به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، به عنوان نمونه زبان کردی یکی از زبانهای هند و ایرانی است که زبان شناسان آن را در زمره زبانهای ایرانی شمال غربی قرار داده اند. آن چه که امروزه کردی نامیده می شود در واقع گویشهای مختلفی است که گاه اختلاف آنها چنان زیاد است که گویشوران سخن همدیگر را در نمی یابند، اما اگر دقیق مورد مطالعه قرار گیرند مشخص می شود که همگی دارای اشتراکات فراوان هستند.
شاید بتوان گفت که دلیل اختلاف زیاد گویشهای کردی، زیستن در مناطق مختلف جغرافیایی و همسایگی با اقوام مختلف باشد که در شکل گیری این گویش های متنوع بی تاثیر نبوده است.
وجود گویشهای مختلف زبان کردی از یک سو و پراکندگی گویشوران در کشورهای مختلف از سوی دیگر باعث شده است تا تقسیم بندیهای مختلفی درباره آنها ارائه شود.
کردی شمال غربی که شامل گویش کرمانجی و فروع آن است. این گویش در مناطق کرد نشین ترکیه، سوریه، بخشهایی از کردستان عراق، آذربایجان ایران و شمال خراسان، مناطقی از جمهوریهای شمالی مانند ارمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکمنستان رایج است.
کردی شمالی که شامل گویش سورانی و شعبات آن است و در کردستان عراق و ایران و بخشهایی از استان کرمانشاه و آذربایجان غربی بدان تکلم می شود.
کردی مرکزی که شامل گویش هورامی است و گویشورانش در اورامانات ایران و عراق پراکنده اند و کردی جنوبی که شامل کلهری، ایلامی و لکی است.
گونه های کردی جنوبی
کردی کلهری که در کرمانشاه و مناطق از استان ایلام از جمله شهرستانهای ایوان و شیروان چرداول و بخش چوار رایج است و با گویش کردی ایلامی اندکی تفاوت دارد.
کردی ایلامی گویش عمده مردم استان ایلام از جمله طوایف عمده و قدیمی آن است که با اندک اختلافاتی در شهرهای ایلام، مهران، سرابله، بدره، بخشهای عمده ای از نواحی جنوبی استان مانند دهلران، دره شهر، آبدانان و مناطقی از کشور عراق نظیر مندلی و خانقین بدان تکلم می شود.
گویش لکی در سطح نسبتاً گسترده ای در استان های لرستان، کرمانشاه، همدان و بخشهای از ایلام گویشوران بسیاری دارد.این گویش اغلب به اشتباه لری یا شعبه ای از آن قلمداد شده است. نظام آوایی، واژگان و نحو و نیز سنتهای فرهنگی و بسیاری از ویژگیهای دیگر نشان می دهد که لکی گویشی اصیل و برجسته از کردی است.
گویش کردی ایلام یکی از گویشهای زبان کردی است و به عنوان گونه ای از گویش کردی جنوبی در کنار گونه های کلهری، سنجابی و لکی قرار دارد.این گویش را"فیلی" نیز می نامند و گویشوران آن اغلب در استان ایلام و نیز مناطق کردنشین جنوب شرقی عراق ساکن هستند.
گویش فیلی دارای لهجه های گوناگونی است که مهمترین آنها عبارتند از ملکشاهی در شهرستانهای ایلام و مهران، خزلی در بخشهای از شهرستان شیروان چرداول، آبدانانی در شهرستانهای آبدانان، دهلران و دره شهر، ایلامی در شهرستانهای ایلام، مهران، شیروان چرداول، بدره ای در بخش بدره از توابع شهرستان دره شهر.
کارشناس مسائل اجتماعی در استان ایلام در این اتباط به خبرنگار مهر گفت: زبان جزو فرهنگ یک ملت و جامعه است و زبان مادری یکی از مهمترین شاخصه های هویت در بین افراد و جامعه است.
علی خوشبخت اظهار داشت: اینکه کسی در حرف زدن دچار لهجه باشد افتخار است نه اینکه زبان خود را برای اهداف دیگر عوض کنیم.
این کارشناس با اشاره به اینکه متاسفانه مادران ایلامی در آغاز شروع حرف زدن کودکان از جملات فارسی استفاده می کنند، خاطرنشان کرد: این کار باعث می شود کودک بعد از کامل حرف زدن با محیط خود دچار دو گانگی شود از یک طرف در کودکی فارسی را فرا گرفته است و از طرف دیگر در محیط خانواده از جملات کردی استفاده می شود.
خوشبخت عنوان کرد: هویت یکی از مهمترین مسائل جامعه شناسی است که یکی از مهمترین مشخصات هویت افراد زبان است.
این کارشناس یادآور شد: نباید تیشه به ریشه خود زد بلکه باید از آن پاسداری کرد.
کیست که زبان مادری اش را دوست نداشته باشد همه زبان ها هدیه ی الهی هستند و باید قدر این نعمت الهی را بدانیم.
زبان کردی از مجموعه زبانهای ایرانی و آریایی است و بسیاری از پیشینه های فراموش شده در آن زنده مانده اند و شناخت آن می تواند پشتوانه ای برای زبان رسمی ما یعنی فارسی باشد.
امروزه گویشوران کردی جنوبی به آسانی از این نعمت می گذرند و با بچه هایشان فارسی صحبت می کنند که بسیار متأسف کننده است.
همه باید زبان فارسی و حتی هر زبان دیگری را کاملا یاد بگیریم و بر آن مسلط باشیم اما سئوال این است که چرا باید این مسئله به قیمت نابودی زبان مادری تمام شود.
مگر نمی شود هم زبان مادری را حفظ کرد و هم فارسی و انگلیسی و عربی را یاد گرفت؟می گویند هرکس به یک زبان مسلط باشد دنیا را از یک منظر نگاه می کند و آن که به دو یا چند زبان مسلط باشد دنیا را از زوایای متعددی خواهد می نگرد پس چرا با فراموش کردن زبان مادری زاویه ای به روی جهان ببندیم .
چرا امروزه باید سر کلاسهای دبیرستانی با دانش آموزان برخورد می کنیم که از درک معنی و ظرافت واژگان و و تعابیر کردی جنوبی عاجزند واین گناهی است که والدین آنها بر آنان روا داشته اند و این معلولیت زبانی فرزندان خودکم بینی پاره ای از اولیاست. این که فرزندان ما نتوانند زبان مادری را صحبت کنند و نتوانند با ظرافتهای فکری و فرهنگی آن ارتباط برقرار کنند چه گلی است که باید برسر خود بزنیم؟!
لازم به یادآوری است که آموختن زبان های متعدد در صورت آموزش صحیح زبان مادری به کودکان امکان پذیر است واین امکان برای آنها همیشه مهیاست اما آموختن زبان مادری پس از غالب کردن زبان بیگانه کاری دشوار است. بارها مشاهده شده است که آموزش زبان بیگانه به کودکان آنها را در محیط دچار مشکل می کند و حتی به نارساییهایی در گفتار کودکان و ارتباط آنهابا گروه همسالان منجر می گردد.
نظر شما