آبی نیلگون خلیج فارس مدفن آلاینده های نفتی و فاضلابها

به گزارش خبرنگار مهر در بوشهر، امروزه که اثرات آلودگی آب دریاها بر زندگی انسان به صورت مستقیم و غیرمستقیم، به اثبات رسیده، مسئله مبارزه با رفع این آلودگی ها به شکل بسیار جدی‌ تری مطرح شده است.

خلیج فارس نام دریایی که همواره با تاریخ، تمدن و فرهنگ کشورمان عجین شده از این قاعده مثتسنی نبوده است. اگر بخواهیم اهمیت حیاتی خلیج فارس را در زندگی روزمره ما انسان ها به رشته تحلیل در آوریم نقش آن را می توان در دو بعد عمده که یکی بعد جهانی و دیگری منطقه ای تقسیم کرد.

در بعد جهانی همین بس که از قدیم الایام ابرقدرتهای سلطه گر دنیا به این آبراه مهم و استراتژیک چشم دوخته اند و اهمیت و نقش اساسی و زیر بنایی آن را در اقتصاد خرد و کلان کاملا درک و لمس می کنند.

دقیقاً در راستای همین اهداف است که در زمانهای مختلف به این منطقه لشکر کشی کرده اند و منافع نامشروع خود را در آن جستجو کرده و می کنند، از طرفی اگر بخواهیم از این موضوع بگذریم و آن را نادیده بگیریم و به طور معمول و عادی به این قضیه نگاه کنیم در یک جمله می توان گفت که آبراه خلیج فارس یکی از آبراه های استراتژیک جهانی است که نقش اساسی و زیر بنایی در اقتصاد دنیا به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس و همچنین میهن اسلامی ما ایفا می کند.

اما خلیج فارس علاوه بر اینکه یک آبراه تجاری و بازرگانی به شمار می رود دارای منابع غنی معادن نفت و گاز و مواد غذایی و پروتئینی دریایی شامل انواع آبزیان نیز هست که در اعماق آبهای گرم و حیات بخش آن زندگی می کنند و ارتباط مستقیم با ارتزاق روزمره مردم منطقه و ساحل نشینان دارند.

متاسفانه طی سالیان اخیر به ویژه در دو دهه گذشته این آبراه استراتژیک جهان به جهت آلودگیهای فراوان با خطری جدی روبرو شده است، هرچند ممکن است در یکاه نگاه ساده و گذرا در کنار ساحل خلیج فارس آثاری از آلودگی دیده نشود اما به واقع آب این خلیج به لحاظ دسترسی کم با آبهای آزاد از کیفیت بسیار پایینی برخوردار شده است.

کارشناس ارشد شیلات استان بوشهر در گفتگو با مهر می گوید: خلیج فارس متاسفانه طی سال های اخیر به عنوان مدفن آلاینده ها، مخصوصا آلاینده های نفتی از سوی کشورهای حاشیه آن از جمله ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

عباس علی دهقانی افزود: منطقه خلیج فارس و دریای عمان بر اساس آخرین آمار ارائه شده در گزارشهای جهانی بر اثر ورود آلاینده‌ها از کشتی‌ های نفتی و تجاری، آلاینده های جنگی و فاضلابها یکی از آلوده‌ ترین مناطق دریایی جهان است.

وی با بیان اینکه حجم عمده آلودگیهایی که در خلیج فارس و تنگه هرمز ایجاد شده، ناشی از چاه های نفت و سکوهای نفتی فراوان است، اظهار داشت: در حال حاضر تقزیباً 70 سکوی نفتی در خلیج فارس فعال هستند که آمارها نشان می دهد سهم قابل توجهی در آلودگی این خلیج فارس دارند.

وی اظهار داشت: در حال حاضر حدود 90 درصد صادرات نفت و فرآورده های نفتی توسط نفتکشهای دنیا از خلیج فارس و تنگه هرمز انجام می شود که بر اساس آمار سازمان بنادر و دریانوردی سالیانه 40 هزار شناور از خلیج فارس و تنگه هرمز عبور می کنند و همین امر سالانه باعث نشست بیش از ‌5/1 میلیون تن نفت به این پهنه آبی می شود و همین امر منجر شده است سازمان بین‌المللی دریانوردی این منطقه را در سال 2007 به عنوان منطقه ویژه دریایی اعلام کند.

این استاد دانشگاه خلیج فارس بوشهر معتقد است بزرگترین آلودگی ایجاد شده در خلیج فارس به زمان جنگ ایران و عراق باز می گردد که آتش سوزی چاه های نفتی باعث شد حجم زیادی از نفت خام به دریا وارد شود و چیزی حدودد 8/5 میلیون بشکه نفت نیز در همان زمان در خلیج فارس به دلیل تلفات جنگی رها شد.

وی اضافه کرد: در آن زمان با سوختن فرآورده های نفتی علاوه بر آلودگی هوا، میلیاردها دلار خسارت به اکوسیستم خلیج فارس وارد شده است.

دهقانی افزود: صرف نظر از اعلام آمار و جنگهای صورت گرفته در خلیج فارس لازم است بدانید ، پیامدهای جنگهای خلیج‌ فارس یا جنگ های نفت در ابعاد وسیع و گوناگون آلودگی و خساراتی بسیار حاد در بخش وسیعی از منطقه برجای نهاده است که برخی از آنها غیرقابل جبران و بسیاری تا درازمدت گریبانگیر مردم کشورهای این منطقه خواهد بود.

دهقانی گفت: تاسیسات عظیم نفتی کشورمان و کشورهای حوزه خلیج فارس نقش بسزایی در آلودگیهای خلیج فارس ایفاء می کنند.

وی افزود: در این بین از بخش سهم ایران، استانهای بوشهر و هرمزگان البته نه مردم این استانها بلکه صنایع و عواملی که در این دو استان وجود دارد نقش و سهم بسزایی در آلودگی خلیج فارس دارند.

کارشناس ارشد شیلات استان بوشهر اظهار داشت: اگر بحث آلودگیهای تاسیسات عظیم نفتی استان بوشهر را کنار بگذاریم این استان با داشتن 625 کیلومتر مرز آبی نقش زیادی در آلودگی خلیج فارس دارد. رودخانه های حله " متشکل از دو رودخانه دالکی و شاپور " و مند در استان بوشهر که منتهی به خلیج فارس می‌شوند توانایی انتقال آلودگی به آب دریا را دارند.

وی یادآور شد: از جمله منابع آلوده ‌کننده رودخانه‌های استان بوشهر می‌توان به زمینهای کشاورزی اطراف رودخانه‌ها، پساب صنعتی کارخانجات، پالایشگاهها و پتروشیمی‌های موجود در استان اشاره کرد.

دهقانی اضافه کرد: حوضه های بزرگ نفتی جنوب کشورمان به واسطه اینکه خطوط نفتی این سکوها تا خشکی انتقال پیدا می کند، بعضاً دچار نشتی می شوند که علیرغم پیاده سازی تکنیک هایی جهت مهارسازی این نشتی ها متاسفانه موثر واقع نمی شود.

استاد دانشگاه خلیج فارس بوشهر می گوید: وجود نیروگاههای تولید برق و آب شیرین ‌کنها و فاضلاب شهرها از دیگر مواد آلاینده های خلیج فارس به حساب می آیند هر نیروگاه به طور متوسط 175 هزار متر مکعب در ساعت پساب از طریق پالایشگاه به سمت دریا تخلیه می کند.

دهقانی اظهار داشت: پسابهای شهری که غالبا فاقد سیستم جمع آوری و انتقال تصفیه فاضلاب شهری هستند روزانه 70 هزار متر مکعب آلودگی وارد خلیج فارس می کنند.

وی افزود: در کنار تمامی عوامل یاد شده که سعی شد به صورت خلاصه به آن بپردازیم عواملی دیگری همچون پسابهای صنعتی، تخلیه آب شتشوی کشتی‌ها به داخل دریا، نشت مواد نفتی ناشی از حوادث مربوط به نفت کشها و سکوهای نفتی، عوامل طبیعی نظیر طوفانها، گرد و غبار و مواد زائد ناشی از ارگانیزمهای دریایی نیز در آلودگی خلیج فارس نقش بسزایی داشته اند.

به گزارش مهر، تا سه ماه گذشته 12 کانال، فاضلاب بوشهر را به دریا هدایت می کرد البته این تعداد کانال با ادعای مدیرعامل آبفا بوشهر به یک کانال کاهش یافته است که بازهم جای سئوال دارد.  

صیادان نیز در ردیف تهدید کنندگان سلامت خلیج فارس

دیگر کارشناس شیلات استان بوشهر نیز به خبرنگار مهر گفت: برخی صیادان جنوب کشور که انحصاراً ایرانی نیز نیستند با برخی عملکردهای ناصحیح و از سر نادانی اقدام به کارهای ناشایستی می کنند که موجب آلودگی خلیج فارس می شوند.

حسن طیاری بدون اشاره به تعداد لنجها و قایقهایی موتوری که در خلیج فارس در حال رفت و آمد هستند، افزود: این شناورها نیز نقش بسزایی در آلودگی خلیج فارس ایفاء می کنند متاسفانه برخی از صیادان جنوبی بدون در نظر گرفتن آلودگی مواد نفتی مبادرت به تخلیه روغن موتور و مواد نفتی به دریا می کنند.

وی اضافه کرد: متاسفانه طی سالیان اخیر قاچاق مواد سوختی به صورت قاچاق به کشورهای حاشیه خلیج فارس و جابجایی غیراستاندارد توسط شناورهای غیرمجاز در خلیج فارس دیده می شود که این افراد که زمانی که با نیروهای انتظامی و دریابانی برخورد می کنند برای اینکه از تخلفات خود کم کنند مواد نفتی را در دریا رها می کنند!

کارشناس شیلات استان بوشهر اظهار داشت: گسترش تدریجی آلودگی ها خلیج فارس آثار زیانباری نظیر مرگ و میر آبزیان را به همراه داشته است، طی سالیان اخیر مهاجرت آبزیان به خارج از منطقه، تغییرات در تنوع زیستی و کاهش تنوع زیستی و تغییر رفتار موجودات در محیط زیست منطقه از جمله آثار ناشی از آلودگی خلیج فارس بوده است.

وی گفت: وجود آلایندهای شیمیایی و صنعتی باعث شده است تخم و لارو ماهی‌ها از بین بروند و مهمتر اینکه آلودگیهای یاد شده  بر روی پلانگتونها (جانوران و گیاهان ذره ‌بینی) که در تغذیه ماهیها نقش بسزایی دارند نیز تاثیر بسیار نامطلوب گذاشته است.

وی یادآور شد: در حال حاضر طبق آمارها میزان صید در خلیج فارس بسیار کاهش یافته است به گونه ای که ماهیانی تنی و ماهیان تهاجی و گوشتی در خلیج فارس کاهش غیرقابل تصوری داشته اند.

به هر حال وضعیت خلیج فارس این کهن دریای آلاینده خطری نه تنها برای کشورهای منطقه بلکه برای جهان محسوب می شود به همین لحاظ تدوین و تصویب ابزار قانونی تحت عنوان کنوانسیون و همکاری‌ کشورهای منطقه‌ نقش بسزایی در کاهش آلایندگی های این خلیج خواهد داشت.

ای کاش به همان اندازه که بر سر نام این خلیج دعوا و جدل های سیاسی بود فکری برای نجات دادن آن از آلودگیها می شد.

در گزارش بعدی به سهم آلودگی سایر کشورها در خلیج فارس و تبعات آن پرداخته می شود.

... ادامه دارد

---------------------------------------

گزارش: حمید عالی حسینی