گمنامی اولین داستان نویس اردبیل/ "نورانلی" راوی رازهای زندگی در گنجینه معنوی

به گزارش خبرنگار مهر، وقتی تاریخ ادبی اردبیل را ورق می زنیم لابه لای یادداشت های جسته گریخته نامی مستعار عیان می شود که نه کتاب چاپ شده ای دارد و نه حتی کسی از نام واقعی وی اطلاعی دارد و نه کسی می تواند او را به طور کامل بشناساند.

ستاره های پنهانی از این دست را تنها به پاس دوستان نزدیک که یادگار احوال گذشتگانند می توان شناخت. آنهم زمانی که به نظر می رسد بی مهری زمانه موجب شده کار از کار بگذرد و حتی برای بازماندگان کسی که ادعا می شود اولین داستان نویس معاصر اردبیل است، مجالی برای صحبت و گفتگو باقی نمانده باشد.

وامداری ادبیات به "نورانلی"

احمد صادقی اشرافی ملقب به "الف. نورانلی" را تعداد کمی در این استان و حتی در بین اهالی ادب و هنر می شناسند. نویسندگان جوان به تعداد انگشتان یک دست و قدیمی تر ها شاید کمی بیشتر.

اما این نام، نام نویسنده ای است که به عنوان اولین داستان نویس معاصر اردبیلی شناخته می شود و حالا تلاش برخی دوستان زمینه ساز چاپ آثارش را 30 سال بعد از مرگ اش فراهم کرده است.

تشکیل اولین انجمن نویسندگان آذری مقیم تهران

رد پای الف. نورانلی در محافل ادبی از زمانی مشاهده می شود که انجمن نویسندگان آذری مقیم تهران با حضور و مساعدت وی تشکیل می شود. آنهم درست بعد از فوت "بولود قاراچلو" ملقب به "سهند".

محمدعلی فرزانه، غلامحسین ساعدی، گنجعلی صباحی، رضا براهنی، فرهاد ابراهیمی، عزیز محسنی، محمود دست­پیش و علینقی کاتبی به همراه نورانلی در محل دفتر شرکت تجاری وی اولین جلسات هم اندیشی ادبی خود را در قالب انجمن نویسندگان تشکیل می دهند.

تا بعدها هر یکی از این نویسندگان پایه های استحکام و تعالی ادبیات را رقم زده و نسلی از آثار فاخر را برای نسل امروز، من و تو به یادگار گذارند.

بعدها در خیابان دمشق مابین خیابان­های فلسطین و ولیعصر، اتاقی در اختیار جمعیت شعرا و نویسندگان آذربایجانی مقیم تهران قرار می گیرد و این محفل ادبی به مدت سه سال با چاپ فصلنامه­ ادبی "گونش" یکی از مهمترین رویدادهای ادبی را رقم می زند.

فرهاد ابراهیمی نویسنده اردبیلی وقتی از روزهای فعالیت این انجمن یاد می کند، تاکید دارد که بالندگی نوشتاری نورانلی اتفاقی بود که هر روز شاهدش بودم.

وی می گوید: حتی بعد از تعطیلی خود خواسته انجمن نورانلی فعالیت ادبی خود را ادامه داد و  دست از نوشتن بر نمی داشت.

سایه تلخ دیکتاتوری فرهنگی بر آثار نویسنده جوان

نویسنده جوان در دهه 40 به واسطه فضای تاریک حکومت پهلوی مجال انتشار آثار خود را نمی یابد. بطوریکه تمامی آثار نگارش شده در این مدت تا زمان پیروزی انقلاب در کاغذ نوشته هایی که به صورت جسته گریخته در محافل و تجمعات دوستانه خوانده می شده محصور می شود.

دیکتاتوری حصر خود را تا آنجا تنگ می کند که به عقیده ابراهیمی بسیاری از نویسندگان فرصتی برای چاپ آثار نمی یافتند. بعد از انقلاب آثار نورانلی مثل  "ادبی یارپاقلار" و "گونش" در بولتن یکی از انجمن های ادبی رو می شود تا روزهای طلایی شکوفایی یکی از بزرگان ادبی اردبیل امیدبخش باشد.

مرگی که نویسنده را خاموش کرد

اما دست سرنوشت گریبان روزهای طلایی را گرفته و ایست قلبی موجب می شود تپش آثار نورانلی در سال 64 خاموش شده و حضور یکی از نخستین های داستان کوتاه از تمامی محافل و انجمن ها برچیده شود؛ موضوعی که به عقیده دوستان و نزدیکان این نویسنده موجب شد آثار نویسنده با تاخیر بیش از نیم قرن در چاپ مواجه شود.

هرچند دست روزگار گاهی به مراد دلهای عاشق نیست، اما حفظ و نگهداری دست نوشته های این نویسنده توسط خانواده وی زمینه ساز چاپ نخستین کتاب او را فراهم کرده است.

به گفته رضا کاظمی نویسنده اردبیلی این کتاب با عنوان "قیزیل آتیم و باشقا اؤیکولر" با مقدمه فرهاد ابراهیمی، صالح عطایی و رضا کاظمی در شرف چاپ و در مرحله تائید نهایی است.

موضوعی که به نظر می رسد تسریع آن شاید بتواند گوشه ای از وامداری ادبیات ایرانی به این نویسنده گمنام را جبران کند.

جاری کردن زبان مردمی در داستان

به عقیده نویسندگان اردبیلی ممتازترین ویژگی آثار نورانلی بیان داستانی متناسب با زبان ملموس مردمی است. کاظمی معتقد است در آثار این نویسنده بهره گیری ازفولکلور و فرهنگ شفاهی مردم شهر اردبیل صمیمیتی خلق کرده که حتی امروز هم می تواند برای بسیاری از داستان نویسان ما آموزنده باشد.

اغلب داستانهای نورانلی در شهر اردبیل اتفاق می افتد و همین موضوع موجب شده داستان نویس با توجه به مصائب فرودستان اصطلاحات عامیانه مردمی را در داستانهای خود طرح کند.

وقتی قوم شناسی در داستان حادث می شود

گستردگی این موضوع باعث شده نورانلی در داستان خود به مشاغل، محلات و آداب و رسوم توجه ویژه ای داشته باشد تا نوشته های وی در حد داستان باقی نمانده و به عنوان منبع مطالعه بخشی از تاریخ این منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

کاظمی معتقد است یکی ازخصوصیات داستان های  این نویسنده توجه ویژه به اصطلاحات تخصصی مشاغل شخصیت هایش است که گواه مطالعه و توجه به فرهنگ شفاهی مردم شهرش بوده است.

وی مثالی از یکی از داستانهای نورانلی با عنوان "قیزیل" که از زبان یک اسب از رمق افتاده روایت می شود، طرح می کند که خواننده را با اصطلاحات اصیل و تخصصی اسب داری و اسبدوانی مواجه می سازد و فهم آن نیازمند استفاده از یک فرهنگنامه تخصصی است.

فضای داستانی اردبیل دل به پایان انتظار 30 ساله با چاپ آثار "الف. نورانلی" است که در مجال اندک زیستن در این دنیا داستان های بی بدیلی از خود به یادگار گذاشت. داستانهایی که حکایت رازهای زندگی و گنجینه معنوی مردمی در شهری به نام شهر مقدس است.

...........................

گزارش: ونوس بهنود