به گزارش خبرنگار مهر، آکیرو ماتسو موتو استاد دانشگاه سن توماس اوزاکای ژاپن دیروز بیستم آبانماه با عنوان "در باب فلسفه وحدت وجود، برای صلح و عدم خشونت" در این همایش سخنرانی کرد.
نظریه وحدت وجود اخلاقی مبتنی بر عشق معرفی می‌کند
وی گفت: در جهان اسلام مجموعه متنوعی از اندیشه‌های فلسفی در طول تاریخ اندیشه اسلامی ظهور کرد. از دید من، در بین آن اندیشه‌های فلسفی گوناگون، فلسفه وحدت وجود، از حیث فراگیر بودن و جامعیت برجسته‌ترین است. به‌خصوص فلسفۀ ولایت در مکتب وحدت وجود از امکان حل مسئله‌هایی که امروزه با آنها روبروییم برخوردار است.
ماتسو موتو معتقد است جهان‌بینی فلسفه وجود شامل مفهوم‌هایی می‌شود که آن را از جهان‌بینی‌های دیگری که در فرهنگهای دیگر وجود دارد متمایز می‌کند.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: اخلاق وحدت وجودی و ارتباطی که این اخلاق با آن جهان‌بینی برقرار می‌کند – مفهوم اصلی وحدت وجود را با مفهوم ولایت پیوند می‌زند. ولایت همان مسئلۀ عشق و محبت است که در سراسر گیتی جاری است و این ولایت به دو نوع عام و خاص تقسیم می‌شود. نوع خاص آن به معنای فنا بالله و نوع عام آن ولایت مؤمنان است.
تکثرگرایی اساس تفکر قرآنی است
دکتر لطیف حسین کاظمی از هندوستان هم در این نشست با عنوان "اسلام و چالشهای اخلاقی معاصر" در این همایش سخنرانی کرد.
وی گفت: قرآن به همراه سنت پیامبر دو منبع آموزه‌های اخلاقی اسلام هستند. هستی‌شناسی قرآن الله را به عنوان هستی نهایی فرض می‌کند. خداوند خالق و ناظم و قدرتش بر کل جهان حاکم است و او جهان را بیهوده و عبث خلق نکرده است بلکه با هدفی خاص و مطلق و طرحی خاص ساخته است. جهان سرتاسر الهی است و این سمت و سوی الهی جهان حاکی از سمت و سوی ارزشی انسان است. انسان از نعمت اراده آزاد، قدرت تشخیص و استدلال و قوه فهمیدن بهره‌مند است و در قرآن آشکارا به انجام اعمال نیک دعوت شده است و از انجام اعمال بد نهی شده است. یک مسلمان باید مهربان، صادق، یاری رسان باشد.
حسین کاظمی افزود: ما نیاز داریم که قرآن را بر مبنای صلح و همزیستی جهان، تساهل و کثرتگرایی دوباره تفسیر کنیم. در دفاع از کثرتگرایی دینی به برخی از آیه‌های قرآن می‌توان اشاره کرد.
وی افزود: قرآن پیوند یا قابیلت هر دو معیار وظیفه‌گرایانه و غایت‌گرایانه توجیه را با خود آورده است. قرآن بر نتایج خوب یا بد هر علمی به عنوان وجه پذیرفتگی اخلاقی‌اش تاکید می‌کند که انسان ممکن است فکر کند چیزی برایش خوب است در حالی که در واقع برایش بد باشد و از طرف دیگر انسان ممکن است فکر کند که چیزی برایش بد است در حالی که آن چیز برایش خوب است.
باید توجه کرد که به انسان به عنوان یک کل نگریسته شود. موضوع مهم دیگر که مورد سوء‌برداشت و تبلیغات علیه اسلام قرار گرفته مسئله جهاد است. باید توجه داشت که جهاد به معنای یک تلاش و کوشش برای رسیدن به خداست. برخی در غرب جهاد اصغر را جنگ مقدس (holly war) می‌دانند در صورتی که باید توجه داشت که جهاد خود بر دو نوع است و جهاد اکبر برای رسیدن به خداست و جهاد اصغر همان جنگ عادلانه (just war) است و نه جنگ مقدس.
اخلاق اسلامی نیازمند فضایی گشوده برای گفتگو با شاخصهای جهان جدید است
دکتر برهان الدین تاتار استاد دانشگاه اندو کوزمائیس ترکیه گفت: اخلاق اسلامی در مواجهۀ جهانی خود با اخلاق‌های دینی و نیز با اخلاق سکولار در بازنمایی و بیان کردن خود، و نیز در خلق یک واسطه برای گفت و شنود (دیالوگ)، دست به گریبان مشکلاتی است.
این استاد دانشگاههای ترکیه گفت: علم اخلاق اسلامی به‌عنوان زبان تاریخی و وجدان اخلاقی مسلمانان، برای قابل اعمال بودن بر موقعیت‌های عینی زندگی مسلمانان، نیازمند یک فضای گشوده بوده است. به عبارت دیگر، هنگامی که هدف به کار گرفتن علم اخلاق اسلامی در هر لحظه از زندگی مسلمانان از طریق فهم آن در چارچوب یک رابطۀ دیالکتیکی میان "آزادی انتخاب" و "قوانین خشک مذهبی" است، آنگاه فضای گشوده به یک شرط اساسی برای یافتن زبانی خاص در قبال مشکلات عینی اخلاقی، بدل می‌شود.
استاد دانشگاه اندو کوزمائیس ترکیه گفت: از این منظر فلسفۀ کلاسیک اسلامی و فقه می‌پندارند که زبان قانونی و فلسفی هر دو باز نمایانندۀ زبان وجدان اخلاقی در نظام‌های مذکور است. این تا حدی به بیراه بردن زبان خاص وجدان اخلاقی از مسیر خاص خود، و در نتیجه از بین بردن استقلال نسبی آن است.
برهان الدین تاتار در پایان اشاره کرد: اخلاق اسلامی در مواجهۀ جهانی خود با اخلاق‌های دینی و نیز با اخلاق سکولار در بازنمایی و بیان کردن خود، و نیز در خلق یک واسطه برای گفت و شنود (دیالوگ)، دست به گریبان مشکلاتی است.
روانشناسی شناختی در فرهنگ اسلامی و یونانی سابقه داشته است
یاسین محمد استاد دانشگاه وسترن کیپ معتقد است اگر بتوان نشان داد که تفکر کسی درست یا غلط است، به‌تبع آن احساسات آن شخص که بستگی نزدیکی با تفکر او دارد نیز دستخوش تغییر می‌شود. پس عواطف می‌توانند عقلانی یا غیر عقلانی دانسته شوند.
یاسین محمد در ابتدای سخنان خود گفت: یک سده به طول انجامید تا روانشناسی غربی دریابد که مکتب اصالت رفتار و تحلیل روانی، افقی محدود برای شناخت ماهیت انسان است. با پیدایش روانشناسی شناختی، اصلاح تفکر انسان ابزار مهمی در درمان ترس مفرط و عصبانیت و اضطراب به شمار آمد. این یک کشف جدید نبود، چرا که اهمیت عقل (قوه عقل) و پیوند نزدیک آن با عواطف انسانی در فلسفه هلنیستی و نیز در فلسفۀ اسلامی یک ایده محوری و مرکزی است.
وی افزود: فلسفۀ یونانی و اسلامی هر دو، در مبنای تقسیم سه گانه نفس به سه قوۀ عاقله (reason ) و شهوت (desire) و خشم (anger) مشترک‌اند. این قوۀ عاقله است که انسان را از حیوان متمایز می‌کند و به خاطر همین قوه است که دو قوۀ نازل‌تر یعنی شهوت و خشم تعدیل می‌شوند و انسان به سوی چهار فضیلت مهم دانایی، شجاعت، خویشتن‌داری و عدالت راه می‌برد.
وی در پایان تصریح کرد: بنابراین هدف آن است که نشان داده شود که عواطف را می‌توان آموزش داد و نقش مهمی در ارتقای شخصیت ایفا می‌کنند. لذا باید توجه داشت که قوۀ غضبیه پیش از آنکه مانعی برای عقل باشد مددکار آن است.
نظر شما