دوتار تايبادي سازي كه دو هزار سال نواخته مي شود/ تقویت هنر اسلامی در گرو توجه به موسیقی محلی

به گزارش خبرنگار مهر، موسیقی مقامی شهرستان تایباد که در قالب داستانهای محلی و مذهبی گنجانده شده در فرهنگ عامیانه مردم جای دارد و بخش از مقام هاي آن در داستانهای مغول دختر، گل زاده و سبز پری بنواز بنواز نواخته می شود هر کدام حکایتی را بیان می کنند.

کارشناس امور فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تایباد در حاشیه یازدهمین جشنواره موسیقی مقامی شهرستان تایباددر گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ترانه های محلی جایگاه ویژه ای در موسیقی مقامی دارند که مهمترین آنها دو بیتي های محلی هستند که مقام های جمشیدی، هزارگی، سرحدی، کوچه باغی و بداهه نوازی را شکل می دهند.

محسن چهاریاری افزود: به عنوان مثال مقام سبز پری منصوب است به کتاب سبز پری شیخ احمد جام و شکل دیگر اجرا موسیقی مقامی در قالب قصیده و غزل است که به صورت استحار مذهبی ظاهر می شوند به عنوان نمونه می توان به داستان کشتی گیری حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع)اشاره كرد و قصیده سلطان جمجمه، قصیده اهوپیرو و بسیاری از داستان ها دیگر به این شکل ظاهر می شوند.

موسیقی بدون کلام هم جز موسیقی مقامی شهرستان

این پژوهشگر محلی تایباد گفت: موسیقی بدون کلام هم جز موسیقی مقامی شهرستان است، مانندمقام الله که ریشه در ذکر عرفان دارد، مقام کبک زری، پیش درآمد نوایی و مثنوی نيز از جمله مقام های بدون کلام هستند.

چهاریاری افزود: داستان "اشتر خجو" که به داستان "اهوپیرو" معروف است رابطه عشق بين پسر و دختر ساربان را معرفی می کند و بخش دیگری از موسیقی مقامی را موسیقی حماسی تشکیل می دهد که مشق پلتان، حتن که خود به چند بخش بخش است مثل حتن مرجانی، حتن اوشاری، رقص چوب و رقص آفر تقسیم می شود.

کارشناس فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تایباد گفت: دوتار، ساز محلی تایبادی است که قدمت آن به بیش از 2 هزار سال می رسد و طبق نقل قولهای موجود شکل سازهای مادر به همین شکل بوده است.

وي افزود: در منطقه تایباد دستان بندی دوتار گونه فارسی دارد که بر خلاف شمال خراسان که گونه ترکی و کردی دارد، دوتار تایباد دارای 9 الی 13 پوزسیون یا پرده است که در دو دهه قبل شکل آن از نظر کوچکی و بزرگی تغییر مختصری كرده است.

وی بیان داشت: در منطقه ی تایباد افراد و اشخاص زیادی بودند که دو تار را با مهارت خاص می ساختند و می نواختند، حدود 70 سال پیش استاد نظر محمد کریمداد از نوازندگان مشهور دوتار در سطح استان بوده است، استاد عباس کراکش نيز از نسل قدیمی نوازندگان دوتار که تا سال 1354 در قید حیات بوده است، استاد نظر محمد سلیمانی نوازنده و خادم موسیقی مقامی شهرستان نيز که بین سالهای 1340 تا 1357 به همراه خانم فوزیه مجدموسیقی مقامی و محلی تایباد و تربت جام را به ثبت رساند خدمت بزرگی به به جامعه  موسیقی شهرستان كرد.

وی بيان کرد: استاد علی اصغر افراز نوازنده و سازنده دوتار که می گویند در حد استاد سلیمانی شناخته شده بود، اکنون سازهای این استاد بزرگوار جز سازهای عتیقه شهرستان محسوب می شود.

وي افزود: حتی سازهای این استاد بزرگوار به کشور افغانستان و سایر نقاط ایران فرستاده می شده است استاد غلام سرور قادری ریزه ئی که دامنه اطلاعات موسیقی مقامی آن فوق العاده چشم گیر بوده و مقامهای زیادی را می شناخته، سازنده دوتارهايي بود که شهرت خاص وعام داشت.

خاموشي موسيقي در تايباد با فوت رحمان بای بقاء

وی بیان داشت: استاد غلامعلی جوزقانی ابراهیمی که در خوانندگی سبک خاصی داشت، ساز استاد نظر محمد سلیمانی را همراهی می کرد که از قدرت صدای بالایی برخوردار است و اکنون در قید حیات است و در روستای جوزقان تایباد ساکن است.

این پژوهشگر و محقق تایبادی افزود: دولت بای هزاره که از بزرگترین و برترین خوانندگان قدیمی بوده که در دربار صولت السلطنه به همراه نوازندگانی چون استاد رحمان بای بقاء که بزرگترین استاد تایباد بوده است که با مرگ وی موسیقی در منطقه رو به خاموشی رفت.

وی گفت: استاد حاج لطف الله عطایی، غلام الدین حسینی "مشهور به کابلی" از خوانندگان بزرگ و مشهور تایباد بوده است و می توان از استاد حاج نیک قدم ستاری از نوازندگان و خوانندگان مشهور این دیار یاد کرد.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تایباد نیز گفت: یازدهمین جشنواره موسیقی مقامی  تایباد به یاد استاد لطف لله عطایی صاحب سبک هزاره لطف اللهی، استاد غلام حسین سمندری و زنده یاد حاج محمد ذکریایی برگزار شد.

تایباد دیار ناشناخته هاي موسيقي

حمزه آزاد تایباد را دیار ناشناخته ها دانست و اساتید بنام موسیقی مقامی و محلی را از مفاخر هنری و موجب افتخار شهرستان و کشور عزیز ایران برشمرد و افزود : شهرستان تایباد و باخرز خواستگاه موسیقی و پرورش دهنده هنرمندان بی نظیر و نام آوری است که سالیان سال پژوهشگران و محققان، هنرمندان صاحب نام ، مسئولان بلند پایه به شوق آشنایی و دیدن هنرمندان و شنیدن صدای ساز و آوازعارفانه و عاشقانه این عندلیبان خوش آواز و خوش خوان به این دیارسفر کرده اند.

وی افزود: ولی متاسفانه امروز این نامها و شخصیت ها از تغافل بوجود آمده با نام شهرستانهای هم جوار شناخته می شوند.

رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تایباد گفت: امروز هم استاد غلام حسین سمندری که زیبا استاد اخوان ثالث در وصفش سروده است که "خون پاش و نغمه ريز..." را مي سرايد

قربان زخمه های تو، خون پاش و نغمه ریز/ سبز پری است اینکه میزنی یا شتر خجو؟

تو با دو سیم، محشر کبری به پا کنی/ شش تار خویش من شکنم یا نه؟ هان بگو

از پنجه تو زخم جگر، خون دل چکان/ مضراب من برنجی و مومی است، سیم مو

تو زیر آب میبری و میدهی به دشت/ دارد شتر خجوی تو حکم شتر گلو

استاد بینظیر، حسین سمندری/ پر از کدام چشمه و دریا کنی سبو؟

و استاد ابراهیم شریف زاده که سالیان سال درکناراین بزرگواربوده و سرود معروف سرو خرامان از اوست.

مبدع موسیقی مقامی تايباد به نام تربت جام شناخته مي شود

وي افزود: دوتار استاد نظر محمد سلیمانی مبدع موسیقی مقامی منطقه به نام شهرستان تربت جام شناخته می شود و همچنین مروارید سیاه سرنای جهان مرحوم استاد غلام علی نی نواز به نام موسیقی تربت جام شناخته می شود که این بزرگان اصالت تایبادی و باخرزی داشته اند.

دبیر شورای فرهنگ عمومی شهرستان تایباد ادامه داد: از سال 76 موضوع زنده كردن یاد اساتید موسیقی تایباد و باخرز در دستور کار قرار گرفته و طی این سالها 5 جشنواره و فستیوال که در اولین سال به یاد استاد نظر محمد سلیمانی، سال دوم استاد ابراهیم شریف زاده ، سال سوم عبدالکریم گزیکی نژاد، غلام علی ابراهیمی و مولا جمشیدی ، سال چهارم استاد علی اصغر افراز و مرحوم کرا کش و امسال به یاد استاد لطف الله عطایی از اساتید مسلم موسیقی مقامی که در صدا و سیما رحلت نمودند و استاد مرحوم غلامحسین سمندری و استاد محمد ذکریایی برگزار شد.

وی بیان داشت: در این سالها نشاط دیگری در بین هنرمندان موسیقی ایجاد شده است و آینده بسیار خوبی خواهیم داشت.

تقویت هنر اسلامی در گرو توجه به موسیقی محلی

آزاد گفت: بی شک توجه به موسیقی محلی و مقامی موجب تقویت هنر موسیقی اسلامی و بازدارنده ورود موسیقی های مبتذل و وارداتی به کشور است.

وی بیان داشت: امروزه گرایش جوانان و نوجوانان به موسیقی رپ ، پاپ و سایر موسیقی هایی که گاهي در فضاهای غیر شرعی و اسلامی مورد استفاده قرار می گیرند بدلیل عدم حمایت از سرمایه های موسیقی موجود است که این موضوع نیازمند حمایت بیشتر مسئولان در سطوح مختلف است.

عبدالرحمن یوسفعلی زاده دبیر یازدهمین جشنواره موسیقی مقامی تایباد از حضور پرشکوه پیشکسوتان و جوانان جویای نام در چشنواره گفت و این اشتیاق را نویدبخش آینده خوب هنرمندان نوجوان دانست که میراث گرانبهای اساتید بنام موسیقی منطقه را ادامه خواهند داد.

وی افزود: در این جشنواره که با حمایت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای اسلامی شهر تایباد، شهرداری های تایباد و کاریز برگزارشد، عداد پنج گروه شرکت کننده عبارتند ازگروه رام روح به سرپرستی مسعود محمدی، هزاردستان به سرپرستی سهراب افضلی، گروه سمندری به سرپرستی غلام رضا سمندری، گروه سرحدیان مولانا به سرپرستی رحیم یحیایی، گروه سبزه پوی مولانا به سرپرستی یعقوب تنها و تکنوازان یازدهمین جشنواره موسیقی مقامی تعداد 18 تکنواز و دو نوازی به صورت تک نفره و دونفره به اجرای موسیقی پرداختند.

گزارش: اویس چهاریاری