" عيد سعيد فطر " در اشارات شعر و ادب فارسي

به گزارش خبرنگار مهر ، به پيشوازعيد فطر رفتن ، در ادب پارسي فراوان به چشم مي آيد وسخنوران هر يك از در يچه اي خاص به اين واقعه نگريسته اند. برخي از شاعران در مقام تبريك و تهنيت اين رويداد بر آمده و گروهي ديگر با غم و اندوه از سپري شدن رمضان ياد كرده اند. تعدادي از شاعران نيز در قالب طنز مضمون مورد نظر خويش را ابراز داشته اند و برزهد و رياي صوري، و غفلت و بي خبري آدميان تاخته اند. و خلاصه عيد فطر نيز همچون ساير مناسبتهاي بزرگ در انديشه و خيال شاعران بيانگر نكته هاي باريكتر از موي بسياري است.

ذكر اين نكته نيز لازم به نظر مي رسد كه در ديوان شاعران، به ويژه شاعران متقدم به اشاره بيشتري درباره عيد فطر بر مي خوريم بعضي از اين شاعران با قصيده هاي بلند به استقبال اين روز فرخنده رفته اند و در ديوان آنها چندين شعر به همين مناسبت سروده شده است ، ديده مي شود . جان كلام آنكه عيد فطر درنگاه سخنوران ادب پارسي به عنوان يكي از اعياد بزرگ اسلامي جايگاهي والا و ارجمند دارد و همواره مورد ستايش قرار گرفته است :


* قيصرامين پور :

عيد  است و دلم خانه ويرانه ، بيا
اين خانه تكانديم ز بيگانه ، بيا
يك ماه تمام مهيمانت بوديم
يك روز به مهماني اين خانه بيا

* خواجه حافظ شيرازي :

روزه يكسو شد و عيد آمد و دلها برخاست
مي زخمخانه به جوش آمد و مي بايد خواست

* امير معزي :

رمضان شد چو غريبان به سفر بار ديگر
اينست فرخ شدن و اينست به هنگام سفر

* عنصري بلخي :

روزه پذيرفته با دو فرخ عيد
كه بجز فرخش اخير نيست

* حكيم غرضي سيستاني :

به مه روزه  مرا تو به اگر در خور بود
روزه بگذشت و كنون نيست مرا آن در خور
شب عيد آمد و مي خواهم بربام جهم
گويم از نو شدن ماه چه داريد خبر؟

* منوچهر دامغاني :

بر آمدن عيد و برون رفتن روزه
ساقي بدهم باده ، برباغ و به سبز

* كليم همداني  :

هلال عيد بغل در وداع روزه گشاد
صلاح و تقوي پا در ركاب عزل نهاد
گذش موسم شبگير طاعت و بايد
سحور را به صبوحي بدل كنند عباد

* شمس طبسي :

عيد روزه طايري شد پرزرحمت ساخته
كاشيانش برتر از گردون گردان يافتم

* خاقاني شرواني :

جاهش زدهر چون مه عيد از صف نجوم
ذاتش زخلق چون شب قدر از مه صيام

* مجيرالدين بيلقاني :

روز پس خرم و موسم ز همه خوبتر است
عيد فطر است كه عالم همه پرزيب و فراست

* مصلح الدين سعدي شيرازي :

برگ تحويل مي كند رمضان
بار توديع بر دل اخوان
يار ناديده سير، زود برفت
دير ننشست نازنين مهمان
ماه فرخنده روي برپيچيد
و عليك السلام يا رمضان
الوادع اي زمان طاعت و خير
مجلس ذكر و محفل قرآن
بهر مردمان ايزدي بر لب
نفس در بند و ديو در زندان
تا دگر روزه با جهان آيد
بس بگردد به گونه گونه جهان
بلبلي زار مي ناليد
بر فراق بهار وقت خزان
گفتم  انده مبر كه باز آيد
روز تو روز و لاله و ريحان
گفت  ترسم بقا وفا نكند
وره هر سال گل  رمدبستان
روزه بسيار و عيد خواهد بود
تير ماه و بهار و تابستان
تا كه در منزل حيات بود
سال ديگر كه در غريبستان

* قائم مقام فراهاني :

معشوقه به نام من و كام دگرانست
چون غره شوال كه عيد رمضانست

* مسعود سعد سلمان :

رسيد عيد و ز ما ماه روزه كرد گذر
وداع بايد كردش كه كرد راي سفر
به ما مقدمه عيد فرخجسته رسيد
براند روزه فرخنده ساقه شكر
برفت زود ز نزديك ما و نيست شگفت
كه زود رود آن چيز كو گرامي تر

* جيحون يزدي :

رسيد عيد و بد انسان به روزه بست جهات
كه جز فرار زگيتي نيافت راه نجات

* سراج الدين قمري :

در دلت بود هم از اول ماه رمضان
كه چو شوال شود چنگ زني در مي ناب

 و...

ما مسلم و برنامه  ما قرآن است
مليت ما به پايه ايمان است
عيدي كه براي ما پسنديده خدا
فطر است و غدير و جمعه و قربان است

به پيشواز عيد سعيد فطر رفتن تنها به ادبيات فارسي محدود نمي شود و در ادبيات ساير ملل نيز نمونه هاي بسياري در ستايش اين روز فرخنده سروده شده  است، به ويژه درادبيات عرب ، كه غالبا مضامين را با توصيف هاي غنايي بيان داشته اند كه در اينجا به ذكر سروده اي از " ابونواس" اكتفا مي كنيم :

من شوال علينا
و حقيق بامتنان
جا باقصف و بالعز
ف و تعزيد القيان
او في الاشهر لي
ابعدها من رمضان

يعني : ماه شوال بر ما منت گذاشت ، پس سزوار سپاس مي باشد. با شادي و نغمه بانوان آمد. با وفاترين ماهها براي من ، همان دورترين آنان از رمضان مي باشد.

* عيد فطردر فرهنگ عامه مردم ايران 

عيد سعيد فطر در فرهنگ عامه( فولكلوريك" مردم ايران جلوه اي بسيار زيبا و دل انگيز دارد و مردم هر يك از شهرهاي اين سرزمين پهناور درگراميداشت  اين روز خجسته آداب و رسوم و مراسم ويژه اي دارند.

دركردستان مردم براي رويت هلال ماه شوال به بام خانه ها رفته و مي كوشند تا هلال ماه را در آينه بنگرند. آنان ديدن هلال ماه شوال در آينه را خوش يمن مي دانند و به محض ديدن هلال ماه شوال با افروختن آتش در بلندي هاي و كوهها خبر رويت  هلال ماه شوال را به روستاهاي مجاور مژئه مي دهند.

در برخي از مناطق مانند فرنق مردم هنوز به اخبار رسانه ها اعتقادي ندارند و مي كوشند يا خودشان ماه را ببينند و يا از مجتهدان كسب تكليف كنند.

در يزد همگام صبح مردم در مساجد بزرگ و قديمي شهر اجتماع مي كنند و نذر داران از آنها با شربت و شيريني پذيرايي مي كنند.

در بسياري از شهرهاي ايران مردم پس از اقامه نماز عيد سعيد فطر به زيارت امامزاده ها و مزار مشايخ و بزرگان مي روند.

يكي ديگراز سنت هاي رايج در روز عيد فطر حضور در منزل كساني مي باشد كه به تازگي فردي از آن خانواده فوت شده باشد و عيد فطر نخستين  عيد بعد از در گذشت آن شخص باشد . در خانه فرد متوفا از مردم با چاي و خرما پذيرايي مي شود و مردم با خواندن فاتحه براي روح تازه گذشته در خواست آمرزش مي كنند.

" صلات كشيدن" يكي ديگر از آداب روز عيد فطر در برخي نقاط ايراناست اين مراسم معمولا توسط كساني برگزار مي شود كه قرآن را مي توانند خوب بخوانند، آنان با حضور در بين مردم بر بام يا گلدسته مساجد رفته و پس از تلاوت قرآن كريم با صداي بلند با صداي بلند مي گويند " الصلاه الصلاه علي العيد الفطر" و بدينگونه مردم نيز " الصلاه " گويان به جمع ملحق مي شوند.

در برخي از شهرها و روستاهاي ايران در روز عيد فطر نقل و شيريني هاي محلي تهيه و بين مردم پخش مي شود . همچنين در برخي نقاط مانند " صفاد " آباده زنان درگروههاي مختلف و با تشريفات خاص آش بدرقه رمضان مي پزند و بين اهالي تقسيم مي كنند. 

و ...

عيد صيام آمد و ماه صيام رفت
لطف تمام آمد و فيض تمام رفت
شد عيد فطر و لطف خدا باز تازه شد
گرد غم گناه ز جان عوام رفت