به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این مراسم کیان محمدخانی رئیس فرهنگسرای ابن سینا با ابراز مسرت از اینکه پانزدهمین برنامه بزرگداشت مفاخر فرهنگی و هنری این فرهنگسرا به سیروس شمیسا اختصاص یافته، گفت: امیدواریم تا پایان سال جاری 6 مراسم دیگر برگزار کنیم و این شمار به 21 عدد برسد.
وی همچنین یاد زنده یاد علی محمد کاردان استاد روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران را که در هفته جاری درگذشت گرامی داشت.
سپس هرمز رحیمیان مدرس دانشگاه و از شاگردان قدیمی سیروس شمیسا در سخنانی با اشاره به سابقه آشنایی اش با وی، گفت: زمانی که نخستین شعر شمیسای جوان را در مجله خوشه خواندم، من 17 سال سن داشتم و از آن پس کارهای او را به عنوان شعرهایی آوانگارد دنبال می کردم. نسل ما به قول فروغ فرخزاد مطالب این گونه مجلات را مانند شیری تازه می نوشیدیم. بعدها در دوران دانشجویی ام نیز آثار او را دنبال می کردم؛ شمیسا آن زمان از اسمهایی نام می برد که تابو بودند و نگاه او به ادبیات به من آموخت که ادبیات فقط معنی لغت نیست.
جریان ادبی شمیسا راه خود را یافته است
وی افزود: شمیسا از سال 62 به بعد جریانی ریشه دار را در ادبیات به وجود آورد که امروزه نتیجه آن را به عین می بینیم که این جریان در واقع همان نگاه متفات و دیگرگونه و تازه به ادبیات است. این جریان امروز در کشور ما جا افتاده و راه خودش را یافته است.
رحیمیان با اشاره به توجهی که جامعه ایران به بعد معلمی سیروس شمیسا داشته، اضافه کرد: متاسفانه حوزه ادبیات خلاقه او مظلوم واقع شده از بس که به آن نپرداخته اند، در حالی که او 4 مجموعه شعر شامل "سه منظومه"، "چهار شعر"، "وزنهای پائیزی خام" و "کهن جامه" و نیز و 4 مجموعه داستان "آینه"، "سه داستان دیگر"، "سیروس در اعماق" و "کاه در پرونده" و "تاریخ سری بهادران فُرس قدیم" دارد که همگی مجموعه هایی درخور توجه اند.
شمیسا ادیبی دو زیست است!
در ادامه مراسم، بهاءالدین خرمشاهی پژوهشگر ادبی از او به عنوان "استادی نامی، تاثیرگذار و شخیص" یاد کرد و گفت: در میان اساتید ادب ما برخی دو زیستند. البته به معنی مثبت کلمه به عبارت دیگر آنها هم استاد دانشگاه هستند و هم اینکه از عالم تالیف نیز دور نیستند بلکه کثیر التالیف اند و سیروس شمیسا در کنار بزرگانی مانند محمدرضا شفیعی کدکنی، سعید حمیدیان، یاحقی، رستگار فسایی و سید محمدمهدی جعفری از این جمله است.
وی با اشاره به تز دکتری شمیسا - تلمیحات - که او آن را با مشاورت پرویز ناتل خانلری در سال 65 دفاع کرد، افزود: این اثر که بعداً نیز به صورت کتابی چاپ شد، یکی از مراجع ادبیات فارسی به شمار می رود که وجود آن بسیار ضروری بوده و هست. در این کتاب 40 شان از شئون زندگی موسی، 24 شان مربوط به آدم و 19 شان از زندگی عیسی آمده است. باید گفت که نمی توان از این کتاب و سایر کتابهای شمیسا فاصله گرفت و با آنها انس نداشت.
خرمشاهی اضافه کرد: شمیسا ادیبی جامع الاطراف و بسیار دان است و در پاسخ آنهایی که می گویند پس از امثال علامه قزوینی و مینوی دیگر عرصه ادب از چهره های بزرگ خالی شده، باید گفت با وجود کسانی مانند شمیسا هنوز هم این عرصه خالی نشده و بلکه ما افراد کافی در این زمینه داریم.
شاگرد مستقیم شمیسا نبودم اما با کتابهای او ساخته شدم
در ادامه این مراسم، حسین پاینده مدرس دانشگاه علاوه طباطبایی و از همکاران شمیسا با اشاره به سابقه آشنایی اش با وی، گفت: من با اینکه شاگرد مستقیم شمیسا نبوده ام اما با توجه به اینکه او را از 20 سال پیش به این طرف می شناسم، افتخارم این است که بگویم با کتابهای شمیسا ساخته شدم.
وی با ابراز تاسف از وضعیت کنونی ادبیات فارسی در عرصه دانشگاه اضافه کرد: در کشور ما استاد فارسی بسیار زیاد است و بیش از هر رشته دیگر استاد ادبیات فارسی داریم اما در میان این چند صد استاد، تنها معدودی شمیسا هستند.
پاینده با اشاره به پژوهشی که 20 سال پیش و با همکاری مریم خوزان یکی از اساتید دانشگاه متبوعش انجام می داده، افزود: نکته جالب در آن زمان برای من این بود که هر گاه استاد من (خوزان) که یکی از برجسته ترین اساتید ادبیات انگلیسی بود، در فهم صناعات ادبی شعرهای انگلیسی به مشکل برمی خورد، برای رفع آن نزد شمیسا می رفت و او نیز در اوج مهارت این مسائل را مرتفع می کرد. از جمله این موضوعات می توان به ترجمه خارق العاده و بسیار زیبای شعری از ویلیام بلیک اشاره کرد که من و استادم که سرگرم ترجمه کتابی از او بودیم، در ترجمه این شعر درمانده بودیم. با این وجود شمیسا در اوج فروتنی اصرار کرد که ما نام او را در مقدمه کتاب به عنوان کسی که ما را در این کار یاری داده، نیاوریم.
تحلیل شمیسا بر بوف کور صادق هدایت نمونه ای کم نظیر از نقد ادبی نظام مند است
این منتقد ادبی همچنین ترجمه شمیسا از گزیده ای از اشعار ای. ای کامینگز را که از شاعران مشهور و در عین حال دشوار نویس آمریکایی به شمار می رود و نیز تحلیل تئوریک شمیسا بر کتاب بوف کور صادق هدایت را که بر اساس نظریه ای از کارل گوستاو یونگ انجام داده، ستودنی توصیف کرد و خواندن این مجموعه ها را به دانشجویان توصیه کرد.
وی گفت: یکی از ویژگیهای کارهای شمیسا این است که برخلاف کسانی که در همه حوزه ها اما به صورت سطحی وارد می شوند، بسیار عمقی به این مباحث می پردازد. به عنوان مثال می توان گفت کتاب آشنایی با عروض و قافیه او در میان خیل عظیمی از کتابهایی که در این حوزه نوشته شده، نه تنها تکراری نیست که نوآورانه نوشته شده و به عقیده من باید رساله های متعددی درباره آثار او نوشته شود.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی همچنین با انتقاد از برخوردهایی که با اساتیدی مانند شمیسا در دانشگاه ها می شود، گفت: در این زمانه که به دلایلی نامشخص و شاید هم مشخص خون اساتیدی را که به سختی کار می کنند، در شیشه می کنند و در زمانی که کار تدریس در دانشگاه ها به نوعی شامورتی بازی تبدیل شده، نشستن با اساتیدی همچون شمیسا، حمیدیان و برخی دیگر حداقل برای شخص من نوعی آرامش به همراه می آورد و می توانم دست کم برای زمانی اندک به این گونه مسائل فکر نکنم و در واقع با دوپینگی که به واسطه نشستن با این اساتید انجام می دهم، اندکی شارژ شوم که این جنبه انسانی شمیسا هم قابل تحسین است.
کف بین نیستم ولی حدس می زنم شمیسا تکرار نخواهد شد
در ادامه این مراسم سعید حمیدیان استاد ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی سخنانش را با این جمله آغاز کرد که "شمیسا تکرار نخواهد شد" و گفت: من کف بین نیستم اما حدس می زنم که شمیسا تکرار نخواهد شد دست کم اگر من را به پیش بینی یا وجود مقولاتی مانند نجوم احکامی یا احکام نجومی متهم نکنند، باید گفت "صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را."
وی افزود: برای شمیسا شدن بسیاری چیزها لازم است که یکی از آنها نوجویی، دیگری داشتن دیدی بلند و وسیع است که او دارد. سومی روح معلمی و چهارمی نیز گستره مطالعاتی است که او از آن بهره می برد.
حمیدیان با اشاره به نوگرایی هایی که شمیسا در پاره ای از حوزه های ادبیات انجام داده، گفت: زمانی که او کتاب انواع ادبی را نوشت، تنها یک مقاله مختصر از شفیعی کدکنی وجود داشت که در مجله ای به چاپ رسیده بود و جالب اینکه پس از انتشار این کتاب، کسانی آمدند کتابهایی در این موضوع نوشتند که نه تنها هیچ کدام از آنها اهمیت کتاب شمیسا را نداشت که حتی از او به عنوان نخستین کسی که به این موضوع پرداخته، یادی نکردند.
"شاهدبازی..." برای طرح مساله ای قبیح نوشته نشد
وی همچنین به جنجالهای پس از انتشار کتاب "شاهدبازی در ادب فارسی" شمیسا پرداخت و اضافه کرد: شمیسا این کتاب را ننوشت که مساله ای قبیح را مطرح کند بلکه آن را با دیدی علمی به نگارش درآورد که البته بر عده ای گران آمد. اساساً شاهدبازی گستره ای فراخ دارد و مقوله ای است عرفانی که قرنها مورد توجه بوده و من از این در شگفتم که این کتاب از چه جهت حساسیتهایی را نزد برخی برانگیخت. با این تنگ نظریها می خواهیم به کجا برسیم؟!
حمیدیان افزود: برای شمیسا شدن خصلت دیگری مورد نیاز است و آن فروتنی است و زمانی متوقف خواهیم شد که غرور بورزیم. شمیسا همواره کوشید از دایره تنگ پاره ای افکار فراتر رود و پا را از دایره تنگ تکرار و تقلید آن طرف تر بگذارد.
باید به درخواست بازنشستگی شمیسا "نه" گفت
این استاد ادبیات فارسی و همکار سیروس شمیسا در دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی همچنین با اشاره به اینکه او (شمیسا) تقاضای بازنشستگی از تدریس را ارائه کرده، گفت: اگر من به جای مسئولانی که درباره این تقاضا تصمیم می گیرند بودم، قاطعانه دست رد بر سینه شمیسا و این پیشنهاد می گذاشتم و علاقه مندان و دانشجویان او را از این نعمت محروم نمی کردم و امیدوارم چنین شود.
در پایان مراسم بزرگداشت سیروس شمیسا، او در سخنانی کوتاه با تشکر از سخنرانانی که او را برای ادامه فعالیت تشویق کردند و نیز برگزارکنندگان مراسم، گفت: تمام کسانی که درباره من سخن گفتند از ممدوحان من هستند و من در مدح آنها شعرها سروده ام. البته من مدحهای آنها را به معنی تشویق برای ادامه راه به کار می برم و از بُن دندان از همه آنها تشکر می کنم.
شمیسا در ادامه یکی از شعرهای خود را سرود و آن را به حاضران تقدیم کرد که مورد توجه قرار گرفت. در پایان مراسم نیز لوح یادبودی از طرف فرهنگسرای ابن سینا و دسته گلی از طرف دانشجویانش به او اهدا شد.