و عمده آنها تالاب انزلی است صدمات بسیاری دیده و میزان صید آنها کاهش زیادی یافته است.

ماهیان را می توان از نظر درجه توجه و اهمیت به گونه‌های در معرض خطر، آسیب پذیر نیاز به حفاظت و نزدیک به تهدید تقسیم‌بندی کرد.

هفت گونه از ماهیان تالاب انزلی جزو گونه‌های آسیب پذیرو پنج گونه در معرض خطر انقراض است 

هفت گونه از ماهیان تالاب نیز جزو گونه‌های آسیب پذیرند که اگر عوامل تهدیدکننده نظیر آلودگی‌های مختلف و صید بی‌رویه همچنان ادامه یابد آنها را به وضعیت انقراض سوق می‌دهد.

این گونه‌ها را تاسماهی ایرانی، اوزون برون از ماهیان خاویاری، ماهی سیم معمولی، سوف حاجی طرخان، سوف سفید که همگی از گونه‌های اقتصادی بوده و دوگونه غیراقتصادی گاو ماهی و قزل‌آلای خال قرمز است.

سس ماهی سرگنده، سرخ باله، اردک ماهی از ماهیان اقتصادی و شمشیر ماهی آب شیرین و ماهی ریز نقره‌ای گونه‌هایی از ماهیان که نیاز به حفاظت دارند.

چند گونه از ماهیان حوزه تالاب انزلی نیز وضعیت مطلوبی نداشته و جزو گروه ماهیان نزدیک به تهدید قرار دارند که از این دسته می‌توان به گونه‌های اقتصادی شاه‌کولی، کولمه، سیاه کولی و گونه‌های غیر اقتصادی مار ماهی دهان گرد، سس ماهی کورا و رفتگر ماهی طلایی را نام برد.

کارشناسان صید بیش از اندازه و غیراستاندارد و نیز صید ماهیان در فصل تخم‌ریزی  را از عمده‌ترین علل کاهش و انقراض ماهیان می دانند و بر این باورند با ارائه  اطلاعات و آموزشهای لازم در مورد ماهیان در خطر انقراض می توان  از صید بی‌رویه صیادان جلوگیری کرد.

حاشیه تالاب انزلی  یک موقعیت و ظرفیت مناسب و عظیم برای توسعه آبزی پروری است

علاوه بر تالاب انزلی، اراضی شالیزاری و حاشیه تالاب هم یک موقعیت و ظرفیت مناسب و عظیم برای توسعه آبزی پروری در استان است.

مدیرکل محیط زیست استان گیلان در این رابطه گفت: تالاب انزلی با 120 کیلومتر مربع وسعت یک حوزه آبی بسیار بزرگ برای پرورش ماهی و ذخیره گاه مطمئن برای آبزیان دریای خزر است.

کامران زلفی نژاد افزود: این تالاب علاوه بر نقش اکولوژیکی تاثیر به سزایی در تامین معاش حاشیه نشینان تالاب از طریق صید ماهیان، شکار، گردشگری و تامین آب زراعی دارد.

وی با اعلام اینکه گونه های آبزیان تالاب بین المللی انزلی در معرض خطرانقراض هستند ادامه داد: با برنامه ریزی صحیح و فرهنگ سازی باید جلوی صید بی رویه  و مواد آلاینده  به  این محیط آبی منحصر به فرد جهانی گرفته شود.

صید هرگونه ماهی از تالاب بین المللی انزلی  ممنوع  است

مدیرکل محیط زیست استان گیلان در ادامه به آغاز تخم ریزی ماهیان در تالاب بین المللی انزلی و لزوم حفظ ذخائر آبزیان دریای خزر اشاره کرد و یادآور شد: صید هرگونه ماهی از این محیط آبی ممنوع و با متخلفان به شدت برخورد می شود.

به هرحال اکثر تالابها دارای ارزش و فوائد زیادی بوده و از نظر اکولوژی گیاه شناسی، جانور شناسی، سیمولوژی و یا هیدرولوژی دارای اهمیت بین المللی هستند.

تالاب انزلی جدا از این ارزشها نبوده و اهمیت چند جانبه ای آن چه از نظر بین المللی و چه داخلی به جز مسائل اکولوژیک محیطی نقش خاصی در جغرافیا و اقتصاد منطقه دارد.

به طوریکه علاوه بر حائز ارزش بودن، در افزایش تولید گیاهی و پروتئین سفید (پرندگان مهاجر) به عنوان مهمترین پشتوانه در تکثیر ماهیان که در اقتصاد شیلاتی دریای خزر واجد ارزشهای متعدد و مهمی بوده است و در رابطه با جذب گردشگران و کنترل سیلاب های منطقه فراهم کردن امکانات ارتباطی آبی (در حمل و نقل داخلی و تجارت خارجی) نیز است.

مساحت تالاب حدود 150 کیلومتر مربع در جنوب دریای خزر و جنوب شهرستان انزلی در استان گیلان قرار گرفته است، طول متوسط تالاب در امتداد شرقی - غربی حدود 30 کیلومتر و عرض متوسط آن در امتداد شمال و جنوب حدود سه کیلومتر و وسعت کنونی آن 150 کیلومترمربع است.

عمق تالاب 5/2 متر در بخش غربی است. این تالاب از شمال به دریای خزر از شرق به پیربازار و از غرب به کپورچال و آبکنار از جنوب به صومعه سرا و بخش های شهرستان رشت مربوط می شود.

تالاب به لحاظ قرار گرفتن در یک منطقه پرجمعیت، انواع گوناگون مواد آلی از طریق رودخانه های منتهی به تالاب دریافت می کند.

 شهرهای رشت و انزلی به ترتیب اولین و دومین شهر بزرگ استان از لحاظ جمعیت محسوب می شوند که رشد فزآینده جمعیت این دو شهرستان که نیمی از جمعیت شهری استان را در خود جای داده اند بر اکوسیستم تالاب اثر سوء داشته است.

 روزانه 400 تن زباله وارد تالاب انزلی وارد می شود

به علت بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی شهر رشت فاضلابهای خانگی و شهری به طور مستقیم به رودخانه های زرجوب و گوهررود و در بندر انزلی به تالاب تخلیه می شود روزانه بیش از 400 تن زباله مربوط به شهرستانهای رشت، خمام و کوچصفهان به رودخانه سیاهرود وارد می شود و استقرار کارخانه های مختلف در حومه شهر رشت و انزلی و سرازیر شدن فاضلاب آنها به داخل رودخانه ها، در نهایت باعث آلودگی آب تالاب می شود.

تالاب انزلی در نتیجه ریزش فاضلاب های صنعتی و شهری و تخلیه آب آلوده مزارع در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.

تالاب بین المللی انزلی با مساحت 20 هزار هکتاردر کنوانسیون بین المللی رامسر به عنوان تالاب مهم بین المللی به ثبت رسیده است.

این تالاب علاوه بر نقش اکولوژیکی تاثیر به سزایی در تامین معاش حاشیه نشینان تالاب از طریق صید ماهیان، شکار و گردشگری و تامین آب زراعی دارد.