بررسی رابطه جامعه‌شناسی با دین

کتاب دین در جامعه اثر رونالد جانستون که توسط انتشارات پرینتیس‌هال منتشر شده یکی از کتابهای مورد توجه در حوزه جامعه‌شناسی دین به شمار می‌رود.

نویسنده در این کتاب به ارتباط جامعه شناسی با دین می‌پردازد. دین یک پدیده اجتماعی است و لذا با سایر پدیده‌های اجتماعی و سایر بازیگران در جامعه و نهادهای اجتماعی رابطه‌ای تعاملی دارد.

به نظر نویسنده موضوع جامعه شناسی و جامعه شناسی دین بر فرضهایی چندگانه استوار است. اولین موضوع این است که انسان تحت تأثیر و نفوذ گروهها شکل می‌گیرد و نوعی هویت گروهی و جمعی دارد.

مسئله دوم این است که انسان به لحاظ زیست شناختی موجودی است که محدودیتها، ظرفیتها، نیازها و تمایلات خاص خود را دارد. این تأثیر جامعه پذیر کننده گروه است که همه این عوامل زیستی را جهت می‌دهد و از سوی دیگر انسان به واسطه همین عوامل زیست‌شناختی محدود می‌شود.

فصل سوم این است که انسان قابلیت بی نظیری برای نمادپردازی دارد. فرض چهارم این است که که هر کنش انسانی به نحوی، در واقع یک عمل و یک مکانیسم جهت حل مشکل است و فرض نهایی این است که تمام پدیده‌های اجتماعی در درون یک جامعه و گروه خاص و مشخص با یکدیگر مرتبط هستند.

منابع و سرچشمه‌های دین موضوع دیگری است که مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. نویسنده در خصوص این موضوع ابتدا به تبیین‌های درونی دین می‌پردازد. به ویژه رازگشایی به عنوان یکی از آبشخورهای دین، که در ادیانی چون یهودیت، مسیحیت، اسلام و بودیسم مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.

در ادامه تبیین دیگری که در ادیان مختلف وجود دارد و به خصوص توسط الهی‌دانان و متألهان آن ادیان مورد توجه و اهتمام جدی است، یعنی تبیین معرفت طبیعی نسبت به خدا، مورد شرح و بسط قرار می‌گیرد.

سرانجام راه را برای تبیین‌های برون دینی گشوده می‌شود و تبیین‌های انسان شناختی، روان‌شناختی و به خصوص تبیین‌های جامعه شناختی با تفصیل بیشتری مطرح می‌شوند.