خبرگزاری مهر - گروه دین و آئین: ماه مبارک رمضان، ماه ارتباط‌گیری با پروردگار عالم است، ماهی که خداوند متعال همه درهای رحمت خویش را به روی بندگانش باز می‌کند و همه انسان‌ها را فرا می‌خواند. پروردگار در این ماه سفره کرم و رحمتش را به روی همه انسان‌ها باز می‌گشاید تا انسان‌ها با هر ظرفیتی پای این سفره بنشینند و با چه همتی از این سفره بهره برداری کنند. یکی از این فرصت‌های مهم در این ماه آشنایی هر چه بیشتر با دعاها است دعاهایی که از حضرات معصوم به ما رسیده است یکی از این دعاهایی که در شب‌های ماه مبارک رمضان تلاوت می‌شود دعایی به نام دعای افتتاح است.
دعای افتتاح از دعاهای شب‌های ماه رمضان که محمد بن عثمان از نایبان خاص امام زمان (عج) آن را نقل کرده است. دعای افتتاح شامل مطالبی درباره خداشناسی، لزوم خوف و رجاء، توفیق عبادت، حکمت تأخیر استجابت دعا و ارزش مناجات با خدا است. بند آخر این دعا به اظهار علاقه به دولت اسلامی در پرتو ظهور امام مهدی (عج)، بیان هدف حکومت اسلامی و وظیفه شیعیان در قبال آن پرداخته است.
حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران در سلسله یادداشت‌هایی از رهگذر شرح و تفسیر دعای افتتاح زوایای پنهانی که در این دعای نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش دوم از این سلسله مباحث است:
مرحوم سید بن طاووس در کتاب الاقبال بالاعمال الحسنه دعای افتتاح را به دو سند نقل می‌کند سند اول را با محمد بن ابی قره با سند خودش از سکونی نقل می‌کند که سکونی می‌گوید از احمد بن محمد بن عثمان خواستم دعاهایی که عمویشان محمد بن عثمان بن سعید عمری که از نواب خاص امام زمان (عج) بوده و در ماه مبارک رمضان آنها را می‌خواند برایم بیاورد ایشان نیز دفتری را آورد و در ضمن این دفتر دعای افتتاح بود. سند دیگری نیز وجود دارد اینکه سید بن طاووس در کتاب اقبال از ابوحمزه ثمالی که از شاگردان خوب امام سجاد (ع) بوده نقل می‌کند که حضرت در ماه مبارک رمضان تمام شب را تا صبح نماز می‌خواندند و چون سحر می‌شد دعای افتتاح را قرائت می‌کردند لذا در حقیقت راوی دعای افتتاح از ابو حمزه ثمالی است و از ایشان دعای افتتاح نقل شده است بنابراین ایشان دعای افتتاح را از امام سجاد (ع) دریافت کرده است.
معنای تحت اللفظی این فراز از دعای افتتاح این است بارالها من ثنای خودم را بر حمل تو آغاز می‌کنم و ستایشم را از ذاتت با حمل تو آغاز می سازم؛ چرا که وقتی حمد بر کسی جاری شد حمد حکایت از معرفت دارد و بر خواسته از معرفت و خاستگاهش دل انسان‌های ستایشگر است.
اَللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِک
عالی‌ترین ستایش حمد الهی است که برخواسته از روح ایمان در درون دل انسان‌ها است.
وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ بِمَنِّک؛ در این فراز از دعای افتتاح می‌فرماید بارالها تو کارهای درست و یقینی را از روی منع و کرم خودت محکم می‌کنی؛ حمدی که انسان انجام می‌دهد در اصل سخن الهی را به زبان جاری و تنها از او یاری می‌خواهد، حال پس از حمد برای استحکام و عینیت بخشی هر چه بیشتر باید آدمی ارتباط خود را با پروردگار محکم‌تر سازد تا در رهگذر ارتباط گیری با باری تعالی همه رفتارهای فضیلت مدارانه خود را تثبیت و ماندگار کند.
انسان وقتی احسانی انجام می‌دهد این خداوند متعال است که از روی لطف و کرم خویش به آن ارزش و بها می‌دهد و به احسن وجه قبول می‌کند. این کلام امام سجاد (ع) در دعای افتتاح حکایت از آن دارد که ما انسان‌ها در عملکردها و رفتارهای فضیلت مدارانه خودمان هرگز مغرور نشویم و فراموش نکنیم که این عنایت‌ها اگر مورد توجه پروردگار عالمیان قرار بگیرد فقط و فقط به خاطر لطفی است که پروردگار نسبت به بندگانش دارد در غیر این صورت کافی است ذره‌ای از ریا، عجب، خودنمایی در رفتارهای فضیلت مدارانه انسان‌ها دیده شود و تمام آن رفتارها از بین برود.
وقتی در دعای افتتاح می‌خوانیم «وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ بِمَنِّک» مراد آن است که بارالها تو محکم می‌کنی، تو تصدیق می‌کنی، تو مستقر می‌سازی و اجازه نمی‌دهی احسان انسان‌ها به هدر برود و این لطف، کرم و عنایت خاص تو به همه انسان‌ها است.
حال این رفتارها و عملکردهای فضیلت مدارانه انسان‌ها گاهی اوقات در قالب تکالیف روزمره مانند روزه، نماز و حج و بعضی وقت‌ها این رفتارهای فضیلت بار در قالب خدماتی است که انسان‌ها به همنوعان خودشان ارائه می‌دهند. هر کار صواب و درستی که آدمی در نظام هستی انجام می‌دهد تصدیق، پذیرش و تثبیت آن از ناحیه خداوند متعال است آن هم بدون اینکه او منتظر اجر و مزدی باشد.