ارامنه به سينماي ايران جان بخشيدند

 با مرور به تاريخ مكتوب و شفاهي سينماي ايران حضور موثر ارامنه در حيات و پيشبرد سينماي كشورمان مشهود است . 
 شايد براي اغلب علاقمندان سينما تازگي داشته باشد كه بدانند بسياري از نخستين گام هاي موثر در توليد ، اكران و فناوري سينما توسط هنرمندان و فعالان ارمني در سينماي ايران بوقوع پيوسته است .
نگاهي به تازه ترين اسناد جمع آوري شده براي نمايش دردومين نمايشگاه فصلي موزه سينما دنياي تازه اي را پيش رو مي گذارد .

 آلك ساكينيان در كنارسينما سولي تبريز

 وقتي بدانيم  نخستين فيلم هاي مستند سياحتي را ژرژ اسماعيلوفف در سال 1288 فيلمبرداري كرده است يا اينكه بدانيم سينما سولي  تبريز كه در سال 1296، توسط آلك ساكينيان  ساخته شد نخستين سالن سينما است كه به شيوه امروزي در يك شهرستان تاسيس شده است ، حتي مدرسه "آرتيستي "سينما تاسيس شده در سال 1309 توسط "اوانس اوهانيانس"  نخستين آموزشگاه سينمايي ايران است بي ترديد به نقش ارامنه در پايه گذاري سينماي در سرزميني به نام ايران پي مي بريم .
اين حضور به همين ميزان محدود نمي شود،   تعدادي از نخستين بناهاي ويژه نمايش فيلم در تهران از جمله  سينما "ديانا" (سپيده كنوني، 1318) و متروپل (رودكي كنوني ، 1324)، توسط "وارطان هوانسيان" طراحي شده است .حتي نخستين طراحان جدي ديواركوب و پلاكارد دوتن از ارامنه به نام هاي ميشا گيراگوسيان وهايك اجاقيان بودند . 

سينما متروپل و سينما ديانا نخستين سالنهاي مدرن سينما

برخي از نخستين استوديوهاي عظيم فيلمسازي را نيز افرادي از اين قوم بنيان گذاشتند. ديانا فيلم  ساناسار خاچاطوريان در سال 1329 ، البرز فيلم سيميك كنستانتين، جاني باغداساريان و واهان تراپانچيان در سال 1330 و آژير فيلم ژوزف واعظيان در سال 1336 ساخته شده است .
اين حضور در مرحله توليد نيز چشمگير است ؛ "آبي و رابي" (1309) و "حاجي آقا - آكتر سينما" (1312) ، هر دو به كارگرداني "اوهانيانس"نخستين فيلم هاي داستاني توليد ايران محسوب مي شوند . دختري از شيراز (1333) و "عقابها" (1364)  پرفروش ترين فيلمهاي تاريخ سينما  توسط  "ساموئل خاچيكيان" كارگرداني شده اند .
در فعاليت هاي مرتبط با سينما نيز حضور اين هنرمندان دستاوردهاي ماندگاري را از خود به يادگار گذاشته اند .  بنيان گذار مجله ستاره سينماي با دوام ترين نشريه سينمايي تا امروز( 1357-1332 ) پاروير گالستيان است . 
"آلكس آقابابيان" نيز با رواج كار دوبله فيلم هاي خارجي در ايتاليا رونق بخش حرفه دوبله بود.
 زاون هاكوپيان در سال 1337  از جمله پيشگامان بنيانگذاري فيلم خانه ملي ايران بود.
گورگن گريگوريانس، روبيك منصوري، روبيك زادوريان وبسياري ديگر از هموطنان ارمني پايه هاي فني سينماي كشورمان را قوت بخشيدند . 
حتي سينماگراني چون  آربي اوانسيان با فيلم "چشمه" (1351) در زمره فيلمسازان موج نوي زمانه خود بودند .
و در نهايت" پرده آخر" پرافتخارترين فيلم تاريخ جشنوراه فيلم فجر نيزدر سال 1369 توسط واروژ كريم مسيحي  كارگرداني شد.
 به جرات مي توان گفت ارامنه به سينماي ايران جان بخشيدند و امروزبا توجه به اطلاعات  و اسناد جمع آوري شده براي نمايشگاه " ارامنه و سينماي ايران " به همت موزه سينماي ايران  ضرورت بازنگري دقيق به تاريخ سينماي احساس مي شود .