حسین‌زادگان:کتابهای ممنوع کنجکاوی مخاطب را بر‌می‌انگیزند

امیر حسین‌زادگان در گفتگو باخبرنگار مهر گفت: دسته ای از کتابهای زیرزمینی کتابهایی  هستند که مجوز چاپ از وزارت ارشاد ندارند و به همین دلیل به صورت غیر رسمی وارد بازار می شوند. یعنی به صورت افست و یا چاپ‌های دیجیتال تولید می‌شوند. در این گونه موارد بازار تشنه کتابی است که مانع توزیع آنها شده اند و تقاضا باعث می شود عده‌ای به این سمت بروند که کتابها را چاپ و به‌صورت قاچاق وارد بازار کنند. این اتفاق در مورد فیلم و دیگر کالاهای فرهنگی هم مصداق دارد.

وی افزود: البته گروهی دیگر از کتابهای غیر رسمی کتابهایی است که مجوز انتشار دارند و از طریق ناشر در حال چاپ هستند اما افراد سودجو همزمان و بدون اجازه مؤلف و ناشر آنها را کپی و وارد بازار می کنند. بنابراین دسته دوم کتابهایی است که هم چاپ رسمی و هم چاپ تقلبی آن ها در بازار موجود است.

این ناشرعنوان کرد: کسی که کتابهای تقلبی را تولید می کند و در بازار به فروش می رساند بدون شک دغدغه فرهنگی ندارد و تنها به دنبال سودجویی مالی است. انتشار غیر رسمی این کتاب‌ها باعث از بین رفتن حقوق ناشر و مؤلف می شود؛ چه این کتاب از آثار توقیف شده باشد و چه کتاب هایی که همزمان در حال انتشار رسمی هستند. بررسی دقیق تر نشان می دهد که ارشاد در واقع جلو  انتشار کتاب را نگرفته است  بلکه دستفروشان و تولید کنندگان زیر زمینی آن را وارد بازار کرده اند و این میان تنها ناشر، مؤلف و یا مترجم متضرر می شوند.

حسین زادگان پیگیری حقوق قانونی در این موارد را غیر عملی دانست و گفت: طولانی بودن مراحل اداری برای پیگیری حقوق از دست رفته ناشر، باعث می شود که ناشران  چندان تمایلی به پی گیری ضرر و زیانی که از این طریق متحمل می شوند نداشته باشند. بنابراین در مواردی دیده می شود کتابی به صورت رسمی در حال چاپ و توزیع است ولی همزمان دستفروشان آن را با کیفیت نازل و قیمتی گاه بیشتر از چاپ رسمی در بازار به فروش می رسانند.

وی فروش کتاب های بدون مجوز را محدود به دستفروشان ندانست و عنوان کرد: بسیاری از کتاب فروش‌ها حاضر به فروش کتاب های تقلبی نیستند ولی متأسفانه تعدادی از آنها این کتابها را تهیه می کنند و به فروش می رسانند. دلیل آن هم کاملا مالی است زیرا کتاب های تقلبی با تخفیف بیشتری در اختیار آن ها قرار می گیرد. بنده این پدیده را به خصوص در شهرستانها بیشتر دیده ام. در سفری که اخیرا به مشهد داشتم، تعدادی از چاپ های غیر مجاز را در جمعه بازار کتاب دیدم که در حال حاضر به طور مجاز در حال چاپ هستند. این اتفاق در شهر های دیگر نیز قابل مشاهده است.

مدیر انتشارات ققنوس ادامه داد: این مبلغی که به عنوان تخفیف اضافی به فروشنده می رسد، در واقع حق و حقوق مؤلف و ناشر است.

حسین زادگان گفت: طبیعی است که میوه ممنوعه خریدار بیشتری دارد. یکی از دلایلی که مردم کتاب نمی خوانند، تصوری است که عموما از ممیزی وجود دارد زیرا مخاطبان گمان می کنند که کتاب ها برای اخذ مجوز حتما دچار سانسور شده اند. به دلیل همین تصور است که اعتباری برای آثار مجاز قائل نیستند. خاطرم هست که اوائل انقلاب و حتی پس از آن، جمله مشهوری وجود داشت که بسیاری از مشتریان آن را به کار می بردند. آن ها حتی برای خرید کتاب درسی هم می پرسیدند "چاپ قدیمش را ندارید؟" و این نشان می داد مردم به پدیده سانسور بی اعتمادند. البته بسیاری از کتاب ها تغییری هم ندارند ولی این تصور منفی در میان مردم وجود دارد و این یکی از دلایل علاقه مخاطب به انتشار غیر رسمی کتاب است.

وی تصریح کرد: مردم از سخت گیری هایی که ارشاد در مورد برخی کتاب ها انجام می دهد، آگاه هستند. ضمن این که ممیزی کتاب در این زمانه کار بیهوده ای است زیرا دسترسی مخاطب به ماهواره، اینترنت و کتابهای زیرزمینی باعث می شود هر چه را که می خواهد به دست آورد. بنابراین نام ممیزی تنها جو عمومی جامعه را تخریب می کند.

حسین زادگان توضیح داد: امروز ادعای ارشاد این است که به هیچ نامی حساس نیست اما در واقع دیده می شود که به نام برخی مؤلفین و حتی ناشران حساسیت بیشتری وجود دارد و در مورد آنها سخت گیری بیشتری اعمال می شود. کتاب هایی وجود دارد که برخی ناشرین آنها را چاپ می کنند، همان کتابها با فرض عوض شدن ناشر با مشکلات بیشتری برای گرفتن مجوز مواجه می شوند.

وی ادامه داد: البته نمی خواهم بگویم ارشاد با برخی ناشران راحت تر کار می کند بلکه به نظر می رسد برخی ناشران فرآیند اخذ مجوز را به طور طبیعی طی می کنند ولی برای برخی دیگر بررس های سخت گیرتری انتخاب می شود.

این ناشر احتمال انتخاب گزینشی بررس‌ها را منتفی ندانست و گفت: بنده حدس می زنم که سر بررس‌ها در مورد نام مؤلفان خاصی حساس هستند و کتاب آنها را به بررس‌های سختگیرتری می سپارند.

حسین زادگان خلاء ایجاد شده در بازار را در مورد برخی کتاب ها در ترویج نسخه های غیرمجاز مؤثر دانست و توضیح داد: وقتی کتابی که قبلا چاپ شده است، خواهان داشته باشد و از طرف ناشر به بازار وارد نشود، عده ای از مخاطبان آن وسوسه می شوند تا به سراغ دستفروشان بروند و نسخه غیر رسمی آن را خریداری کنند. این تا حدی به سیاست‌های  ناشر بستگی دارد.

مدیر نشر ققنوس یادآور شد: در مورد برخی کتابهای مشهور مشاهده می کنیم که در دوره ای سیاستهای کاری ناشر تغییر می‌کند و تصمیم می‌گیرد آنها را چاپ نکند. خوب این کتاب ترجمه خوبی است و مخاطب دوست دارد آن را داشته باشد. از طرفی ناشر حاضر نمی شود حق انتشار آن را به مترجم بازگرداند و یا کتاب را به ناشر دیگری بسپارد. بنابراین طبیعی است که مردم به سمت نسخه های قاچاق بروند.

وی  عنوان کرد: تعداد کتاب هایی که مجوز نمی گیرند در حال افزایش است. خبر عدم انتشار این کتاب ها به گوش خواننده می‌رسد و می خواهد که کتاب را خریداری و مطالعه کند. بنابراین به طور طبیعی، چه به لحاظ و فرهنگی و چه اقتصادی شغل تازه ای ایجاد می شود تا به صورت غیر رسمی این کتاب ها را به دست مخاطب برساند.

حسین‌زادگان گروههای تهیه و توزیع این کتابها را حرفه ای ندانست و گفت: به نظر نمی رسد گروههای گسترده ای برای انتشار زیرزمینی کتاب با هم همکاری کنند.

وی به فهرست کتابهایی  که عنوان شده بود  بلاتکلیف هستند و مشکل آنها برطرف شده است، اشاره کرد و گفت: لیست این کتابها که ظاهرا 600 عنوان اعلام شده است، به دست هیچ ناشری نرسیده است. یعنی در واقع بنده نمی دانم این لیست شامل چه کتابهایی می شود و بر مبنای آن نیز هیچ تغییری در وضعیت کتابهای بلا تکلیف انتشارات ما در ارشاد صورت نگرفته است.