فصیح رمان‌نویسی درجه یک بود / ردپای فصیح را در آثار جوانترها می‌بینم

محمدعلی سپانلو شاعر، منتقد ادبی و مترجم در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اسماعیل فصیح گفت: به گمان من فصیح یکی از زبده‌ترین و بهترن رمان‌نویسان معاصر ما به ویژه پس از هدایت و چوبک است و من می‌توانم او را در کنار نویسندگان صاحب‌نامی چون محمود دولت‌آبادی، هوشنگ گلشیری، احمد محمود و سیمین دانشور ببینم.

وی ادامه داد: یکی از مهمترین ویژگیهای رمان او این است  که شهری است و فضای شهری را می توان در آن احساس کرد. رمانهای او نه مانند برخی رمانهای روشنفکری فارغ از فضای شهری است و نه مانند برخی دیگر از رمانها در فضای بسته روستایی مانده است. اسماعیل فصیح در آثارش محله "درخونگاه"  را که محله زادگاه اوست به خوبی معرفی می‌کند.

این منتقد ادبی در همین رابطه به رمان "درد سیاوش" اشاره کرد و گفت: در این رمان حتی اتوبانهای شهر توصیف می‌شوند که این ویژگی در دیگر رمانهای معاصر ما کمیاب است و باز هم تاکید می کنم که او نویسنده‌ای درجه یک بود.

سپانلو دیگر ویژگی آثار  فصیح را توجه به ادبیات پلیسی که در ادبیات ما کمیاب هم هست دانست و بیان کرد: ما در رمانهای او فضای پلیسی‌ای را درمی یابیم که در رمانهای دیگر کمتر دیده می‌شود.   

وی از توجه فصیح به ادبیات جنگ هم صحبت کرد و توضیح داد: "زمستان 62" سند درخشانی از ادبیات جنگ است و این تفکر حادثه‌ساز در خیلی از کارهای او دیده می‌شود گرچه آثار او در اواخر عمر به قوت آثار قبلیش نیست و گویا اندیشه‌اش گسسته شده است.

این شاعر تاکید کرد: فصیح در کارنامه ادبی خود 6-5 رمان خوب دارد که در حافظه ادبیات ایران می‌ماند. آثار او گرچه به زمان خودش شهادت می دهد ولی زمان‌گریز است و ویژگی ای دارد که می‌توان در آینده هم آنها را خواند و لذت برد. داستانهای فصیح این جذابیت را دارد که در هر زمانی خوانده شود جذاب باشد.

به گفته سپانلو درگذشت اسماعیل فصیح غم بزرگی برای جامعه ادبی ایران است و جای او همواره خالی خواهد ماند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا جریان ادبی به ویژه رمان‌نویسی در ایران توانسته از تجربیات و حضور نویسنده‌ای چون فصیح بهره کافی ببرد توضیح داد: شخصیت فصیح مانند برخی نویسندگان چون گلشیری خیلی جنبه معلمی نداشت. او فردی کم‌سخن بود که خیلی اهل بحثهای شفاهی نبود.

سپانلو افزود: آنچه لازم بود کسی از او بیاموزد باید از کتابهایش می‌آموخت. فصیح کسی نبود که بتوان از نقد و نظر شفاهی او درس آموخت ولی کتابهایش می‌تواند مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و امیدوارم نسلهای بعدی از کتابهای او چیزهای زیادی بیاموزند.

وی که در کتاب "نویسندگان پیشرو ایران" درباره  زنده یاد فصیح نوشته است در پایان گفت:  اثر خوب تاثیر خودش را می‌گذارد و من در آثار برخی جوانترها که در سالهای اخیر می‌نویسند ردپای اسماعیل فصیح را می‌بینم.