ضرورت استفاده از تجارب كشورهاي زلزله خيز

به گزارش خبرنگار اجتماعي  خبرگزاري"مهر"، مهندسان عمران معتقدند فقدان نظارت دقيق و پايين بودن كيفيت ساخت و سازهاي كشور به خصوص در شهر تهران مي تواند يكي از عوامل تشديد فاجعه  در تهران باشد . فاجعه اي كه در بم رقم خورد به دليل نبود نظارت بر نحوه ساخت و سازها و استفاده نكردن از نيروهاي كار ماهر بود كه بدون شك بايد منتظر تكرار آن در صورت وقوع زلزله در تهران  باشيم . قطعا براي عدم تكرار چنين فجايع تلخ و ناگواري بايد دستگاههاي متولي امر نظارت بر ساخت وساز همچون وزارت مسكن، شهرداري و شوراي عالي شهرسازي تدابيري بينديشند و طرح نظارت دقيق تر بر ساخت و سازها را افزايش دهند ،  ضمن اينكه بايد براي تخريب بافت هاي فرسوده و نوسازي آنها به طور جدي تلاش كرد.

متاسفانه يكي از معضلات گريبانگير تهران در جهت نوسازي و مقاوم سازي بافت هاي فرسوده وضعيت حاشيه نشيني شهر تهران است  ، به طوري كه بسياري از افراد به صورت شبانه و مخفيانه به ساخت وسازهاي غير اصولي مبادرت مي ورزند و اغلب اين واحدهاي مسكوني فاقد سازه هاي مهندسي بوده و به هنگام وقوع احتمالي يك زمين لرزه 6 ريشتري در تهران مي بايست انتظار فاجعه اي را داشت كه ساكنان اين ساختمانها را با بحران مواجه خواهد ساخت.

 124 ميليارد دلار خسارت

به گزارش خبرنگار ما، براساس برآورد صورت گرفته در سال 79 13 چنانچه وقوع زلزله در 20 سال آينده در تهران اتفاق بيفتد به طور متوسط 124 ميليارد دلار خسارت به ساختمانهاي دولتي و خصوصي وارد مي شود كه اين خسارت از نظر اقتصادي معادل درآمد ارزي چندين سال كشور خواهد بود. مسئوليت ساخت وساز در بخش خصوصي برعهده وزارت مسكن و شهرداري بوده و مسئوليت ساخت وسازهاي دولتي برعهده  بالاترين مقام اجرايي دستگاه اجرايي است و در صورت تخريب ساختمانهاي اين نهادها آنها بايد پاسخگو باشند. هيات دولت در سال 70 مصوبه اي را مبني بر مقاوم سازي ساختمانهاي ستادي و دولتي در مقابل زلزله  در دستور كار خود قرار داد كه بر اساس گزارش سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور طي سالهاي 70 تا 80 تقريبا هيچ گونه فعاليت اجرايي در اين بخش صورت نگرفته و مصوبه هيات وزيران عملا تا سال 79 انجام نشده است. نبود نظارت صحيح بر نقشه هاي تهيه شده ، نداشتن متولي نهايي نظارت بر طرحها ، نبود فناوري ساختمان سازي در كشور ودر نتيجه عدم امكان ساخت ساختمانهاي مقاوم و در نظر گرفتن منافع فردي و اقتصادي از سوي كارفرمايان در خصوص كم كردن هزينه ها از جمله دلايل اجرايي نشدن مقاوم سازي ساخت وساز در كشور تلقي كرد.

 تجربه هاي مفيد ژاپن را بكار گيريم

وقوع زلزله هاي پي در پي در ژاپن دولت اين كشور را برآن داشت طي برنامه ريزي هاي دقيق و منطقي از بروز خسارات مالي و جاني بيش از حد در جريان وقوع اين بلاياي طبيعي تا حد ممكن جلوگيري كند. فاجعه زلزله "هانشين آواجي" در 17 ژانويه 1994 در شهر كوبه ژاپن 4500 نفر كشته و 15 هزار زخمي و مجروح بر جاي گذاشت كه قسمت اعظم كشته شدگان و مجروحان اين شهر يك ميليون نفري را افراد مسن و ساكنين فقير نشين شهر تشكيل مي دادند.

طي وقوع اين زلزله 67 هزار منزل مسكوني و ساختمانهاي غيرمسكوني به كلي ويران شد و ديگر بناهاي اين شهر نيز آسيب بسيار زيادي را متحمل شد ،  قطع آب و برق شهر كوبه و ميسر نبودن امكان نقل و انتقال بيماران و مجروحان به مراكز امداد رساني شرايط وخيمي را براي زلزله زدگان اين فاجعه عظيم ايجاد كرده بود. زلزله "هانشين آواجي" سبب شد دولت ژاپن از مشكلات موجود در ساختارشهري و ساختمان سازي اين كشور بيش از پيش آگاه شود و به منظور جبران خسارات وارده و جلوگيري از حادثه مشابه تدابير امنيتي جديدي بينديشد ،  به طوري كه يك سال بعد در ژوئن سال 1995 انجمن يكپارچه و تحدي از سوي دولت ژاپن به منظور حمايت از جان و مال ساكنين مناطق زلزله خيز كشور و پيشگيري از بروز خسارات جبران ناپذير تاسيس شد كه هدفش اجراي پروژه هاي بازسازي شهرهاي زلزله زده و مناطقي است كه بر روي نقاط زلزله خيز ژاپن واقع شده اند.

دولت ژاپن در سال 1995رسما تصميم گرفت شهرهاي ويران شده از زلزله را همراه با ساخت وسازهاي جديدي كه از آن تاريخ به بعد صورت مي گيرد به سيستم هاي ضد زلزله مجهز سازد و اين اقدام جزو برنامه هاي بلند مدت ژاپن محسوب مي شود. دولت ژاپن رقمي بالغ بر 16 بيليون دلار امريكا براي بازسازي شهر كوبه پس از وقوع زلزله اختصاص داد در عين حال در ابتداي مسير طرح اجرايي خود را به بخش هايي كاملا مجزا تفكيك كرد.

 اولين قدم آموزش خدمات اضطراري در حين وقوع زلزله در مدارس اين كشور بود ،  مرحله دوم برگزاري ارگان هاي dwc در 187 منطقه از شهر ژاپن بود.  اين ارگانها موظفند نظرات مردم را همراه با انتظاراتي كه در اين زمينه از دولت دارند با مسئولين ذي ربط در ميان گذاشته طرح هاي پيشگيري از وقوع زلزله را در سطح كشور به اجرا در آورند. سازماندهي زندگي  شهري ، ساخت وساز ساختمانهاي ضد زلزله با به كار گيري اصول كارشناسي قابل قبول در اين زمينه در سطح دنيا، طرح اشتغالزايي مددكاران و امدادگران همراه با ايجاد خدمات درماني رايگان براي خانواده هاي كم درآمد و بازنشستگان از ديگر وظايف اين ارگان هاست كه در مرحله سوم از طرح اصلي ياد شده كشور ژاپن را نيز در برمي گيرد.

 پنج سال پس از وقوع زلزله 149 هزار واحد مسكوني در شهر كوبه نوسازي و يا بازسازي شد .  در سال 1995 مقامات محلي ژاپن خواستار تصويب طرح حمايت مالي دولت از خانواده هاي خسارت ديده در جريان زلزله هاي ژاپن شدند. با تصويب اين لايحه زلزله زدگان شهر كوبه نيز تا ميزان 70 درصد از پشتيباني مالي دولت برخوردار شدند و قرار شد طبق قانون جديد تمامي زلزله زدگان اين كشور از تاريخ تصويب اين لايحه به بعد تحت پوشش قرار بگيرند.

در حال حاضر قريب به 40 درصد از افراد مسن و بيش از نيمي از جمعيت جوان كشور ژاپن سالانه در گردهمايي هاي زلزله شناسي و پيشگيري از زلزله شركت مي كنند و به رغم وجود زلزله هاي پي در پي كه هر لحظه احتمال وقوع آن در هر نقطه از خاك اين كشور وجود دارد  ، دولت ژاپن توانسته است با اين بلاياي طبيعي به ميزان بسيار زيادي كنار آيد. به كارگيري تكنولوژي جديد درزمينه زلزله شناسي و كنترل لحظه به لحظه حركات دروني زمين و در پي آن استفاده از تجهيزات پيشرفته و منظم امداد رساني به آسيب ديدگان زلزله كشور ژاپن را به اين موقعيت چشمگير رسانده است.

بايد دست به كار شد

 فروكش تب زلزله در تهران باعث شده مردم روال طبيعي  زندگي خود را دوباره از سر بگيرند و اين مساله مي تواند به جهت  كاهش اثرات رواني سانحه تا حدود نسبتا زيادي قابل لمس باشد،  اما واقعيتي كه نمي توان نسبت بدان بي اعتنا شد و آن را ناديده گرفت وقوع زلزله است كه همگان معتقديم به لحاظ علمي نمي توان اتفاق افتادن آن را انكار نمود. بنابراين هر بار زلزله اي در نقطه اي از كشور اتفاق مي افتد مسئولان دوباره به ارايه راهكارهاي ايمني براي مقابله با زلزله احتمالي در تهران مي پردازند و نهايتا با فروكش كردن بحران زلزله تهران نيز در وضعيت عادي قرار مي گيرد اما اگر زلزله اي به يكباره در تهران اتفاق بيفتد آن گاه ديگر فرصت انديشيدن را نخواهيم داشت. بنابراين بهتر است ضمن استفاده از تجربيات كشورهايي كه در اين زمينه موفق بوده اند و توانسته اند راههاي كاهش خسارات زلزله را به كار گيرند ،  فرصت را مغتنم شمرده و نسبت به بالا بردن ضريب ايمني ساختمانها اقداماتي صورت بدهيم كه فردا خيلي دير است.