هنرهای سنتی استانها؛ مات شده در قاب فراموشی

به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، برخی از این صنایع همچون قالیبافی، گلیم بافی، مشبک و معرق چوب، پته دوزی و قلم زنی بر روی مس همچون گذشته در جای جای کشور پر رونق هستند اما برخی از رشته ها نیز منسوخ شده یا به بوته فراموشی سپرده شده اند.

اقوام ایران زمین روزگاری در تولید صنایعی از جمله ترمه بافی، شالبافی، عریض بافی و پتو بافی سرآمد بودند و بخشی از آنان از این محل امرار معاش می کرده اند و این رشته ها هم اینک جزو رشته های صنایع دستی منسوخ شده در برخی استانهای کشور به شمار می روند.

ترمه بافی، شالبافی، عریض بافی و پتوبافی فرآورده هایی هستند که با کمک دستگاه های بافندگی دو وردی، چهار وردی، شش وردی، هشت وردی و ژاکارد دستی تولید می شوند که در گذشته در مناطق مختلف کشور رونق بسیار داشته و ممر درآمد بسیاری از خانواده ها بوده اند.
 
این رشته ها هم اکنون به دلیل گرانی مواد اولیه، پایین بودن دستمزد صنعتگران در مقایسه با تورم موجود، جایگزینی مصنوعات ماشینی با قیمت مناسب و عدم انتقال سینه به سینه و نسل به نسل از استادکاران به نسلهای بعدی منسوخ شده اند.

به دنبال رکود و فراموشی برخی هنرها و صنایع دستی در کشور بر آن شدیم تا دلایل فراموشی صنایع خاک خورده ای که روزگاری در استانهای کشور معاش بسیاری از خانواده ها را تامین می کرد و امروز دیگر حتی نامی از آنها برجای نمانده را بررسی کنیم.

در این زمینه و در حاشیه برگزاری سومین جشنواره اقوام ایران زمین در گلستان، جمعی از هنرمندان صنایع دستی استانهای مختلف کشور تاکید کردند: در صورت کم توجهی به این هنرهای پرپیشینه و قدیمی، شاهد از بین رفتن و منسوخ شدن این تولیدات سنتی خواهیم بود.

به باور این عده، نبود برنامه ریزی اصولی و هدفمند، حمایت نشدن، گرانی مواد اولیه، کمبود نمایشگاه ها و بازارچه های فروش، برنامه نداشتن برای صادرات، بیمه نبودن و ... از جمله مشکلات فراروی تولیدکنندگان صنایع دستی است.

یک هنرمند مازندرانی که در رشته نقاشی روی پارچه فعالیت دارد از کم توجهی مسئولان برای توسعه این هنر قدیمی و پرپیشینه انتقاد کرد و گفت: توجه بیشتر متولیان نسبت به این هنر موجب رونق دوباره آن می شود.

فاطمه آقاجانی در گفتگو با خبرنگار مهر در گرگان افزود: متاسفانه آن گونه که باید از این هنر که قدمتش به دوران صفویه در ایران و این استان بر می گردد، نمی شود.

وی اظهار داشت: آموزش لازمه اساسی توسعه این هنر بوده که باید برای توسعه کلاسهای آموزشی و تشکیل کلاسهایی در این زمینه اقدام شود.

وی خاطرنشان کرد: وجود رنگهای شیمیایی و استفاده از آن در تولیدات از جمله مسائلی است که بر کیفیت کار تاثیر منفی می گذارد و اکنون کمتر از رنگهای طبیعی استفاده می شود.

سرمه دوزی نیز از جمله هنرهای سنتی استان قزوین بوده که اکنون رونق کمتری در استانهای کشور از جمله قزوین دارد و هنرمندان این رشته با مشکلات عدیده ای روبرو هستند.

سحر قنبری دانشجوی رشته IT و هنرمند رشته سرمه دوزی که در نمایشگاه صنایع دستی افوزام ایران زمین در گرگان شرکت کرده است، افزود: پارچه مورد نیاز این رشته هنری یک تا 10 میلیون ریال قیمت دارد و وسایل مورد نیاز این رشته هنری نیز به دلیل ظرافت، قیمت بالایی دارد.

وی اظهار داشت: سرمه دورزی و بافت زقره دوزی که تلفیقی از پولک، سرمه، منجوق و دیگر وسایل تزیینی بوده و امروزه ترمه دوزی کمتر در این استان بافته می شود.

وی برنامه ریزی برای فروش محصولات را از جمله نیازمندیهای هنرمندان این رشته عنوان و اضافه کرد: قرار بود برای فروش و حمایت از هنرمندان، محصولات از هنرمندان خریداری شود و به عنوان هدیه به کارکنان سازمانهای مختلف هدیه داده شود که این طرح می تواند در رفع برخی مشکلات موثر باشد.

قنبری، بیمه نبودن را از دیگر مشکلات هنرمندان رشته های صنایع دستی اعلام کرد و گفت: بیمه ما به صورت فصلی بوده و تنها از بیمه بازنشستگی برخوردار هستیم و فصلی که کلاس نداشته باشیم از بیمه نیز خبری نیست.

این هنرمند رشته سرمه دوزی، هزینه ها و زمان بالای تولید را از دیگر مسائل بیان کرد و گفت: هزینه های تولید با قیمت فروش محصولات همخوانی ندرد و علاوه بر آن برای خرید تجهیزات مورد نیاز باید به مراکز شهرستانها برویم.

وی نبود نمایشگاه و بازارچه ای برای فروش محصولات و تولیدات را از دیگر دغدغه های فراروی اعلام کرد.

رودوزی سنتی یا هنر آراستن پارچه های ساده با کمک نخ و سوزن از جمله دست بافته های هنرمندان بی نام و نشان خراسان شمالی بوده که همانند هنرشان فراموش شده اند.

روضه گل گلستانی در این زمینه به خبرنگار مهر در گرگان افزود: سوزن دوزی، دوخت ترکمن، زنجیره دوزی، منگوله بافی، چارق دوزی، دوخت لباسهای محلی، گلیم بافی، زیورآلات سنتی از جمله هنرهای سنتی استان خراسان شمالی بوده که نسبت به گذشته کم فروغ شده اند.

وی اظهار داشت: خلاقیت در تولید رودوزی امری مهم بوده و هرچه ظرافت بیشتری در تولیدات به کار رود، نتیجه کار مطلوبتر خواهد بود.

وی که مربی سازمان میراث فرهنگی و کمیته امداد در زمینه آموزش هنر رودوزی است، می گوید اکنون به صورت یک روز در هفته بیمه هستیم.

این هنرمند که مدت پنج سال در این رشته هنری فعالیت دارد، از واگذاری صنایع دستی به بخش خصوصی گلایه کرد و گفت: این امر مشکلات فراروی هنرمندان این رشته ها را دوبرابر کرده و ظلمی که در حق هنرمندان صنایع دستی شده را افزایش داده است.

استان گیلان نیز مهد هنرمندان بی نام و نشان و زنان و مردان به رنج خوگرفته فراوانی بوده که همانند هنرشان در کنج خانه ها و کارگاه های کوچک و باصفای خانگیشان همچنان به رغم مشکلات فراوان به تولیدات هنرهای دستی از جمله چادرشب بافی می پردازند.

بی بی خدیجه شیخی بانوی 51 ساله گیلانی که 32 سال به عنوان مربی در شته چادرشب بافی در شهرستان رشت فعالیت دارد، گفت: حمایتهای به عمل آمده از این هنر در منطقه ضعیف بوده و به هنرمدان توجه چندانی نمی شود.

وی افزود: چادر شب بافی از رشته های قدیمی استان گیلان بوده که در جای جای این استان هنرپرور رواج دارد و محصولات این رشته به خارج از کشور نیز صادر می شود.

وی که تاکنون در جشنواره های خارجی نظیر جشنواره صنایع دستی کشورهای قرقیزستان و دبی نیز شرکت کرده است، اظهار داشت: برای رونق این رشته هنری باید از فعالان این عرصه حمایت بیشتری شود.

گلستان مکان مناسب برای برپایی نمایشگاه صنایع دستی ندارد

مسئول اجرای نمایشگاه صنایع دستی اقوام ایران زمین در گلستان نیز گفت: صنایع دستی در کشور ما با توجه به ماشینی شدن روبه کمرنگ شدن است.

علیرضا شریعتی افزود: برای رونق صنایع دستی باید سیاستهای خاص در این زمینه تدوین کرد تا صنایع دستی همگانی شود.

وی به نمایشگاه صنایع دستی گلستان اشاره و اضافه کرد: این نمایشگاه در دو بخش تخصصی و منطقه ای با شرکت هفت استان کشور در رشته های نساجی، پوشاک، چاپ و رودوزیهای سنتی در حال برگزاری است.

به گفته شریعتی، با توجه به غنای فرهنگی و هنرهای سنتی استان گلستان نیاز است مکانی خاص برای برپایی نمایشگاه صنایع دستی در استان دایر شود.

به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، شناسایی رشته های بومی استانهای کشور در سه زمینه فعال، نیمه فعال و منسوخ شده و شناسایی رشته های منسوخ شده و یا در حال فراموشی مزیتدار استان از جمله برنامه هایی است که می تواند در رونق و بازیابی جایگاه واقعی صنایع دستی در کشور کمک کند.

همچنین، شناسایی استادکاران با تجربه و دلسوز رشته های منسوخ شده و تحقیق در خصوص وسایل و ابزار کار، مواد اولیه مورد نیاز، مواد اولیه مرغوب و نحوه تولید مصنوعات نیز می تواند هنرهای سنتی کشور را از خطر نابودی و فراموشی نجات دهد.

جشنواره اقوام ایران زمین در پنج بخش از 21 آبانماه در گلستان آغاز شده و تا 24 آبانماه ادامه دارد.