شرم‌الشیخ ؛ از غلبه حاشیه بر متن تا آغاز رویکرد جدید منطقه‌ای - بین‌المللی موضوع عراق

به گزارش مهر، با پایان یافتن کنفرانس شرم الشیخ، گمانه زنی های محافل رسانه ای و سیاسی در مورد پیامدها و نتایج احتمالی این نشست بزرگ منطقه ای - بین المللی شدت گرفته است.

هدف اصلی اجلاس شرم الشیخ پیدا کردن راهی برای کاستن از موج روزافزون خشونت های فرقه ای و ایجاد امنیت درعراق بود، هدفی که هرچند همه کشورها و همسایگان عراق( با سلایق مختلف و گاه متضاد) بر آن اجماع کردند و این اجماع در بیانیه پایانی کنفرانس متجلی شد، اما به دلیل همان تناقضات در سلایق سیاسی کشورهای همسایه و تکثرهای داخلی این کشور، بیانیه نشست شرم الشیخ از حد شعار فراتر نرفت و عملا راهکار مشخصی برای خروج از وضعیت فعلی ارائه نداد که می توان این را یکی از ضعف های این نشست تلقی کرد.

شاه بیت نشست شرم الشیخ که در بیانیه پایانی آن منعکس شد تعهد برای " کمک کامل به تحقق اهداف ملت عراق به منظور تحقق رفاه، آزادی، استقلال و فدرالیسم " وتاکید بر حق اساسی همه شهروندان عراقی در مشارکت مسالمت آمیز در روند سیاسی شده" می باشد.

 تاکید همزمان بر "استقلال و فدرالیسم" درعراق درنشست شرم الشیخ، می تواند بیانگر این نکته باشد که  توجهات جدی به سمت این گمانه که  تنها راه خروج از بن بست فعلی عراق حرکت به سمت "فدرالیسم سیاسی" است، معطوف شده و کشوری با تکثر عراق، لزوما باید برای حفظ استقلال، به سمت فدرالیسم حرکت کند.

دشواری  شیعیان و اهل سنت عراق( به عنوان دو طیف گسترده عراق در کنار کردها) این است که تداخل سرزمینی در مناطق مرکزی و جنوب عراق به گونه ای است که تحقق فدرالیسم را با سختی و هزینه زمان مواجه می کندضمن اینکه آمریکا و انگلیس نیز به عنوان کشورهای اشغالگر عراق، هیچ سخن روشنی از اهداف بلند مدت خود در این کشور و زمان خروج نیروهایشان ارائه نکردند و به همان حرفهای کلی و شعاری در مورد عراق بسنده کرد.

از سوی دیگر، حاشیه پررنگ تر از اصل در نشست شرم الشیخ، مواجهه نمایندگان ایران و آمریکا بود که به حدی اهمیت داشت و برای رسانه ها جذاب بود که به اندازه اصل نشست و حتی بیش از آن، مورد توجه قرار گرفت و کوچکترین جزییات آن نیز آگراندیسمان شد.

 با وجود گمانه زنی های بسیار، شاهد آن بودیم که عملا هیچ اتفاق و تحول خاصی در روابط ایران و آمریکا در جریان نشست شرم الشیخ حاصل نشد و از این مسئله می توان چنین نتیجه گیری کرد که دیوار بی اعتمادی میان ایران و آمریکا به حدی قوی و ضخیم است که اهداف و زمینه های مشترک بزرگی چون موضوع عراق هم نمی تواند، جرقه ای برای آب شدن یخ ها را ایجاد کند.

 نوری المالکی ، نخست وزیر عراق،  می تواند یکی از پیروزمندان نشست شرم الشیخ تلقی شود، مالکی با رویکردی زیرکانه بحث بخشودگی دیون عراق و لزوم ارائه کمک های مالی کلان به عراق را مطرح کرد که با استقبال دیگران نیز مواجه شد و از جمله کمک ده میلیارد دلاری سعودی ها اولین ثمره این سیاست ورزی مالکی بود.

تصویب "پیمان بین المللی عراق" برای بازسازی عراق درنشست شرم الشیخ، یک موفقیت تاریخی برای دولت مالکی بود، هر چند که پیگیری و ایجاد راهکارهای عملی برای تحقق وعده های داده شده در این مورد ضرورت دارد.

با همه کاستی ها و نقایض کنفرانس شرم الشیخ، چون این نشست اولین، نشست "فراگیر" و با حضور همه طرفهای ذی نفع و ذی نفوذ در عراق بود، می تواند سرآغار جدیدی برای تحولات عراق باشد و اصولا مشکل پیچیده این کشور، با تعامل فراگیر کشور های منطقه و 1+5 قابل حل است و اگر یک عزم و اراده جدی جمعی در سطح منطقه و نظام بین المللی برای حل بحران عراق، ایجاد نشود، بی شک چشم اندازی برای آینده عراق وجود ندارد و این کشور هرروز در آتش جنگ های فرقه ای و تحرکات تروریستی ، سرمایه های مادی و معنوی خود را از دست می دهد.

 توجه به این نکته ضروری است که دستگاه سیاست خارجی کشورمان باید با توجه به این ضرورت،  برای میانداری در این رویکرد موفق بکوشد و سعی کند محور و مدار تشکیل کنفرانس هایی از این دست باشد، امری که تاکنون به آن کمتر توجه شده است و شاهد آن بودیم که حتی تا آخرین روزهای باقی مانده به شروع نشست شرم الشیخ، حضور یا عدم حضور ایران در آن با تردیدهای جدی مواجه بود.

به گزارش مهر، در این بیانیه پایانی نشست شرم الشیخ، همچنین به نقش "اتحادیه‌ عرب" در برقراری صلح ملی در عراق تاکید شده است، فعال شدن اتحادیه عرب در موضوع عراق ، رویدادی است که نشانه های زیادی برای آن وجود دارد و از این رو  به نظر می رسد با وخامت اوضاع در عراق، کم کم مساله عراق به "معضل درجه اول جهان عرب" تبدیل شود و همین مساله باعث تغییر توازن فعلی نیروها در موضوع عراق شود و چالش ها و فرصت های جدیدی را برای مساله عراق ایجاد کند.

در پایان می توان اینگونه نتیجه گرفت که کنفرانس شرم الشیخ با وجود همه کاستی ها و شعارزدگی ها و غلبه "حاشیه بر متن" آغاز یک رویکرد جدید برای حل مسئله عراق است، می توان گفت رویکرد شرم الشیخ، یعنی  رویکرد منطقه ای -بین المللی با حضور فراگیر همه طرفین درگیر، آزمون جدید دیپلماتهای خاورمیانه ای است.