مسجد بابری؛ از ادعای هندوها تا تخریب و صدور حکم نهایی

مسجد بابری یکی از بزرگترین مساجد ایالت اوتارپرداش بود، ایالتی در هندوستان که حدود 31 میلیون نفر از مسلمانان این کشور در آن سکونت دارند. به رغم اینکه چندین مسجد قدیمی‌تر در مناطق اطراف وجود داشتند مسجد بابری بزرگترین مسجد بود.

 

بحثها و مناقشات از آنجا شروع شد که بسیاری از هندوها اعتقاد داشتند که محل این مسجد محل تولد الهه رام بوده است و پیشتر معبدی در این زمین ساخته شده بود که برای ساخت مسجد آن معبد تخریب شده است. بیش از 2 هزار نفر در این شورشها که در شهرهای بزرگ هندوستان برسر این مسجد توسط هندوها به وجود آمد جان خود را از دست دادند.

 

برخی از منابع یادآور شده اند که این توطئه توسط یک سرگرد انگلیسی آغاز شد. وی با توجه به شناختی که از اختلافلات و مسائل هندو ومسلمان داشت مدعی شد که مکان مسجد بابری محل تولد رام بوده و شاه بابر با تخریب معبد مسجد بابری را تاسیس کرده است. با وجود این واقعیت که برخی پادشاهان مسلمان تعدادی از معابد هندو را تبدیل به مسجد کرده؛ اما شواهد تاریخی فراوانی وجود دارد که مسجد بابری در زمینی بکر احداث شده و تا چند قرن بدون کوچکترین مسئله ای مسلمانان در آن نماز اقامه می کردند .

 

در زمان تسلط انگلیسیها بر شبه قاره هند و در پی سیاست تفرقه افکنانه حکام انگلیسی به منظور تحکیم تسلط خود بر هندوستان، مسجد بابری نیز موضوع درگیریهای خونین میان هندوان و مسلمانان در آجودهیا شد و بارها مصائب سیاسی و اجتماعی و کشتار مسلمانان را به همراه داشت. نویل ، افسر ارشد انگلیسی ، بدون ارائه سند تاریخی ، در دفتر ثبت احوال حوزه حکومت آوده نوشت که بابر،  پس از ورود به آجودهیا و یک هفته اقامت در این محل ، معبدی را که به محل تولّد رام  مشهور بود ویران کرد و بر ویرانه آن مسجدی ساخت که به نام بابر نامگذاری شد.

 

نخستین رویداد خشونت آمیز و ثبت شده برسر مسجد بابری میان مسلمانان و هندوها در دوران مدرن در سال 1853 شکل گرفت. یک فرقه هندو مدعی شد که این بنا در محلی ساخته شد که پیشتر معبدی در آن قرار داشته و در زمان بابر تخریب شده است. خشونت بر سر این موضوع هر از گاهی ظرف دو سال پس از آن هر از گاهی فوران می‌کرد و مقامات مدنی آن را با وعده ساخت معبد یا استفاده از این مسجد به عنوان محل عبادت فرومی‌نشاندند.

 

تا سال 1855 هندوها و مسلمانان از یک ساختمان استفاده می‌کردند اما در سال 1857 یک حصار بیرونی مقابل مسجد قرار داده شد و از ورود هندوها به حیاط داخلی ممانعت به عمل آمد. تلاشهای هندوها در سال 1883 برای ساخت یک معبد در محوطه خارجی این مسجد از سوی مقامات دولتی مورد مخالفت قرار گرفت. در سال 1886 درخواست دیگری برای ساخت این معبد مطرح شد که آنهم در دادگاه نافرجام ماند. این امر نخستین دور نزاع حقوقی هندوها را پایان داد.

 

در شورشهای همگانی سال 1934 دیوارهای اطراف مسجد و یکی از گنبدهای آن صدمه دید که این صدمات از سوی دولت بریتانیا بازسازی شد.

 

هیئت مرکزی اوقاف مسلمانان در ایالت اوتارپرداش این مسجد و زمینه وابسته به آن را که قبرستانی به نام گنج شهیدان بود به‌عنوان وقف ثبت کرد.

 

پس از جدایی پاکستان از هند، در سراسر هند، تبلیغات گسترده‌ای بر ضد مسلمانان آغاز شد. در نیمه شب 22 دسامبر 1949، عده‌ای از هندوهای افراطی به رهبری رام داس و با پشتیبانی قاضی فیض آباد، بت رام را زیر گنبد میانی مسجد و روبروی محراب نصب کرده و تصاویری از رام را روی دیوارهای مسجد نقاشی کردند.

 

دادستان فیض آباد نیز با قفل کردن در مسجد، ورود عموم را به آنجا ممنوع اعلام کرد. ابوالکلام آزاد و مولانا حفیظ الرحمان سیوهاروی و علمای دیگر با نوشتن نامه ای جواهر لعل نهرو، نخست وزیر وقت ، او را از واقعه آگاه کردند. سپس سر وزیر ایالت، به حکم جواهر لعل نهرو، دستور داد که بت را از مسجد بیرون آوردند؛ اما با کارشکنی مسئولان ، این عبادتگاه تاریخی تا 1985 همچنان بسته ماند.

 

گروه ویشوا هندو پریشاد جنبش گسترده ای را برای بازگردن قفل درهای مسجد آغاز کردند و دولت در سال 1984 دستور داد قفل این مسجد باز شود. تا پیش از آن تاریخ تنها مراسم هندویی که در این مسجد برگزار می شود با حضور یک کاهن هندو بود که مراسم عبادی سالانه را برای سه بت در آنجا برگزار می کرد، اما پس از آن هندوها به آنچه که از آن با عنوان محل تولد رام یاد می کردند دسترسی پیدا کردند و از این مسجد به عنوان معبد استفاده کردند.

 

تنشهای اجتماعی زمانی وخیم تر شد که گروه هندو ویشوا پریشاد اجازه برگزاری یک مراسم نصب آجرهای مقدس را در این محل پیش از انتخابات ملی در نوامبر 1989 دریافت کرد. هندوها از هر روستا یک یا چند آجر تبرک شده را (آجرهایی که مدتی در معبد نگه داری شده بود) با حرکت جمعی و در حال ورد خوانی به کامیون هایی که در نزدیکی روستا ها مستقر شده بود منتقل می‌کردند. پس از برگزاری مراسم مذهبی کامیون های مذکور آجرهای تقدیس شده را برای احداث معبد رام در روز موعود (نهم نوامبر1989) کنار مسجد بابری مستقر کردند. اصولا نفس عمل جمع آوری آجر از معابد با هدف نهایی احداث معبد رام و تخریب مسجد بابری مسلامانان تحریک کننده و توهین آمیز بود. نخستین درگیری در این رابطه در ایالت بیهار به وقوع پیوست و به زودی سراسر هند را در برگرفت .

 

فوریه سال بعد، در پی پیشنهاد دولت مرکزی ، گفتگو میان رهبران هندو و مسلمانان درباره مسجد بابری آغاز شد، اما در ماه می ، با قتل راجیو گاندی و پیروزی حزب بهارایتاجاناتا در ایالت اوتارپرادش ، کالیان سینگ ، عضو حزب و سر وزیر ایالت ، برای احداث معبد در محل مسجد بابری سوگند خورد. دولت ایالتی با تصرف کلیه زمینهای وقفی اطراف مسجد، به ساختن دیواری پیرامون آن اقدام کرد و دولت رائو، نخست وزیر وقت ، برای بررسی بحران مسجد بابری اجلاس همبستگی ملی را تشکیل داد. دسامبر سال 1992، هندوهای افراطی بدون حضور محسوس نیروی انتظامی مسجد را ویران کردند.

 

امواج گسترده داخلی و خارجی برخاسته از تخریب مسجد بابری به دولت ناراسیمها رائو جسارت داد تا مانع فعالیت سازمانهای افراطی هندو شود و موجب شد تا احزاب و گروه های قوم گرای هندو را به مدت دوسال غیر قانونی اعلام کند. اهمیت واقعه مسجد بابری و درگیری‌های خونین میان مسلمانان و هندوها از مرزهای هند فراتر رفت و ابعاد جهانی به خود گرفت . کشورهای اسلامی همچون ایران ، پاکستان ، بنگلادش ، مصر و همچنین سازمان کنفرانس اسلامی ، تعرض به مسجد و اموال مسلمانان و کشتار آنها را محکوم کردند و از دولت هند خواستند تا مسئله را حل و فصل ، و از اماکن مذهبی و جان و مال مسلمانان حفاظت کند.

 

مقام معظم رهبری در ملاقات با ناراسیمها رائو، نخست وزیر هند، از مسجد بابری به عنوان نشانه ای از قدمت و سابقه حضور اسلام در هند یاد کردند و اظهار داشتند که سرنوشت مسلمانان هند جزو سرنوشت ملت هند است اما، به لحاظ اشتراک در احساسات و مقدسات اسلامی ، اقدام هندوهای افراطی در تخریب مسجد بابری مردم ایران و دیگر مسلمانان جهان را عمیقاً جریحه‌دار کرده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر حفظ حقوق مسلمانان هند، اهمیت بازسازی مسجد بابری را برای مسلمانان به نخست وزیر هند متذکر شدند.

 

دادگاه هندوستان همچنین در نوامبر سال 1994 با درخواست هندوها مبنی بر ایجاد معبد در کنار زمین مسجد مخالفت کرد. در سال 2001 تنشها در سالروز تخریب مسجد افزایش یافت و گروه ویشوا هندو پریشاد متعهد شد که معبد هندو را در این محل بازسازی می‌کند. آوریل سال 2002 سه قاضی عالی مرتبه در هندوستان دادگاهی را برای تعیین مالکیت این زمین تشکیل دادند. در ژانویه سال 2003 ، باستان‌شناسان تحقیقاتی را به دستور دادگاه برای یافتن حقیقت این امر که آیا معبدی در این محل وجود داشته آغاز کردند. سپتامبر همان سال براساس یک حکم دادگاهی به محاکمه هفت رهبر هندو مسئول تخریب این مسجد صادر شد. در ژوئن 2009 نیز کمیسیون لیبرهان که درباره رویدادهایی تحقیق کرده بود که به تخریب مسجد منتهی شد گزارش خود را 17 سال پس از آغاز ارائه داد اما نتایج این گزارش اعلام نشد.

 

در آخرین تحولات مناقشه مسلمانان و هندوها برسر مسجد بابری که از آن با عنوان پرونده آجودهیا یاد می‌کنند، دادگاه عالی هندوستان تاریخ صدور حکم مالکیت این زمین میان مسلمانان و هندوها را روز پنجشنبه 8 مهر ماه در ساعت 15:30 به وقت محلی اعلام کرده است.