خدایی:برای نویسنده ‌شدن باید جهان را تماشا و تجربه کرد/ مد شدن کلاسها

علی خدایی در گفتگو با خبرنگار مهر دیدگاه خود درباره کلاسهای آموزش نویسندگی و تاثیر آن در تربیت نویسنده به ویژه داستان نویس خلاق را اینگونه تبیین کرد: فکر می کنم این کلاسها بیشتر خواننده خوب و کسی که شیوه های داستان نویسی را می شناسد تحویل می دهد و نباید انتظار داشت داستان نویس برجسته و تاثیرگذار صرفاً با شرکت در این کلاسها تربیت شود.

وی ادامه داد: البته همه آنچه درباره این کلاسها و تاثیرگذاریشان می گویم در حد مشاهدات و دانسته های خودم است و در این زمینه هم خیلی اطلاعات دقیق ندارم ولی با قطعیت می توان گفت کسانی که داستان نویس تاثیرگذار شده‌اند حتی اگر در این کلاسها هم شرکت کرده‌اند چیزی در درون خودشان داشته اند که از آن می توان با نام هایی چون استعداد یا ذات نویسندگی و ... یاد کرد.

از کلاس داستان نویسی نمی توان انتظار داشت داستان نویس حرفه ای تربیت کند

نویسنده مجموعه داستان "از میان شیشه، از میان مه" با تاکید بر اینکه آن بخش از وجود فرد که از او نویسنده می سازد در هیچ کلاس و کارگاهی قابل آموزش نیست بیان کرد: این دوره های آموزشی به ویژه در قالب کارگاهی می‌تواند نوع نگاه به نویسندگی ار ارج نهاده و تعالی بخشد ولی باز هم تاکید می کنم نمی توان از آنها انتظار داشت خروجی‌شان نویسندگان بزرگی باشد.

خدایی افزود: وقتی به نویسندگانمان در دهه 80 و سالهای قبلتر می‌نگرم ،متوجه می‌شوم در آنها چیزی وجود داشته که باعث نویسنده شدن آنها بوده و اینگونه نبوده که  به‌ صرف آموزش تئوریک در کلاس، نویسنده مطرحی شده باشند. می توان گفت این کلاسها می توانند تا حدی به شرکت کنندگان کمک کنند که در مسیر خود جلو آیند ولی این تاثیر صد در صدی نیست.

وی درباره این موضوع که این کلاسها و کارگاه ها در پرورش استعداد ذاتی فرد چه تاثیری دارند عنوان کرد: این دیگر برمی‌گردد به رابطه شخصی هنرجو با مربی و فضای کلاس. اینکه چطور دو عامل موثر هنرجو و مربی با یکدیگر ارتباط و سایش پیدا کنند که این سایش باعث گرما شود تا اندازه ای مبتنی بر موقعیت است.

کسی  که می خواهد نویسنده شود باید تجربه شخصی‌اش از جهان زیاد شود

مولف "تمام زمستان مرا گرم کن" اضافه کرد: من همیشه معتقدم کسی که می خواهد نویسنده شود باید خودش جهان را بشناسد و تجربه کند. خیلی با این دیدگاه موافق نیستم که کلاس های نویسندگی، نویسنده پرور هستند. نویسنده باید تنه اش به جهان هستی و جامعه بخورد. او باید تجربه شخصی از موقعیت پیرامون و جهان داشته باشد. او باید در درونش چیزی داشته باشد و کلاس آموزشی تنها یک عامل است که می تواند او را کمک کند.

خدایی یکی از آسیب هایی که کلاس های نویسندگی با آن روبه رو است اینگونه تحلیل کرد: این روزها نویسندگی را به شکل بازی نگاه می کنیم. شرکت در چنین کلاس هایی مانند شرکت در کلاس‌های هنری مانند نقاشی و موسیقی مد شده است. خانواده‌ها می گویند بچه ام انشا خوب می نویسد پس او را کلاس می فرستند تا هم تابستانش پر شود هم به تصورشان نویسنده شود. یعنی بیشتر با یک نمایش یا شو روبه رو هستیم.

ایجاد امکان نوشتن با ایجاد توانایی نوشتن فرق دارد

این نویسنده با بیان اینکه کلاس های داستان نویسی در شهر اصفهان که وی ساکن آن است چه توسط انجمن های وابسته به نهادها و چه غیروابسته برگزار شده و با استقبال خوبی هم مواجه می شود، تشریح کرد: اگر کلاس‌ها را از این منظر بررسی کنیم که کتاب خواندن و شوق خواندن و نوشتن را ایجاد می کنند  قطعا خوب و تاثرگذار هستند. در این کلاس‌ها خیلی از شگردهای نوشتن یاد داده می شود و امکان نوشتن فراهم می شود ولی امکان نوشتن با نوشتن فرق دارد.

وی افزود: شاید اگر شخصی که به یک مرز نزدیک به نوشتن داستان رسیده است در این کلاس ها شرکت کند فضای دوره باعث شود که او به جلو هل داده شود ولی شرط آن این است که کلاس ها خوب باشد.

خدایی در پاسخ به این پرسش که تعریف شما از کلاس خوب چیست؟ توضیح داد: من هیچ وقت کلاس نداشته ام و نرفته ام. پیشنهادهایی برای تدریس به من شده ولی فکر می کنم توان این کار را به این شکل ندارم و اعتقادی هم بدان ندارم که با موضوع داستان نویسی باید به این شکل رو به رو شد.

نویسنده "کتاب آذر" در جواب به سوال دیگری مبنی بر اینکه پس به چه شیوه انتقال تجربه و یا آموزش قائل هستید؟ گفت: من یک پیاده روی  را با شخصی که علاقمند به داستان است  ترجیح می دهم که در این پیاده روی همه چیز را با هم تماشا کنیم و چنین اتفاقی می‌تواند منجر به نوشتن شود وگرنه به دوره هایی با تعریف کلاس موافق نیستم.

سه گام موثر برای نویسنده شدن

وی تاکید کرد: برای نویسنده شدن باید دنیا را تماشا و تجربه کرد و سپس نوشت.  یعنی باید سه گام برداشت که این گامها  تماشا کردن، تجربه کردن و در نهایت نوشتن است.

خدایی درباره کلاس های نویسندگی در دیگر کشورها و الگوبرداری از آنها در ایران نظر خود را اینگونه بیان کرد: با توجه به اینکه امروزه خیلی از نمونه های دیگر کشورها در ایران الگوبرداری می شود می توان تا اندازه ای درک کرد که در آنجا چه می گذرد. ممکن است خیلی از نویسندگان مطرح جهان هم کلاس رفته باشند ولی آنچه آنها را مشهور کرده و باعث شده آثار شاخصی خلق کنند همان درونمایه شخصی و تجربه جهان است.

این نویسنده در پایان عنوان کرد: از کتابهایی که ترجمه شده  و ما در ایران می خوانیم خیلی نمی‌توان برداشت کرد که نویسندگان آنها کلاس نویسندگی رفته اند یا خیر. من هم اطلاع جامعی درباره وضعیت جهانی این کلاس ها ندارم پس قضاوتی درباره کارآیی آنها ندارم.