گام به گام با مسکن مهر / زمین‌هایی که بلاتکلیف مانده‌اند

در گزارشی به بررسی روند آغاز طرح مسکن مهر (آزاد- کارگری- کارمندی) در کشور، ثبت نام، پالایش، معرفی به وزارت مسکن و شهرسازی و اقدامات دو بخش تعاون و مسکن را از سال 86 تاکنون پرداختیم.

گام اول : تابستان 86

با آغاز ثبت نام طرح مسکن مهر در تابستان سال 86 متقاضیان به سایت اینترنتی وزارت تعاون با در نظر گرفتن شروط تاهل، سرپرست خانوار، فاقد مسکن یا زمین ملکی وعدم استفاده از امکانات دولتی در سراسر کشور مراجعه کردند. در این مرحله حداقل آورده متقاضی 6 میلیون تومان برآورد شد.

در ادامه و پس از اعلام عمومی نسبت به امکان ثبت نام از متقاضیان مسکن مهر و همچنین اطلاعایه های دولت مبنی بر کنترل افزایش قیمت مسکن در آن مقطع، سیل متقاضیان از هر نقطه ای از کشور به سمت ثبت نام روانه شد. در این مرحله مسئولین وزارت تعاون آمارهای رو به افزایشی را در ماههای پس از آغاز ثبت نامها به رسانه ها اعلام کردند.

گام دوم: میدان‌داری تعاونی‌ها / ریزش متقاضیان

وزارت تعاون همزمان با ثبت نام از متقاضیان، کار پالایش و ساماندهی تعاونی‌ها را نیز انجام داد. با افراد ثبت نام شده واجد شرایط پس از چند ماه تماس برقرار و از آنان درخواست شد به تعاونی‌های مسکن مهری که به آنان اعلام می شود، بروند و پرونده خود را تکمیل کنند.

اعلام آمار توسط وزارت تعاون از ثبت نام 8 هزار نفر تا بیش از 4 میلیون متقاضی در سالجاری ادامه یافت. در همین دوره (تابستان 86 تا آبان 88) نیز6 هزار و100 تعاونی مسکن مهر جدید ایجاد و با تعداد قبلی به 12 هزار مورد رسید.

در مهر ماه 86 وزیر تعاون از ثبت نام 5/2 میلیونی مردم در طرح مسکن مهر خبر داد. در همین ماه نیز سعیدی کیا وزیر سابق مسکن از تحویل زمین به 400 هزار متقاضی مسکن مهر سخن گفت. 

مسئله قابل توجه در این بخش سخنان جدید علی نیکزاد وزیر مسکن دولت دهم است: " از ابتدای طرح مسکن مهر تاکنون به 1 میلیون نفر زمین در قالب مسکن مهر واگذار شد که این مسئله نشان از کند شدن محسوس کار نسبت به ابتدای طرح دارد."

همچنین براساس آمار وزیر سابق مسکن، در کمتر از 4 ماه اول کار به 400 هزار نفر زمین مسکن مهر واگذار شد و پس از آن تا 25 ماه فقط 600 هزار نفر دیگر موفق به گرفتن زمین شدند که کندی کار در این بخش به خوبی مشهود است.

به صورت کلی وزارت تعاون در پایان بررسی تقاضای 4 میلیون نفری مردم رای به واجد شرایط بودن 5/1 میلیون نفر داد.

یکی از مدیران طرح مسکن مهر کشور در گفتگو با مهر، معتقد است: آمار واگذاری زمین به 1 میلیون نفر از متقاضیان را باید شامل تعاونی های کارگری، کارمندی و مسکن مهر آزاد دانست. در این زمینه تعاونی های مسکن مهر آزاد به تنهایی دارای چنین آماری نیستند.

وی افزود: واگذاری زمین به تعاونی های مسکن مهر آزاد در استان تهران بسیار ناچیز است. در حال حاضر به جز چند تعاونی مسکن مهر آزاد استان تهران مابقی تعاونی ها هنوز موفق به دریافت زمین و وارد چرخه ساخت نشده اند.

در این خصوص واگذاری زمین به تعاونی هایی که در گذشته و قبل از طرح مسکن مهر نیز شروع شده بود هم حساب شده است به نحوی که تعاونی های مسکن مهر کارمندی و کارگری که قرار بود زمین 5 ساله از دولت بگیرند و در همین مدت زمان آن را تسویه و یا اجاره را تمدید کنند نیز جزئی از واگذاریها محسوب شده است. 

گام سوم: ورود بانکها به مسکن مهر

در این مقطع وزارت مسکن به دنبال تامین زمین و وزارت تعاون نیز به دنبال سازماندهی متقاضیان رفت. دولت پیش بینی کرد توسط بانکهای دولتی باید به افراد واجد شرایط 14 میلیون تومان وام ساخت پرداخت شود. شرط قبل از آغاز ساخت و پرداخت تسهیلات، واریز 1 میلیون تومان آورده اولیه متقاضی به حسابی نزد صندوق تعاون سابق بوده است.

تکیه اصلی اقشار کم درآمد در طرح مسکن مهر تسهیلات دهی بانکها و الزام دولت در این زمینه علاوه بر حذف قیمت زمین از ساخت مسکن بوده است. با عدم پرداخت تسهیلات بانکی به تعاونی های مسکن مهر، کم کم زمزمه هایی از نارضایتی تعاونی ها به گوش رسید تا جایی که وزیر تعاون به دنبال چاره اندیشی، با بانکها گفتگو کرد.

وزیر تعاون در تیر ماه 87 از اختصاص 7 هزار و 500 میلیارد تومان تسهیلات به طرح مسکن مهر خبر داد. این اتفاق را می توان گامهای جدی در زمینه حل مشکلات اعتباری تعاونی های مسکن مهر قلمداد کرد. در مرداد 87 نیز در نشست مشترک مسئولان بانک مرکزی، مدیران عامل بانکهای دولتی و غیردولتی و وزیر مسکن نیز تصویب رقم یاد شده برای ارزان سازی مسکن مورد تاکید مجدد قرار گرفت.

گام چهارم: تعاونی‌ها رقیب پیدا کردند

شهریور ماه 87 را می توان نقطه آغاز تغییر رویکرد شورای عالی مسکن و دولت در زمینه ادامه طرح مسکن مهر از طریق تعاونی ها دانست چرا که در آن مقطع امکان ادامه طرح به صورت گروههای 3 تا 5 نفره بدون حذف تعاونی ها مطرح شد.

در دی ماه همان سال نیز بانک مرکزی به 6 بانک دولتی دستور داد تا پس از طی مراحل تشکیل تعاونی توسط ادارات کل تعاون و واگذاری زمین توسط سازمانهای زمین و مسکن، پرداخت تسهیلات توسط بانکهای عامل صورت گیرد.

گام پنجم: بالاخره تعاونی‌ها حذف شدند

با آغاز سالجاری بسیاری از استانها از جمله تهران اعلام کردند که کار ساماندهی متقاضیان مسکن مهر را به اتمام رسانده اند. در خرداد ماه 88 دولت تشکیل گروههای چند نفره را پیشنهاد و مسئولیت پیگیری امورات طرح مسکن مهر را به استانداران محول کرد. درتیر ماه سالجاری بانک مرکزی یک بار دیگر اعلام آمادگی کرد تا منابع مورد نیاز طرح مسکن مهر را تامین کند.

در مهر ماه سالجاری رئیس جمهور خواستار اجرای وظایف دستگاههای مختلف در طرح مسکن مهر شد. شورای عالی مسکن در مهر 88 مصوب کرد که از این پس اجرای طرح مسکن مهر از طریق تشکیل تعاونی های جدید ادامه نخواهد یافت و فقط تعاونی هایی که از مرحله دریافت پروانه ساخت گذشته اند می توانند کار را به شیوه تعاونی ادامه دهند.

پیرو این مصوبه چالش‌های زیادی بین تعاونی‌ها و نگرانی‌هایی نیز برای مردم به وجود آمد. برخی از مدیران طرح مسکن مهر از افزایش انصراف متقاضیان این طرح خبر دادند. محمد عباسی وزیر تعاون نیز در آخرین اظهار نظر رسمی خود سعی کرد با رفع نگرانی های مردم توضیحاتی ارائه کند به نحوی که وی معتقد است فقط اجرای فنی مسکن مهر به وزارت مسکن سپرده شده است ولی علی نیکزاد وزیر مسکن چنین عقیده ای ندارد.