مروری بر مباحث گذشته
بحث ما راجع به قیام و حرکت امام حسین(ع) بود. گفته شد این حرکت صحیفهای از درسهای گوناگونِ معرفتی، معنوی، فضیلتیِ انسانی، دنیوی، اخروی، فردی و اجتماعی بود. امام حسین(ع) مصلحی غیور و انسانی ضد غرور بود؛ نه خود مغرور بود و نه دیگران را مغرور کرد. این حرکت برای اقامه حکومت الهی و براندازی حکومت شیطانی بود؛ اما جنبه شخصی نداشت و از آن ابزارهایی که برای بهپاداشتن حکومتهای شیطانی یا ادامه آن ـچه از نظر حدوثی و چه بقاییـ بهکار گرفته میشود، یعنی تطمیع و تهدید و تحمیق، حضرت از این اهرمها استفاده نکرد، بلکه عکس بود.
«غرور» یعنی فریب ناشی از جهل
جلسه اول عرض کردم که من بیست و پنج سال پیش مفصل راجع به غرور بحث کردهام؛ اما فقط اشارهای کنم که مربوط به مطلب فعلی من است. «غرور» عبارت است از فریب ناشی از جهل؛ چه انسان خودش مغرور شود، چه دیگری را بخواهد مغرور کند. چه من خودم فریب بخورم که این فریب خوردن ناشی از جهل من و بیخبریام باشد، چه دیگری را بخواهم مغرور کنم که این هم معنایش همین است که او را فریب بدهم بر اثر جهل و بیخبری که او دارد. به این میگویند غرور.
شخص مغرور یعنی فریبخوردهای که از ناحیه جهلش فریب خورده است. البته این خودش بحثی است که اینجا جهل مطلق نیست؛ بلکه منشاء غرور، جهل مُرکّب است. امّا اینها را چون قبلاً بحث کردهام، نمیخواهم وارد بشوم. حتّی حرفهای کسانی را که اهل کلام بودند، همه را قبلاً مطرح کردهام و اینجا هم جای طرح مجدّد آن مباحث نیست. فقط همین تعریف غرور را میخواستم عرض کنم تا برویم به سراغ اصل بحث خودمان.
حسین(ع) مغرور نبود و کسی را مغرور نکرد
امام حسین (ع) اینطور نبود که مغرور باشد، به این معنا که خودش بر اثر بیخبری و بیاطلاعیاش فریب خورده باشد و اشتباه کرده باشد. آنهایی که با عینکهای مادّیگری حرکت امام حسین(ع) را بررسی میکنند، چهبسا این حرفها را میگویند. چرا؟ چون از آن ابزاری که مادیگراها و دنیاداران در این مواقع در ربط با حکومت استفاده میکنند، حضرت از آن ابزارها استفاده نکرد. لذا ـنعوذ باللهـ گاهی بیشرمانه و گاهی محترمانه به حضرت این چیزها را نسبت میدهند.
نخیر، حسین(ع) نه مغرور بود و نه کسی را مغرور کرد. هرگز از این ابزارها هم استفاده نکرد. چرا؟ چون ما دو نوع حکومت داریم؛ حکومت شیطانی و حکومت رحمانی. حکومت، اگر حکومت شیطانی باشد، سه اهرم اصلی ابزار کارشان است؛ تطمیع کردن چه با پول، چه با پُست؛ تهدید کردن برای اینکه مردم را به سوی خودشان بکِشند یا با شهوت، یا با ترس؛ و تحمیق که عبارت است از سوء استفاده کردن از باورهای دینی مردم. این کار، کار آنها است، اما امام حسین(ع) این کار را نکرد، بلکه عکس بود.
حسین(ع) از ابتدا پایان کار را می‌دانست
میگویند بالاتر از سیاهی رنگی نیست؛ در این قیام و حرکت از همان اول، امام حسین(ع) آخرِ کار را می‌دانست. نه تنها فریبخوردهای بر اثر بیخبری نبود، بلکه از همان ابتدای حرکت، انتهای کار را می‌دانست. چون جلسه اقتضای بحث مفصل را ندارد، من به عنوان نمونه بخشی از نامهها و بخشی از کلمات ایشان را نقل میکنم که همه گویای این است که امام حسین(ع) بهطور دقیق سرنوشت ظاهری حرکت خود را می‌دانست.
* نامه حسین(ع) به بنی‌هاشم
یکی نامهای است که امام حسین(ع) این نامه را به بنی‌هاشم مینویسد. در مورد این نامه از نظر اینکه حضرت آن را در مکه نوشت یا بعد از حرکت از مکه، در این مسئله بین مورخین اختلاف است. عدهای مثل ابن قولویه و ابن عساکر و ذهبی میگویند در مکه بوده، یعنی حضرت در مکه این نامه را نوشت و فرستاد برای بنی‌هاشم به مدینه؛ عدهای هم میگویند نه، از جمله سید بنطاووس از کلینی نقل میکند که این نامه بعد از حرکت بود. به هر حال این بحثها مدخلیت ندارد، ما کاری نداریم که از مکه بود یا بعد از حرکت از مکه بود؛ برای ما متن نامه مهم است.
حضرت مینویسد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ مِنَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ مَنْ قِبَلَهُ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ مَنْ لَحِقَ بِی اسْتُشْهِدَ وَ مَنْ لَمْ یَلْحَقْ بِی لَمْ یُدْرِکِ الْفَتْحَ وَ السَّلَامُ».(بحارالانوار، 45، 87)
از حسین به محمد بنعلی، یعنی محمد بنحنفیه، برادرش که در مدینه بود. میفرماید این را بدان، هر کسی از شما بنی‌هاشم که در این سفر به من ملحق شوید، آخرِ کار شهادت است و هر یک از شما که از همراهی من خودداری کنید، بدانید که خبری از فتح ظاهری نیست. تمام شد! بسیار کوتاه و موجز!
* گفتوگوی حسین(ع) با اُم سلمه
این یک مورد بود. چند مورد هست که من اینها را باید یکییکی بگویم. حتی عجیب است که حضرت تمام خصوصیات مربوط به شهادتش را هم می‌دانست. اُمسلمه همسر پیغمبر اکرم بود. وقتی متوجه شد که امام حسین(ع) میخواهد حرکت کند، آمد پیش حضرت و به او گفت: «یَا بُنَیَّ لَا تَحْزَنِی بِخُرُوجِکَ إِلَى الْعِرَاقِفَإِنِّی سَمِعْتُ جَدَّکَ یَقُولُ یُقْتَلُ وَلَدِیَ الْحُسَیْنُ بِأَرْضِ الْعِرَاقِ فِی أَرْضٍ یُقَالُ لَهَا کَرْبَلَاءُ»؛ فرزندم، مرا با رفتنت به سمت عراق اندوهگین نکن؛ من از جدت رسولالله شنیدم که فرمود فرزندم حسین در عراق در محلی به نام کربلا کشته خواهد شد.
اما حضرت چه جواب داد؟ فرمود: «فَقَالَ لَهَا یَا أُمَّاهْ وَ أَنَا وَ اللَّهِ أَعْلَمُ ذَلِکَ وَ إِنِّی مَقْتُولٌ لَا مَحَالَةَ وَ لَیْسَ لِی مِنْ هَذَا بُدٌّ»؛ مادر جان، تو فکر کردهای که من نمیدانم؟! به خدا قسم من میدانم که مرا میکُشند. «یَا أُمَّاهْ قَدْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَرَانِی مَقْتُولًا مَذْبُوحاً ظُلْماً وَ عُدْوَاناً وَ قَدْ شَاءَ أَنْ یَرَى حَرَمِی وَ رَهْطِی وَ نِسَائِی مُشَرَّدِینَ»...
ببنید چه کار میکند حسین(ع)! اُم سلمه فقط شهادتش را میگوید، اما حسین(ع) به آن اضافه میکند. میفرماید نه تنها اینکه من کُشته میشوم، بلکه خدا خواسته که خانواده من هم به اسارت بروند؛ من میدانم که به ستم کُشته خواهم شد؛ این را هم میدانم که خدا خواسته حرم و اهل بیت من آواره شوند. بعد بالاترش را هم میگوید: «وَ أَطْفَالِی مَذْبُوحِینَ»؛ بچههایم هم کشته میشوند... «مَظْلُومِینَمَأْسُورِینَ»؛ مظلومانه آنها را به اسارت میگیرند... «مُقَیَّدِینَ»؛ همه اینها را میبندند.... «وَ هُمْ یَسْتَغِیثُونَ فَلَا یَجِدُونَ نَاصِراً وَ لَا مُعِین». (بحارالانوار، 44، 331)
اینها استغاثه میکنند و هیچ کسی هم کمکشان نمیکند... چه میگویی مادر جان؟! تو خیال کردی من نمیدانم؟! تو میگویی من را میکُشند؟! من همه اینها را میدانم.
* گفتوگوی حسین(ع) با برادرش
در برخوردی که امام حسین(ع) با یکی از برادرهای ناتنیاش دارد، بعد از آنکه به اصطلاح میخواهد برای حضرت خیرخواهی کند، میگوید برادر، برادرم از امیرالمؤمنین برای من نقل کرده که تو را به قتل خواهند رساند؛ من گمان میکنم تو به سبب مخالفت با یزید آخرش کشته شوی. حالا ببین امام حسین(ع) به او چه میگوید. میفرماید: «حَدَّثَنِی أبِی أنَّ رَسُولَ اللهِ أخبَرَهُ بِقَتلِهِ وَ قَتلِی»؛ میگوید پدرم علی(ع) از پیغمبر نقل کرد که فرمود ای علی، تو را میکشند و حسینت را هم میکشند. «وَ أنَّ تُربَتِی تَکُونُ بِقُربِ تُربَتِهِ»؛ محل دفن حسین هم نزدیک محل دفن تو است؛ کربلا نزدیک نجف است! ببینید چه چیزهایی را میداند! بیایید یک مقدار معرفت پیدا کنیم. «فَتَظُنَّ أنَّکَ عَلِمتَ مَا لَم أعلَمهُ»؛ تو خیال کردهای که یک چیزی میدانی که من نمیدانم؟! «وَ أنَّه لَا أُعطِی الدَّنِیَّةَ مِن نَفسِی أبَداً».(اللهوف، 26)
با جود آگاهیام به همه این مسائل، من باز هم تسلیم اینها نمیشوم. من صحّه بگذارم پای این حکومت فاسد؟! حالا باز هم میگویی امام حسین نمیدانست و مغرور بود؟! تو شعور نداری که این نسبت را به حضرت میدهی!
* گفتوگوی حسین(ع) با عبدالله بنزبیر
حالا برویم سراغ عبدالله بنزبیر؛ میدانید که عبدالله بنزبیر بعد از آنکه نامه یزید به مدینه آمد و ولید بنعتبه از او هم درخواست بیعت کرد، از مدینه گریخت و به مکّه رفت؛ یعنی فرار کرد. در آنجا آمد پیش امام حسین(ع) و به خیال خودش برای حضرت خیرخواهی کرد و نصیحت کرد که همینجا در پناه حرم امن است؛ اگر از مکّه بروید، شما را میکُشند و چنین و چنان میشود؛ حضرت رو میکند به او و میگوید: «یَا ابْنَ الزُّبَیْرِ لَأَنْ أُدْفَنَ بِشَاطِئِ الْفُرَاتِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُدْفَنَ بِفِنَاءِ الْکَعْبَة».(بحارالانوار، 45، 86)میفرماید من از اینجا بیرون بروم و در شاطئ فرات که همان کربلا است، آنجا دفن شوم بهتر از این است که اینجا در آستانه کعبه دفن شوم.
حتی تعبیر این را هم میکند که از اینجا یک وجب دورتر شوم بهتر است. «إِنَّ هَذَا یَقُولُ لِی کُنْ حَمَاماً مِنْ حَمَامِ الْحَرَمِ وَ لَأَنْ أُقْتَلَ وَ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْحَرَمِ بَاعٌ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُقْتَلَ وَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ شِبْرٌ وَ لَأَنْ أُقْتَلَ بِالطَّفِّ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُقْتَلَ بِالْحَرَمِ».(بحارالانوار، 45، 85) یک وجب یا یک زراع بیشتر فاصله داشته باشم بهتر است تا اینکه در اینجا کُشته شوم. چون میخواهم حرمت این خانه را نگه دارم. دوباره اینجا همان را میگوید. میگوید من باید به کربلا برسم. مکانش را میداند، آخر کار را میداند.
حرکت آگاهانه حسین(ع)
امام حسین(ع) نه تنها این را می‌دانست که کشته میشود، نه تنها محل دفنش را هم می‌دانست، حتی شیوه کشته شدنش را هم می‌دانست که او را قطعهقطعه میکنند. شما آن خطبهای که میخواهد از مکه حرکت کند را نگاه کنید؛ در آن خطبه میگوید این گرگها به من حمله میکنند و من را تکهتکه میکنند. حضرت همه اینها را می‌دانست. تا آخر کار را می‌دانست. حتی شب عاشورا به همان اصحابش چه گفت؟ گفت اینها با من کار دارند، با شما کاری ندارند؛ هر که میخواهد برود، برود.
حالا آیا باز هم میتوانی بگویی او مغرور بود؟! آیا میتوانی بگویی که حسین(ع) میخواست دیگران را مغرور کند؟! آیا یک چنین چیزی میتواند از دهان تو در آید که ـنعوذ باللهـ بگویی حسین فریبخوردهای بود بر محور بیخبری که دیگران را هم فریب داد؟! کجا در تاریخ چنین چیزی میبینید؟! به هر تاریخی که مراجعه کنید دُرُست عکسِ آن است. او همه چیز را می‌دانست و چیزی برای او پوشیده نبود؛ به دیگران هم میگفت و کسی را مغرور نکرد. گفت بدانید هر که با من بیاید، آخر کار کشته میشود. نه گفت به تو پول و ریاست میدهم، بیا با من برویم؛ نه تهدید کرد؛ تحمیق هم نکرد و فریب نداد. هیچکدام از این کارها را نکرد.
* پاسخ حسین(ع) به عبدالله بنعمر
عبدالله بنعمر آمد پیش امام حسین و شروع کرد نصیحت کردن که بیعت کن و از اینجور حرفها زد. در جواب عبدالله بنعمر، حسین(ع) یک نکتهای را به او اشاره میکند. در آنجا وقتی که عبدالله بنعمر به اصطلاح برای حضرت خیرخواهی میکند، امام حسین(ع) رو میکند به او و میگوید: «یَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مِنْ هَوَانِ الدُّنْیَا عَلَى اللَّهِ تَعَالَى أَنَّ رَأْسَ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا أُهْدِیَ إِلَى بَغِیٍّ مِنْ بَغَایَا بَنِی إِسْرَائِیلَ».(بحارالانوار، 44، 364) او را به کنیه صدا میکند و به او میگوید ای عبدالرّحمن، مگر تو نمیدانی که از پستی دنیا این بود که سر یحیی(ع) را بریدند و بردند جلوی آن خبیث؟! ببینید چه میگوید! با کنایه به او میگوید بِدان که سرحسین را هم میبُرند و میبَرند... چه میگویی؟! حسین مغرور نبود؛ فریبخورده و بیخبر نبود و کسی را هم فریب نداد...
................................................................
پایگاه اطلاعرسانی حضرت آیت الله مجتبی تهرانی
نظر شما