به گزارش خبرنگار مهر، عصر دیروز در نشست نقد و بررسی کتاب «روانشناسی دین» نوشته دیوید ولف به ترجمه دکتر محمد دهقانی که در انتشارات کتاب روشن برگزار شد، استاد مصطفی ملکیان، نویسنده و پژوهشگر برجسته کشور به بحث پیرامون روانشناسی دین و کتاب ولف پرداخت.
ملکیان در بخش نخست سخنش به موضوع روانشناسی دین اشاره کرد و گفت: روانشناسی دین ملتقای دو سلسله دانشهاست که یک سلسله از آنها دانشهای تجربی انسانی روانشناسی و سلسله دیگر دانشهای دین‌پژوهانه است.
ملکیان با دو دسته خواندن دانشهای دین‌پژوهانه گفت: دسته نخست که عبارتند از روانشناسی دین، جامعه‌شناسی دین، دین‌شناسی مقایسه‌ای، تاریخ ادیان و پدیدارشناسی دین، در مورد صدق وکذب و حقانیت و بطلان دین به معنای اعم یا دینهای خاص سخن نمی‌گویند، اما دسته دوم چون فلسفه دین و الاهیات به ترتیب درباره صدق و کذب و حقانیت و بطلان دین به معنای اعم و ادیان به معنای خاص سخن می‌گویند.
ملکیان سپس به روانشناسی دین پرداخت و آن را متمایز از روانشناسی دینی خواند و گفت: روانشناسی دانشی تجربی است که روان آدم را به روشی تجربی مورد بررسی قرار می‌دهد و از این حیث از روانشناسی‌های فلسفی و عرفانی و دینی متفاوت است. به این معنا روانشناسی دینی شاخه‌ای از علوم دینی است، اما روانشناسی دین زیرمجموعه‌ای از روانشناسی است و روشی تجربی دارد.
وی در ادامه به ترسیم جغرافیای مباحث روانشناسی دین پرداخت و گفت: به طور کلی در روانشناسی دین پنج دسته از مباحث مورد بررسی قرار می‌گیرند: نخست عوامل روانی مؤثر در پیدایش دین تاریخی، دوم عوامل روانی اقبال به دین، سوم عوامل روانی مؤثر در کیفیت دینداری، چهارم آثار و پیامدهای روانی دینداری و پنجم در نظر آوردن احساسات، عواطف و خاستگاه‌های درونی و روانی به عنوان شاخص و سنجه‌ای برای میزان و کیفیت دینداری.
ملکیان در ادامه به کتاب ولف پیرامون روانشناسی دین پرداخت و گفت: در کتاب ولف به همه این مباحث به یک اندازه پرداخته نشده است و سویه‌های اول، سوم و چهارم بیش از سویه‌های دوم و پنجم است.
وی با اشاره به اهمیت کتاب ولف مزایای آن را در سه دسته بررسی کرد و گفت: کتاب اولاً جامعیت بالایی دارد، ثانیاً در میان روانشناسی تجربی و نظری در نوسان است و ثالثاً در داوری میان آرا و انظار رعایت انصاف به نحو چشمگیری قابل توجه است.
ملکیان در ادامه معایب کتاب را نیز در سه دسته بررسی کرد و گفت :اولاً در درون هر فصل نظمی چشمگیر به نظر می‌رسد اما بین فصلها نظم منطقی وجود ندارد، ثانیاً حجم پرداختن به مباحث متناسب با اهمیت مطالب نیست و در نهایت ولف به همه ادیان به یکسان نمی‌نگرد و ادیان شرقی را از نظر دور دارد و بیشتر به ادیان ابراهیمی و موسوی پرداخته است.
مصطفی ملکیان در پایان کتاب ولف را یکی از بهترین کتابهای موجود در زبان انگلیسی در حوزه روانشناسی دین خواند و گفت: کتاب یک پاراگراف زائد هم ندارد و سرشار از گزارشهای دقیق و تحلیلهای دقیقتر و نقدهای منصفانه است که با نثری پاکیزه به زبان فارسی در اختیار فارسی زبانان قرار گرفته است.
نظر شما