۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵، ۱۲:۳۱

مهر گزارش می دهد

یک گونه دیگر در خطر انقراض/ کسی از حال شترهای دوکوهان خبر ندارد

یک گونه دیگر در خطر انقراض/ کسی از حال شترهای دوکوهان خبر ندارد

شترهای دوکوهان در مقابل سرما تحمل بسیار بالایی دارند اما جمعیت بسیار کمی از آن‌ها در جهان باقی‌مانده و همپای یوزپلنگ ایرانی به شدت در معرض خطر انقراضند.

خبرگزاری مهر، گروه اجتماعی-مسعود بُربُر: صحبت از انقراض که می‌شود ذهن همه بی‌فاصله سراغ یوزپلنگ ایرانی می‌رود، در نوبت بعدی شاید گوزن زرد، گربه پالاس، سیاهگوش، درنای سیبری، پلنگ ایرانی، شاه‌روباه، روباه شنی و برخی انواع مارها جای گرفته باشد. هیچ‌کس اما یادی از شتر دوکوهان نمی‌کند. حیوانی که در رده‌بندی‌های جهانی «به شدت در معرض خطر انقراض» دسته‌بندی شده و رده حفاظتی مشابه با یوزپلنگ ایرانی دارد.

کمتر از ۶۰۰ شتر دوکوهان در جهان/ کمتر از ۱۰۰ شتر دو کوهان در ایران

دکتر ایمان معماریان در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: با توجه به شرایط آب و هوایی ایران و ارتباطاتی که وجود داشته، حدس زده می‌شود که شترهایی که در آغاز در ایران بوده‌اند شتر دو کوهان باشند و نه شتر تک کوهان. در یک سری کتاب‌های مذهبی مثل اوستا هم از شتر یادشده ولی نقش‌هایی که روی سنگ‌ها هست نشان می‌دهد که شتر مورد اشاره در ایران شتر دو کوهان بوده است. اما قطعیت این امر هم مشخص نیست چرا که در عمل هیچ تحقیق خاص تبارشناسی، بر روی شترهای دوکوهان ایران صورت نگرفته است.

دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان می‌گوید: یکی از تهدیدهای اصلی شتردوکوهان که در تمام دنیا هم با آن رو به روست اختلاط ژنتیکی است. یعنی بعد از اینکه این شترها اهلی سازی شدند با شترهای تک کوهان مخلوطشان کردند. متأسفانه در ایران هم ما این کار را حتی بیش از بقیه انجام دادیم و به همین دلیل هم الان شترهایی که در دشت مغان داریم که خیلی‌هایشان شتر دو کوهان هستند از  فهرست جمعیتی شتر دو کوهان در حال حذف است یا شاید حتی حذف شده باشد چون در سالهای اخیر اصلاً به اینکه با شتر تک کوهان مخلوط نشوند رسیدگی نشده و هرجایی که فهرستی می‌بینید جمعیتی که در ایران هست ذکر نشده است.

وی با اعلام اینکه در جهان کلاً حدود ۶۰۰ شتر دو کوهان باقی‌مانده است می‌گوید: در ایران کمتر از ۱۰۰ شتر دو کوهان باقی‌مانده که به این جمعیت کمتر از صدتا به دلیل اختلاط ژنتیکی که با شتر تک کوهان پیدا کرده خیلی اشاره نمی‌شود و به دلیل همین اختلاط ژنتیکی نمی‌توان به این عدد استناد کرد.

معماریان می‌گوید: مهم‌ترین جمعیت شترهای دوکوهان در صحرای گُبی مغولستان است. چین هم دارد. در قزاقستان هم خیلی کم است و هند هم تعداد خیلی کمی شتر در کشمیر دارد. تعدادی هم به استرالیا برده شده که ژنشان حفظ شده است.

وضعیت شترهای دوکوهان به اندازه وضعیت یوزپلنگ آسیایی بحرانی است

دامپزشک باغ وحش ارم با بیان اینکه شتر دوکوهان در اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) «به شدت در معرض خطر انقراض» دسته‌بندی شده است می‌گوید: این دقیقاً همان رده حفاظتی است که یوزپلنگ آسیایی ما دارد و به معنای وضعیت بحرانی و احتمال بسیار بالای منقرض شدن در حیات وحش است. علت اصلی آن هم به جز از میان رفتن زیستگاه‌ها و شکار، از بین رفتن ژنتیک این حیوان است.

به گفته وی شرایط فیزیولوژی و زیستی شترهای دوکوهان بسیار متفاوت است. این شترها می‌توانند دماهای خیلی پایین را هم تحمل کنند و به همین دلیل است که زیستگاهشان با شترهای تک کوهان متفاوت است.

شترهای یک و نیم کوهان جایگزین شترهای دوکوهان می‌شوند

معماریان در پاسخ به اینکه چه اقداماتی برای جلوگیری از ترکیب این شترها انجام شده است می‌گوید: در کشور ما که اصلاً اقدامی انجام نشده است ولی در کشورهای دیگر اتفاقاتی افتاده است. در چین از سال ۲۰۰۰ خیلی جلوی این موضوع را گرفتند. در مغولستان هم از سال ۱۹۹۸ خیلی جدی از آن جلوگیری کردند و اصلاً جلوی ورود تک کوهانه ها را گرفتند و همین دلیل توانستند که ژنتیک این گونه‌شان را حفظ کنند اما در ایران متأسفانه اصلاً پیگیری نشده و حتی همین اطراف تهران هم می‌توانید جاهایی را پیدا کنید که شترهای دوکوهان را با تک‌کوهان قاطی می‌کنند و یک و نیم کوهان و نیم کوهان و ترکیباتی مثل این تولید می‌کنند!

دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان در پاسخ به اینکه چه می‌توان کرد تصریح می‌کند: متأسفانه خیلی وقت‌ها در سازمان محیط زیست این‌گونه فکر می‌کنیم که فقط گونه‌های بومی مهم هستند اما به هر صورت بحث ژنتیک و دستکاری ژنتیکی نیز در مورد تمام گونه‌های حیات‌وحش چه بومی باشند و چه نباشند، اهمیت دارد. ما دقت نمی‌کنیم که مثلاً ترکیب و تکثیر شیرهای آفریقایی که زیرگونه مشخص ندارند چقدر مساله‌ساز است یا مثلاً حفظ ژن ببرها و گربه‌سان‌هایی که در باغ وحش‌ها هستند چه اندازه اهمیت دارد.

وی می‌افزاید: شتر دوکوهان هم یکی از همین مثال‌هاست و به همین دلیل باید مورد توجه قرار گیرد. ما این‌ حیوان را به هر شکل در تاریخ‌مان داریم، سنگ‌نوشته‌های باستانی،‌ ما را به سمت این احتمال می‌برند که شاید این گونه دست کم از قرن ۶ و ۷ پیش از میلاد در ایران بوده لذا بهتر است که تلاش شود تا حداقل ژنتیک آن‌ها در برهه کنونی حفظ شود.  

معماریان در توضیح دلایل بی‌توجهی عمومی به این‌ گونه می‌گوید: یک دلیل این است که ما آن‌قدر مشکل داریم که این یکی اصلاً در آن به چشم نمی‌آید. دلیل دیگر هم این که ما در حال حاضر جمعیت وحشی از آن‌ها نداریم و تعدادی هم که در دشت مغان هستند، اصلاً گونه وحشی به شمار نمی‌روند.

حفاظت شتر دوکوهان دشوار نیست

معماریان در خاتمه یادآور شد: درست است که تکثیر این حیوان در اسارت، دشواری‌هایی همچون تکثیر یوزپلنگ در اسارت را ندارد اما به هر شکل حفظ ژن سالم در گونه‌ای همچون شتر دوکوهان می‌تواند اولویت داشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه ما اصولاً به حفظ ژن گونه‌هایی که بومی ایران نیستند، زیاد فکر نمی‌کنیم، تصریح کرد: اکنون شیر ایرانی دیگر در کشور ما وجود ندارد و به اروپا رفته است. حالا فرض کنید حفظ ژن آن برای اروپایی‌ها مهم نباشد و آن را با شیر آفریقایی ترکیب کنند و تمام شود! شاید برای آن‌ها مهم نبوده اما می‌تواند برای ما خیلی مهم باشد که هنوز شیر ایرانی ما آنجا وجود دارد. این موضوعات در همه جای دنیا اهمیت دارد و حفظ ژن‌هایی که از طبیعت آمده‌اند برای کشور ما نیز مهم است.

حال باید دید این حیوان تاریخی ایران با ویژگی‌های زیستی منحصر به فردی که نسبت به دیگر گونه‌های شتر دارد، می‌تواند از گلوگاه تنگ «به شدت در معرض خطر انقراض» به سلامتی عبور کند؟ آیا ضوابط و قوانینی برای حفظ ژنتیک این‌گونه ارزشمند تدوین خواهد شد؟ یا اینکه این نقش باستانی سنگ نوشته‌های کشورمان نیز به زودی با شتر‌های یک و نیم کوهان جایگزین می‌شود.

 

کد خبر 3612235

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha