کارل ریموند پوپر در سال 1902 میلادى، در خانوادهاى یهودى و در شهر وین متولد شد. وى تحصیلات خود را در محل تولدش پى گرفت و وارد دانشگاه وین شد. او پس از تأسیس مؤسسه تعلیم و تربیت در سال 1925 براى ادامه تحصیل وارد این مؤسسه شد و سه سال بعد دکتراى خود را اخذ کرد.
در سال1937 کار تدریس را آغاز کرد و در مراکز آموزش عالى مختلفى از جمله مدرسه اقتصاد لندن به تدریس وتقریر آراى فلسفى خود پرداخت. وى در سن شصت و دوسالگى، به دلیل فعالیت شایسته اش در حوزه فلسفه لقب "سر" را دریافت کرد و تا پایان عمرش نیز به کار فلسفى پرداخت.
پوپر در سن 92 سالگی در 17 سپتامبر 1994 درگذشت،وی در اروپا به عنوان بزرگ ترین فیلسوف علم و از نظر عده ای به عنوان بزرگ ترین فیلسوف عالم فلسفه و فلسفه سیاسی مورد احترام بود.
معرفی کتاب
کتاب "می دانم که هیچ نمی دانم: گفت و گوهایی در باب سیاست، فیزیک و فلسفه" ترجمه پرویز دستمالچی است که از سوی انتشارات ققنوس چاپ شده است.
کتاب از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول ترجمه کتاب "می دانم که هیچ نمی دانم" است. این کتاب مجموعه مصاحبه هایی است که روزنامه دی ولت (Die Welt) در سال 1987 و 1990 با پوپر انجام داده است.
در این مجموعه او از نقش فروید، وظیفه روشنفکران، روش و نظریه شناخت، آزمون و خطا در علوم و جامعه، دموکراسی و اندیشه های سیاسی تام گرایانه و ... سخن می گوید.
بخش دوم کتاب ترجمه دو نطق از مجموعه سخنرانی های پوپر است که از کتاب در جستجوی دنیایی بهتر انتخاب شده اند. یکی از آنها درباره اعتقادات غرب و دیگری درباره دموکراسی و اشکال گوناگون اندیشه های تام گرایانه است.
تحلیل و ارزیابی
نظریه شناخت پوپر، همچون فلسفه سیاسی اش از یک سو، تحت تاثیر نسبیت اینشتاین و از سوی دیگر متاثر از حوادث مربوط به جنگ اول و دوم جهانی است. او در پی کشف حقیقت است و بیش از هر چیز در پی یافتن پاسخ های علمی برای مسایل و مشکلات علوم و جامه است.
او طرفدار اندیشه های لیبرال و جامعه باز به معنای جامعه ای کثرت گراست. او از مخالفان سرسخت تام گرایی سیاسی است و در کتاب "جامعه باز و دشمنان آن" به نظریه پردازان کهن و نوعی اندیشه های سیاسی تام گرایانه از افلاطون گرفته تا مارکس می تازد.
پوپر در این کتاب و در مصاحبه با روزنامه "درولت" طرح سوال درباره "چه کسی باید حکومت کند؟" را نادرست می داند. چرا که معتقد است طرح این پرسش به پاسخی نادرست می انجامد.
او این طرح پرسش را نامناسب و موافق فلسفه آلمانی می داند. پوپر معتقد است نباید در خصوص "ذات" طرح پرسش کرد. به گمان او نمایش ذات و فلسفه ذات خطایی بنیادی است و پیامدهای وخیمی دارد. به عنوان مثال اگر پرسیده شود "ذات دموکراسی چیست؟" جواب "حکومت ملت" است. اما این پاسخ فقط یک لفظ است که تاریخ نمونه ای از آن یعنی "حکومت ملت" را به یاد ندارد. لذا پوپر می گوید که طرح پرسش در خصوص ذات دموکراسی منتهی به نظریه ای نادرست خواهد شد، و آن اینکه "ملت" باید حکومت کند. اما ملت حکومت نمی کند، بلکه دولت حکومت می کند، بنابراین موضوع این است که بر این حکومت یا دولت به گونه ای اعمال نفوذ شود و این امر تنها زمانی ممکن است که بتوان آنرا خلع کرد.
همانگونه که مشاهده می شود فلسفه سیاسی پوپر و نقطه عزیمت این فلسفه متاثر از نظریه شناخت اوست. نظریه سیاسی پوپر بر اساس تحلیل او از کار علمی، از شرایط ضروری برای رشد عقلانی شکل گرفته است. در نظر پوپر، همه انسانها، در همه حوزههای فعالیت، حیوان های مساله حل کن هستند. آنها به مسایلی بر می خورند، سعی می کنند آنرا حل کنند و احتمالا موفق هم می شوند اما در عین حال به مسایل تازه ای بر می خورند. انسانها پیشرفت می کنند، اما هرگز به کمال یا نهایت نمی رسند.
این دیدگاه غایتمند نبودن پوپر در اندیشه مخالفت او با تاریخی گری مشهود است. برای او غایتمند کردن به معنای اتوپیا سازی است که مورد نقد جدی او قرار می گیرد.
از نظر پوپر انسانها موجوداتی هم عقلانی و هم خطاپذیر هستند که، همانگونه که پوپر هرگز از تکرار آن خسته نمی شود، اشتباه می کنند اما در عین حال می توانند از اشتباهات خود درس بگیرند. نامی که پوپر به این فلسفه شناخت می دهد، "عقل گرایی انتقادی" است.
گفتگوی پوپر در این کتاب بنیان اندیشه او در خصوص ابطالگرایی، مخالفت با استقرا گرایی و اعتقاد به نظریه شناخت تکاملی را آشکار می سازد.
پوپر پیرو نظریه شناخت تکاملی است ولی اندکی متفاوت با دیگران. تفاوت اصلی و اساسی او با دیگران این است که اکثر پیروان نظریه شناخت تکاملی می گویند که دانش طبیعی انسان نتیجه استقراست، استقرایی که هزاران سال یا میلیون ها سال پیش انجام گرفته است. ولی به اعتقاد پوپر استقرا وجود ندارد، بلکه همواره آزمون و خطا وجود دارد. به اعتقاد پوپر به هنگام آزمون و خطا، خطای ما داری نقش فرعی و جنبی نیست، بلکه ما در واقع می توانیم از اشتباهاتمان بیاموزیم.
پوپر از این جهت است که معتقد به درس گرفتن از تجربه ها و اشتباهات سیاسی است. او با اشاره به رژیمهای دیکتاتوری اروپای شرقی در خلال جنگ سرد و اتحاد جماهیر شوروی سابق آنها را به تعهداتشان نسبت به بشریت یادآور می شود.
ترجمه کتاب روان و ساده است و با توجه به خصلت کتاب که به صورت گفتگو و مصاحبه است، خواننده می تواند با آرای پوپر در موضوعات گوناگون از جمله سیاست، فیزیک، هنر و ... آشنا شود. این کتاب می تواند برای خواننده مبتدی از جهت آشنا شدن با کلیت اندیشه پوپر مناسب باشد و او را برای مطالعه حرفه ای و تخصصی اندیشه های پوپر یاری رساند.
کتاب از جهتی نیز برای خواننده حرفه ای آثار پوپر نیز می تواند مناسب باشد، چرا که در این کتاب او در خصوص موضوعات انضمامی و ملموس صحبت می کند و می توان رد پای اندیشه "عقل گرایی انتقادی" پوپر را در مورد موضوعات ملموس مشاهده کرد.
نظر شما