بانویی که نگاه مخاطب عام را به عکس تغییر داد/ از پرتره خسته شدم

به گزارش خبرنگار مهر، اسماعیل عباسی هنرمند عکاس در برنامه «شب مریم زندی» که از سوی مجله «بخارا» شامگاه گذشته 2 اسفندماه در کانون زبان فارسی برگزار شد، در سخنانش درباره این بانوی عکاس ابتدا به این نکته اشاره کرد که اگر شب فخرالدین فخرالدینی، نیکول فریدنی و مریم زندی در محفل های عکاسی برگزار نمی شود، گله نمی کنم و در ادامه به بخشی از زندگی نامه مریم زندی و چگونگی ورود او به دنیای عکاسی اشاره کرد.

بانوی عکاس با نگاهی پیگیر به مسائل جامعه

عباسی در سخنانش عنوان کرد: زندی در انتخاب موضوع عکاسی اش سراغ موضوعات اجتماعی می رود، عکاسی که به گفته خود نگاهش پیگیر مسائل اجتماعی و نشان دادن معضلات جامعه است باید روحیه خاص داشته باشد. چنین عکاسی باید توان نامحدود، اشتیاق فزاینده، روحی ماجراجو، داشتن قدرت حفظ خود در شرایط دشوار و شهامت رویارویی با خطر را داشته باشد و مریم زندی به عقیده من از چنان روحیه ای برخوردار است.

اشتیاق عکاسی همراه با کودکی در بغل!

وی با اشاره به انتشار کتاب تازه مریم زندی با عنوان «انقلاب 57» بیان کرد: این جمله از مقدمه کتاب «انقلاب 57» او پشت من عکاس را می لرزاند، «میدان 24 اسفند، شلوغ بود نمی توانستم در خانه بمانم، خودم را به یک ایستگاه سرپوشیده اتوبوس رساندم و تصمیم گرفتم از آن بالا بروم، اما با بچه ای در بغل که نمی شد!»

عباسی ادامه داد: کسانی که این نوع عکاسی را تجربه کرده باشند می دانند که با دو یا سه دوربین چقدر کار سخت است چه برسد که این ابزار را همراه با یک بچه داشته باشید.

این استاد عکاسی به وجه نویسندگی مریم زندی نیز اشاره کرد و افزود: با خواندن این جمله در آغاز کتاب «انقلاب 57» و نوشته ای که در مجله نوروزی فیلم از او خواندم به این نکته رسیدم که مریم زندی چه دلنشین می نویسد. او قلم را مانند بسیاری از عکاسان بر زمین نگذاشته که دوربین را بردارد او هم قلمش را داشته و هم دوربینش را. اگر چه این قلم گاهی نافرمانی کرده و تعهد می دهد که زندی دیگر عکاسی نکند.

دگردیسی ترکمن ها در عکس های مریم زندی

وی با اشاره به آثار این بانوی  عکاس بیان کرد: زندی 32 سال پیش نخستین کتاب عکس خود را با عنوان «ترکمن و صحرا» را با هزینه شخصی خود منتشر می کند. لیتوگرافی و چاپ کتاب بسیار بد است اما با این وجود عکس های او قدرت خود را به خوبی نشان می دهند و توجه او به ترکیب بندی در این عکس ها به خوبی آشکار ا ست. کتاب «ترکمن و صحرا» سندی است از دگردیسی و دگرگونی ترکمن ها و افسوس که فاقد شرح و توضیح و زیرنویس است.

آشکار ساختن شخصیت هنرمندان در پس پرتره هایشان 

عباسی تأکید کرد: زندی با انتشار مجموعه چهره ها گامی دیگر در مستندسازی برمی دارد. او نه فضای بی زمان و بی مکان می آفریند و نه فضایی کاملا منطبق بر عکاسی پرتره محیطی می آفریند، او درباره این مجموعه کاملا بی ادعاست و اگر چه  عکس ها بر اساس تقسیم بندی های رایج پرتره محیطی هستند اما وقتی از او می پرسی که برای عکاسی از این پرتره ها پیشاپیش چه بررسی هایی کرده ای به سادگی می گوید برخورد من با موضوع هایم غریزی بوده و پیش از عکاسی در پی شناخت افراد نبوده ام و حالا که دوباره به عکس ها نگاه می کنم می بینم که برداشت من از شخصیت این افراد در همان ابتدا درست بوده است و این را با گذشت زمان و شناخت بیشتر متوجه می شوم.

مجموعه عکس «پرتره ها» سند و آرشیوی از فرهنگ و هنر ایران است

عباسی، مجموعه کتاب «چهره های» مریم زندی را سند و آرشیوی ماندگار از چهره اهالی ادبیات، فرهنگ و هنر دانست و یادآور شد: اگر چه کتاب های دیگری هم از عکاسان دیگری در این زمینه منتشر شده است اما زندی در کار خود پای فشرده و پیگیرتر بوده است و اما این سوال به ذهن می رسد که چرا عکاس به خود عکاسان بی توجه بوده است.

زندی و کسراییان نگاه مخاطبان عام به عکس را تغییر دادند

وی افزود: برگزاری 18 نمایشگاه و چاپ 11 کتاب عکس کاری است که هم هنر عکاس را به رخ می کشد و هم توانایی او را در مدیریت و اجرای این پروژه های سنگین. مریم زندی با انتشار کارت پستال و تقویم، نمایشگاه عکس هایش را به خانه های مردم برده است و بسیاری از مردم از طریق همین آثار است که هنرمندان را می شناسند و مریم زندی به همراه نصرالله کسرائیان نگاه مخاطبان عام را نسبت به عکس تغییر داده اند.

عباسی متذکر شد: زندی در کار خود به فرمان دل است و گاه به موضوعات اجتماعی می پردازد، او دل نگاشته هایش را با ما سهیم می شود و با پشتکار محدودیت ها را کنار می زند، برای بررسی آثار او باید به مسیر کار او توجه کرد.

مریم زندی بخشی از تاریخ عکاسی ایران است

اسماعیل عباسی در خاتمه تصریح کرد: آموخته های معلمان جوان عکاسی در دانشگاه ها هر چه باشد نسل جوان عکاسی ما باید بداند که مریم زندی با 44 سال حضور مستمر و فعالیت چشمگیر بخشی از تاریخ عکاسی ماست.

باید پرتره فرشته ها را عکاسی کنم

مریم زندی نیز در سخنانش ابتدا خطاب به اسماعیل عباسی گفت: این که چرا از عکاسان پرتره نگرفته ام باید بگویم که این جز برنامه من بوده و از تعدادی از آنها هم عکاسی کرده ام، اما این پروژه چهره ها، آن قدر کار سخت و زمان بری بود که راستش کمی خسته شدم و فکر کنم بعد از آن که چهره های موسیقی را که تمام شده و منتشر می کنم دیگر چهره های فرشته های بهشت را باید عکاسی کنم و دیگر به عکاسان نمی رسد.

توقعی نداشته و ندارم

 زندی سخنانش را این طور ادامه داد: توقعی ندارم و نداشته ام، شاید جوانتر که بودم در لحظات یا شرایط سخت، باید توقع حمایت و پشتیبانی می داشتم که البته هرگز این توقع را نداشته ام. هرگز توقع و  انتظاری برای قدردانی ندارم ون که هر کاری کرده ام در جهت کاری بوده که دوست داشته ام و به آن باور داشته ام. من همیشه به دنبال رویاهایم بوده ام و یاد گرفته ام که در این دنیای مبتنی بر روابط کار کنم، بجنگم، حقم را بگیرم و نگذارم که ناامیدم کنند. امروز به دعوت دهباشی که همیشه به من لطف داشته است اینجا هستم به خصوص خوشحالم که می توانستم با پای خودم بیایم و لازم نبود که با صندلی چرخدار و به صورت نیمه بیهوش این جا بیایم.

حرفهای مرا دیده و شنیده اید

وی تأکید کرد: من حرف زیادی برای گفتن ندارم و همیشه گفته ام که عکس های من حرف های من هستند و بسیاری از آنها را شما دیده اید پس حرف هایم را شنیده اید. همیشه گفته ام که عاشق حرفه ام، هنرم عکاسی هستم و همیشه سعی کرده ام که آثارم مفید، ماندگار و تآثیرگذار باشد.

در آثارم سعی کرده ام عشقم را به ایران محبوبم نشان دهم

زندی درباره آثارش نیز بیان کرد: در مجموعه «چهره ها» که بیشتر من را با آن می شناسند خواستم دوربینم را به سمت کسانی بگیرم و نور فلاشم را به کسانی بتابانم که به طور سیستماتیک در تاریکی قرار داشتند. در عکس هایم از طبیعت، سعی کردم که نگاهی نو و بدعت گذار داشته باشم. در تقویم هایم سعی کرده ام مردم را با تصویر و با ایران آشنا کنم و عکس را به خانه مردم برده ام. در کارهای اجتماعی و خبری هم تلاش کرده ام نگاهی ثبت کننده و حقیقت جو داشته باشم. در همه کارهایم سعی کرده ام  عشقم را به ایران، سرزمین محبوبم نشان دهم و ثابت کنم.

در طول 40 سال کارم، جنگیده ام

وی بیان کرد: کار کردن و مستقل بودن به خصوص برای یک زن در حرفه ای مثل عکاسی آسان نیست و من هم در طول 40 سال برای آن که بتوانم کار کنم و حقوقم را حفظ کنم جنگیده ام. اما پیروز این جنگ من بوده ام زیرا که بالاخره عکاسی ام را کرده ام، کتاب هایم را چاپ کرده ام و توانسته ام شریک ساختن فرهنگ جامعه ام باشم و جوابم را از مخاطبانم گرفته ام و امروز می دانم کجا ایستاده ام.

زندی در ادامه از همسر و فرزندانش و همچنین ابراهیم حقیقی، محمودرضا بهمن پور، ناصر تقوایی، اسماعیل عباسی و علی دهباشی تشکر کرد.

محمود رضا بهمن پور ناشر کتاب «انقلاب 57» آخرین کتاب مریم زندی نیز در سخنانی درباره او گفت: خانم زندی مثل یک مبارز دوره مبارزاتی طولانی را طی کرد و در روزهایی که در دولت قبل انتشار کتابش با مخالفت مواجه شد دو تصمیم باید می گرفت یا آن که صبر کند تا شرایطی برای انتشار کتابش فراهم شود و یا آن که تعدادی از عکس های کتابش را بنا به تصیم وزارت ارشاد دولت قبل حذف کند و او زیر بار حذف عکس ها نرفت و صبر کرد.

وی در پایان با اشاره به کتاب چهره های مریم زندی یادآور شد: او با انتشار این کتاب یادآوری کرد که بزرگان فرهنگ و هنر ایران زمین همیشه در خاطره جمعی ما حضور دارند.

مریم زندی متولد دی ۱۳۲۵ در گرگان و دانش‌آموخته حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. از جمله آثار منتشر‌شده از او می‌توان به مجموعه عکس ترکمن ‌صحرا، تک ‌چهره نویسندگان در کتاب آنتولوژی داستان ‌نویسی در ایران، چهره‌های (١) سیمایی از ادبیات معاصر ایران، چهره‌های (٢) سیمایی از نقاشان معاصر ایران، چهره‌های (٣) سیمایی از هنرمندان سینما و تئاتر معاصر ایران و کتاب نقاشی روی عکس کار مشترک با ابراهیم حقیقی اشاره کرد.