خانه نشینی اساتید و آسان گیری دانشگاه لطمه بزرگی به ادبیات زده است

به گزارش خبرنگار مهر، به گفته حسن ذوالفقاری، متولی زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان است که نتوانسته فرد را با دانشگاه و جریانات و طیف های ادبی که در کشور فعالیت می کنند، همسو کند. این ایراد هم به فرهنگستان وارد است و هم به دانشگاه که نتوانسته فرد را به محیط فرهنگستان نزدیک کند تا تصمیم گیر باشد.

سرفصل های رشته ادبیات باید تغییر کند

وی می افزاید: در زمینه ادبیات کمتر به جنبه های کاربردی آن پرداخته شده است و بیشتر به جنبه های تخصصی آن توجه کردیم. چقدر دانشگاه برای بردن ادبیات در میان مردم تلاش کرده است؟ برای مثال چقدر از آثار بزرگان ادبی از رمان ها و داستانهایشان فیلم ساخته اند؟ در صورتی که در کشورهای دیگر آثار ادبی شان را با زبان امروزی به صورت فیلم و نمایش نامه در می آورند.

ذوالفقاری هم مانند علی محمد موذنی به روز نشدن برنامه ها را از معضلات این رشته می داند و می گوید: باید به گسترش این رشته کمک کنیم. در طول 70-60 سال که از تاسیس آن می گذرد اتفاقات ادبی زیادی افتاده است و بزرگان زیادی در این سالها نشو و نما کردند. ادبیات خیلی زنده و فعال بوده اما این رشته هنوز شکل اولیه خود را حفظ کرده و نه در سر فصل هایش تغییری ایجاد شده و نه گرایش های دیگری در میان آن به وجود آمده است. یکی از مشکلات اساسی این رشته هم این است که نتوانستیم متناسب با نیازها و شرایط برای آن زیر شاخه درست کنیم و متخصص بیرون بدهیم. هنوز به زبان و ادبیات فارسی به صورت یک رشته نگاه می شود در صورتی که هر کدام از آنها دو مقوله مستقل هستند.

وی ادامه می دهد: به نظر من طیف سنتی حاکم بر دانشگاه ها این اجازه را نمی دهد که ادبیات را از آن کلیت بیرون آورده، تقطیع و تخصصی کنند. وقتی مبحث تخصصی شود با دقت بیشتری می توان به آن نگاه کرد. ما می خواهیم در همه حوزه ها تخصص پیدا کنیم که این امکان پذیر نیست.

خانه نشینی اساتید و آسان گیری دانشگاه بزرگترین لطمه را می زند

در این میان صراحت علی دهباشی از همه بیشتر است. او مستقیم و بدون حاشیه رفتن نظرات خود را بیان می کند. به اعتقاد او در حال حاضر دانشکده ادبیات یکی از ضعیف ترین دانشکده هاست. او علت آن را چنین بیان می کند: بازنشستگی، فوت و خانه نشینی اساتید قوی ادبیات مانند دکتر محمدجعفر محجوب، ناتل خانلری، غلامحسین یوسفی، زرین کوب، خطیب رهبر، ریاحی و مانند آنها و عدم پرورش نسلی از دانشجویان که بتوانند جایگزین آنها شوند و نیز آسان گیری در این رشته لطمه های زیادی به ادبیات دانشگاه وارد کرده است. در گذشته برای گرفتن دکتری، تسلط بر 7-6 متن مهم ادبیات کلاسیک یعنی تاریخ بیهقی، سعدی، حافظ، خیام و کلیله و دمنه لازم بود و دانشجویان باید عربی خوب می دانستند اما در حال حاضر دانشجوی دوره دکتری با یک متن هم می تواند عبور کند. مشکل دیگری که وجود دارد بی علاقگی است.

دهباشی اضافه می کند: امروز سطح رساله ها بسیار نازل است؛ در حالی که از سطح رساله های چاپ شده دوره های قبلی این رشته حیرت می کنیم. در سالهای اخیر به ندرت رساله های چاپ شده را می بینید. بنابراین ما شاهد افت شدید، دردناک و غیرقابل توصیف در این زمینه هستیم.

این در حالی است که موذنی رئیس گروه سابق زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران می گوید: در همین سیستم آموزشی عده ای هستند که به ادبیات کلاسیک علاقه دارند. آنها در این زمینه به دنبال تحقیق و پژوهش می روند و واقعا هم صاحب نظر می شوند. درست است که در این سیستم ضعف هایی هم وجود دارد اما افراد صاحب نظری که با زبانهای خارجی آشنا بودند با مطالعه نظریه های ادبی و مبانی زبان شناسی با دیدگاه های تازه ای آشنا شدند و به نتایجی رسیدند که استادان طراز اول اصلا به آنها توجه نکرده بودند. ما تعداد زیادی رساله خوب در زمینه های مختلف داریم و در این رساله ها به موضوعات بسیار جدیدی اشاره شده است.

موذنی پراکنده بودن ترتیب درسها را قبول دارد و امیدوار است که در آینده بتوان برای آن کاری کرد: ادبیات ما بسیار گسترده است؛ به همین دلیل در بازنگری هم نتوانستیم آن را به صورت موضوعی دسته بندی کنیم. می توان در درسی مانند ادبیات عرفانی مقدمه ای برای ورود به ادبیات عرفانی ارائه داد و وقتی دانشجو به درسهایی مانند حافظ، عطار و مولوی رسید او را موظف کرد که اندیشه های آنها را بشناسد و تنها زمانی متن را بخواند که به خاستگاه های آن شاعر و نویسنده اشراف دارد.

وی معتقد است: در آینده می توانیم ادبیات را به صورت موضوعی درآوریم اما در حال حاضر با توجه به مشکلات موجود، همان طور که از لحاظ تاریخی جلو می رویم متن ها را می خوانیم و به دانشجویان، کتابهای درسی در آن زمینه معرفی می کنیم. امروزه دغدغه فکری ما به دنبال تحقیق رفتن است. تا حدودی هم در این وادی پیش رفته ایم و ان شاء الله امیدواریم در آینده به جاهای بهتری برسیم.