به گزارش خبرنگار مهر، برپایی عزاداری در تکایای قدیمی که در بافت قدیم گرگان قرار دارد و آئین هایی مانند "پا منبری" یا "چهل منبر" در شب عاشورا از جمله رسومات کهن این منطقه است که به عنوان یک اثر معنوی ثبت شده و در محلات قدیمی گرگان با شکوه خاصی برگزار می شود.
صاحب غنی‌ترین آرشیو اسناد تاریخی شهر گرگان در توضیح مراسم پامنبری شهر گرگان به خبرنگار مهر گفت: در آئین پا منبری که به آن عنوان چهل منبری هم داده اند در یک سری خانه های تاریخی گرگان از قدیم بر اساس نذر و نیاز و یا موقوفاتی که داشتند، اطعام می دادند.
محمود اخوان ضمن یادآوری این نکته که در غروب روز تاسوعا درب خانه ها برای این مراسم گشوده می شود، افزود: معمولا منبرهای قدیمی و تاریخی را در جلوی درب و یا داخل خانه می گذارند و در این خانه ها قرمه سبزی با برنج و معدود مکان هایی خورشت قیمه با برنج اطعام می شود.
گرگان دهه اول محرم کاملا سیاه پوش است
این پژوھشگر برجسته تاریخ و فرھنگ گرگان خاطر نشان کرد: افرادی که نذر و نیاز دارند در این خانه ها شمع روشن می کنند؛ رسم است که به چهل منبر برای برآورده شدن حاجت بروند و شمع روشن کنند.
به گفته وی این مراسم در سایر شهرهای ایران با عنوان چهل منبر و یا چهل و یک منبر است ولی کیفیت آن با مراسم گرگان متفاوت است.
وی از برگزاری مراسم عزاداری در ابتدای محرم هرسال تا شب عاشورا در تکیه هایی واقع در بافت قدیمی گرگان خبر داد و گفت: در این مکان پس از مراسم عزاداری اطعام داده می شود که پس از آن نیز دسته روی در محلات آغاز می شود.
اخوان در توضیح مفهوم تکیه گفت: تکیه در گرگان به دو مفهوم اطلاق می شود اول به میدان و عرصه ای که دور آن را حسینیه هایی گرفته که به کل آن مجموعه تکیه گفته می شود همچنین هر جز از این فضاها را نیز تکیه می نامند.
در گذشته تکیه های گرگان از ویژگی معماری خاصی برخوردار بودند
وی با بیان این مطلب که قدیمی ترین تکیه در هر محله پیرتکیه یا تکیه بزرگ نام دارد، افزود: در اسناد تاریخی ما دو عنوان برای تکیه قدیمی محلات داریم؛ به آن پیرتکیه یا تکیه بزرگ می گفتند که متعلق به خانواده یاصنف خاصی نبود.
وی ضمن یادآوری این نکته که پیرتکیه متعلق به تمامی اهالی محل بود، اذعان کرد: سایرتکیه ها پس از پیر تکیه به مرور زمان و بر اثر نیاز خانواده ها و یا اینکه دسترسی به زمینی که در محوطه میدان تکیه اصلی داشتند، ساخته شد.
محمود اخوان با اشاره به این مطلب که بسته به خانواده یا صنف تکیه ها ساخته می شد، افزود: به عنوان مثال تکیه عقیلی ها و بنی کمالی ها و یا دورودگران و رانندگان ساخته شده است که هم اکنون نیز این مکان ها فعال هستند.
فرم پیرتکیه با سایر تکایا متفاوت است
به گفته وی، فرم پیرتکیه با سایر تکایا متفاوت است. تکیه ها معمولا فضاهای دوطبقه ای هستند به ارتفاع 7 و برخی محلات تا 9 متر که طبقات فوقانی و تحتانی آن در محرم و غیر محرم استفاده های متفاوتی می شود درحالیکه پیرتکیه دارای سقف بسیار بلند بودند که معمولا در جلوی آن دربی نداشته و به شکل ایوان بوده است.
وی ادامه داد: بعدها به دلیل افزایش جمعیت و اینکه گروهی خاص تمکن مالی برای عزاداری نداشتند خیلی از این پیرتکیه ها به دوطبقه تبدیل شده است که در این بین تنها محله دوشنبه ای گرگان به همان شکل قدیمی و اصیل باقی مانده است. البته به شکل ایوان نیست و جلوی آن درب گذاشته اند.
پیرتکیه محل مدیریت مراسم و آئین های محرم در هر محله به شمار می رفت
این پژوھشگر برجسته تاریخ و فرھنگ گرگان تصریح کرد: پیرتکیه محل مدیریت مراسم و آئین های محرم در هر محله ای بود که متولیان پیر تکیه مراسمها را مدیریت می کردند.
وی که بیش از دهها هزار سند از تاریخ و فرهنگ ایران و گرگان را به تنهایی و بدون کمک هیچ نهاد دولتی جمع آوری کرده، در خاتمه یادآور شد: شکل اصیل دیگری که تکیا در گذشته داشتند این بود که در طبقات فوقانی به هیچ عنوان درب نداشتند و به شکل چهار طرف آن ایوان باز بود؛ آنگونه که در اقوال شفاهی آمده معمولا این مکان محل گرد آمدن خانم ها بوده است به همین دلیل طبقات فوقانی فقط تماشاخانه به شمار می آمده و در آن اطعام انجام نمی شده است.
