تفکر انتقادی یک مهارت است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب "عقل و بحث، اشاراتی در تفکر نقادانه" نوشته‌‌ پیتر تامس گیج با حضور مترجم اثر، ‌فاطمه مینایی و هومن پناهنده و دکتر حسین شیخ‌رضایی عصر روز سه‌شنبه دهم شهریور در محل شهر کتاب برگزار شد.

دکتر شیخ رضایی با اشاره به تاریخچه تفکر نقادانه، گفت: هر فرد که بخواهد راجع به تفکر نقادانه صحبت کند باید از سقراط شروع کند. تفکر نقادانه عمری به اندازه فلسفه دارد. به عبارت دیگر اولین فیلسوف، اولین ارائه دهنده تفکر نقادانه نیز هست.

وی با اشاره به گفتگوی سقراط در رساله شجاعت، خاطر نشان کرد: سقراط در رساله شجاعت از طرف گفتگو می‌خواهد که بر اساس تفکر نقادانه بحث کند هر چند خود او متاسفانه در جاهایی از این گفتگو از آن عدول می‌کند. سقراط در این گفتگو به اصل مهمی در تفکر نقادانه اشاره می‌کند و آن این است که از طرف گفتگو می‌خواهد مفاهیم را تعریف کند. او می‌گوید که مفاهیم باید در برگیرنده نمونه‌های گوناگون باشد و شمول آن همه انواع آن موضوع را در بر گیرد. این تعریف مفاهیم یکی از مهارتهای تفکر نقادانه است.

شیخ رضایی گفت: در طول تاریخ فیلسوفان دیگری بودند که مستقیم یا غیر مستقیم به تفکر نقادانه پرداخته‌اند. به عنوان مثال توماس آکوئیناس، که نویسنده کتاب "گیج" به آن ارادت دارد، از جمله کسانی است که به تفکر نقادانه پرداخته است. از جمله اندیشمندان دیگر که به بحث تفکر نقادانه پرداخته‌اند بیکن، دکارت و روشنگران فرانسوی هستند. اما هیچ کدام از اینها بنیانگذارن تفکر انتقادی نبوده‌اند.

وی تأکید کرد: تفکر انتقادی به معنای مورد نظر ما، در دهه اول قرن بیستم میلادی شکل گرفته است. این بحث در آمریکا شروع شده و فردی چون "دیویی" آنرا پیش برده و بعدها این حوزه در بریتانیا مورد توجه قرار گرفته و به جاهای دیگر منتقل شده است.

وی با اشاره به آثار اندیشمندان تفکر انتقادی، گفت: چیزی که از این آثار قابل دریافت است این است که تفکر انتقادی تنها از جنس آموزش نیست بلکه از جنس مهارت و تمرین است.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: آثار موجود در حوزه تفکر انتقادی را از جنبه‌های گوناگون می‌توان تقسیم کرد. یکسری کتابهایی در حوزه تفکر نقادانه داریم که بحث را از منظری فلسفی آغاز می‌کنند. گروه دیگر از کتابهای این حوزه به مباحث فلسفی کاری ندارند و از جنبه‌های عملی بحث می‌کنند.

او گفت: در مورد کتاب "عقل و بحث" باید خاطر نشان کرد که کتابی فشرده و کم حجم است و نویسنده فرض را بر این گرفته که مخاطب خیلی از مباحث را می‌داند و با آن آشناست. این کتاب در محل تلاقی کتابها و آثار کلاسیک تفکر انتقادی، حوزه منطق و کتابهای آموزشی قرار می‌گیرد. به معنای دیگر این کتاب در حوزه تفکر انتقادی نیست چرا که برای تایید مباحث خود از مثالهای شهودی استفاده نمی‌کند و از سوی دیگر نیز برخی از بحثهای اصلی و مطرح در حوزه تفکر انتقادی را نمی‌آورد.

مترجم "فلسفه ذهن" خاطر نشان کرد: این کتاب، اثری در حوزه منطق نیست. آثار منطقی به طور معمول بحث خود را از منطق گزاره‌ها شروع می‌کنند. بر خلاف این روند این کتاب بحث خود را از منطق گزارها شروع نمی‌کند و بحث را از منطق محمولها آغاز می‌کند.