معرفت هنری در اسلام وجود دارد

به گزارش خبرنگار مهر، همایش یک روزه «حکمت و معنویت» به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و به مناسبت روز جهانی فلسفه ظهر روز گذشته، دوشنبه ۲۵ آبان ماه در محل این موسسه با حضور اساتید، بزرگان و چهره های ماندگار فلسفه برگزار شد.

شهرام پازوکی در این همایش درباره «مسئله حکمت و معنویت در هنر اسلامی» سخنرانی کرد و گفت: موضوع سخنرانی من این است که آیا در هنر اسلامی چیزی به نام معرفت و حکمت داریم یا نه؟ در پاسخ به این سوال دو دسته آراء وجود دارد؛ دسته اول  معتقدند که این دو به صورت مطلق با هم رابطه دارند و هنر هیچ گاه از دین جدا نبوده است. سنت گرایان و افرادی مثل دکتر نصر جرو این دسته هستند. در همین دسته فیلسوفانی هم مثل هگل معتقدند دین، هنر و فلسفه از جلوه های اصلی امر مطلق هستند ولی امروز زمان هنر به پایان رسیده چون دیگر نمی تواند حقیقت را نمایش بدهد. این دسته از افراد به ماهیت هنر و دین نظر دارند ولی به سادگی از آن نمی گذرند.

وی افزود: گروه دوم به نسبیت و اعتباری بودن امور اعتقاد دارند و می گویند نسبتی میان هنر و دین نیست. هنر یا همان art به معنای امروزی کاملا مدرن است و ما چیزی با این نام نه نزد قدما داشتیم نه در قرون وسطی. در عصر جدید علم زیبایی شناسی تاسیس شد حال آنکه موسسان این علم معتقدند هنر اگر مقرون به معرفت و علم باشد دیگر هنر نیست بنابراین از اینجا مشخص می شود که هنر به مثابه مهارت انسانی از معرفت متمایز است.

پازوکی ادامه داد: کانت هم در رابطه با این موضوع تاکید می کند که اگر هنر مقرون به معرفت باشد دیگر هنر نیست. به بیان دیگر یکی از میراث های فکری کانت این است که نه در دین و نه در هنر معرفت و نظر نباید وجود داشته باشد پس ما چیزی به نام معرفت هنری نداریم. چیزی که ما امروز از هنر می فهمیم هم ذیل آراء کانت است.

عضو هیئت علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران اضافه کرد: کانت در نظریاتش مطرح می کند که معرفت باید کنار گذاشته و به جای آن نقد آورده شود بنابراین با این طرز فکر منتقدان هنری جایگزین اهل حکیمان، عالمان و عارفان می شوند. پیرو بحث نقد، رولات بارت در سال ۱۹۶۳ دوسبک نقد را معرفی کرد: نقد دانشگاهی و علمی و نقد تفسیری. نقد تفسیری از ایدئولوژی های موجود اما نقد علمی یا دانشگاهی از ایدئولوژی علمی استفاده می کند.

پازوکی گفت: برای پاسخ به این سوال که آیا چیزی به نام حکمت هنری در جهان اسلام داریم یا نه باید بگویم که پاسخ به این سوال بستگی دارد که ما از چه منظری به دین بنگریم ولی این موضوع غیرقابل انکار است که معماری و هنر در اسلام نبوده است و نمونه هنر اسلامی معماری مساجد و اماکن مذهبی است که می بینیم اما چیزی که مهم است این است که چگونه آنها را بفهمیم و اگر نفهمیم که اینها برچه مبنایی است نمی توانیم بگوئیم هنراسلامی وجود ندارد بلکه باید بگوییم هنر اسلامی است ولی ما آن را نمی فهمیم.

عضو گروه فلسفه فرهنگستان هنر ایران در پایان گفت: در این میان مخالفان مسلمان هنر اسلامی اعم از شیعه و سنی مطرح می کنند که اگر هنر اسلامی وجود دارد چرا در هیچ جای منابع اصلی و دینی سخنی از هنر به میان نیامده است؟ معتقدان به این گرایش فقط به متن کتاب توجه می کنند ولی برای باطن آن ارزش قائل نیستند. این دسته از مخالفان وجود هنر اسلامی را ممتنع و گاهی حرام می دانند در حالیکه معرفت هنری در اسلام وجود دارد.