خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-پیمان یزدانی: در نگرش سنتی وجدید مفهوم امنیت و ظهور و بروز دکترین امنیت انسانی، مولفه هایی چند وجود دارد که در چارچوب میثاق نامه بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تبیین شده اند که از این مولفه ها به عنوان اصول حقوق عمومی نیز نام برده می شود.
از جمله این مولفه ها، مولفه امنیت زیست محیطی است. اهمیت این مسئله از آن جایی است که در فرآیند جهانی شدن و در پرتو مولفه های هنجاری متاثر از اصول بنیادین حقوق بشر، گفتمان جدیدی به نام امنیت انسانی با هفت رویکرد شکل گرفته است که امنیت زیست محیطی یکی از آنها است. این مولفه ها عبارتند از امنیتی شخصی، بهداشتی، غذایی، زیست محیطی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.
در همین راستا و با توجه به اهمیت مسئله محیط زیست گفتگویی با پروفسور «کلاوس تاپفر» مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد بین سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۶ انجام شده است.
وی همچنین بین سال های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ وزیر برنامه ریزی منطقه ای و توسعه شهری دولت فدرال آلمان بوده است.
*در جریان جنگ سرد کشورها به مسئله محیط زیست اهمیت زیادی نمی دادند اما بعد از جنگ سرد شاهد آن هستیم که مسئله محیط زیست توسط بسیاری از کشورها به عنوان یک مسئله امنیتی قلمداد می شود. چرا؟ اهمیت این مسئله چیست؟
حرف شما درست است. تمرکز بر امنیتی کردن مسئله محیط زیست در جریان است. این مسئله اهمیت فراوانی دارد مثلا تغییرات آب و هوا را ببینید تاثیرات شدیدی برروی زندگانی تمامی بشر دارد. یکی دیگر از مسائل امنیتی این است که شما باید مسئولیت آوارگان و مهاجران را بپذیرید. اگر این مسائل ادامه پیدا کنند جنگ ها و نبردهای آینده بر سر آب خواهد بود.
من ۱۸ سال در آفریقا بودم و سودان و سومالی را دیده ام که چگونه در این کشورها بر سر برخی منابع آب مشخص جنگ در می گیرد. در این کشورها تولید علوفه برای دام ها و گله ها رو به کاهش است. اینها فقط یک مثال هستند. این روزها انسان بسیار این توانایی را دارد که شرایط زندگی خودش و دیگران را تغییر دهد اقداماتی که می تواند به درگیری تبدیل شوند. یک حقیقت وجود دارد و آن این است که هیچکس حاضر نیست هزینه های سود و منافع دیگری را بپردازد. تغییرات آب و هوا چیزی شبیه به این مسئله است. لایه اوزون هم یک مورد دیگر است. تغییرات آب و هوا و محیط زیست تبعات و ابعاد بسیار گسترده امنیتی دارد و این ابعاد در حال گسترده شدن به سمت زندگی حدود ۹ میلیارد انسان است.
*همانگونه که شما گفتید موضوعات زیست محیطی ارتباط مستقیمی با موضوعات امنیتی دارند با اینحال هنوز هستند کشورهایی که نمی خواهند این موضوعات را امنیتی قلمداد کنند. چرا؟
ببینید وقتی شما بتوانید هزینه های محافظت از محیط زیست خود را بر گردن همسایگان خود بیاندازید، در این صورت شما سعی نخواهید کرد برای حفظ محیط زیست هزینه کنید. شما هزینه تصمیمات خود را بر گردن دیگران می اندازید. ما نیاز به همکاری داریم ما نیاز به راهکارهای قانونی و کنوانسیون های مختلف داریم. امروز ما با موضوعات گاز دی اکسید کربن، سوخت های هیدروکربنی، فلزات سنگین و جیوه و گرد و غبار و .... مواجه هستیم که بسیار بسیار به مسئله سلامت بشر مرتبط هستند. اینها نیاز به همکاری و پول دارد. من به یاد دارم رئیس جمهور اوگاندا در سخنانی در نیویورک درباره آب و هوا گفت اگر من کشاورز باشم و همسایه ام زباله هایش را از روی دیوار مزرعه در مزرعه من پرتاب کند ناراحت نخواهم شد زیرا فردا این زباله ها به سوی مزرعه وی بر خواهند گشت. وی خطاب به کشورهای در حال توسعه گفت شما زباله هایتان را به کشورهای ما می ریزید و ما قربانی عدم اقدامات شما هستیم ولی این تبعات به سوی خود شما هم بر خواهد گشت و این راه یک همسایگی مسالمت آمیز نیست. ما نیاز به تغییرات گام به گام داریم ما باید به سختی کار کنیم تا ساختارهای قانونی ایجاد کنیم و آنها را اجرایی کنیم. همچنین نیاز به پول و سرمایه گذاری در تولید انرژی های تجدیدپذیر داریم.
*با وجود اینکه مسئله محیط زیست بسیار اهمیت دارد ولی هنوز رکنی مستقل برای آن در سازمان ملل وجود ندارد. نظر شما در این خصوص چیست؟
ما ۴۰ سال است که در سازمان ملل برنامه محیط زیست داریم.
*بله می دانم سوال من همین جاست. سازمان ملل موضوعات زیست محیطی را از طریق همین برنامه دنبال می کند آیا نیاز نیست یک رکن خاص به ارکان سازمان در این خصوص اضافه شود؟
سال گذشته کشورهای جهان اهداف توسعه پایدار را تعیین کردند که اساسا طرح آن از سوی کشورهای جنوب ارائه شده بود و این مسئله بیانگر جهانی بودن مشکل محیط زیست است زیرا آنچه که ما انجام می دهیم به دیگران آسیب می رساند لذا ما باید به دیگران الگوهای توسعه را بیاموزیم. این مسئله دستاورد بزرگی در سال گذشته بود اما حقیقت این است که نظام سازمان ملل آمادگی اجرایی کردن آن را ندارد. من خودم در روند تغییر ساختار سازمان ملل درگیر هستم ما باید چیزی شبیه شورای امنیت برای توسعه پایدار در جهان داشته باشیم.
ما باید ساختاری داشته باشیم که قابل مقایسه با ساختارهای تامین کننده امنیت و صلح جهانی باشند. این مسئله در حال حاضر روی میز است اما راه طولانی پیش رو است زیرا کشورها اولویت های خاص خودشان را دارند ولی من معتقدم تغییرات در راه هستند. دبیر کل جدید باید بر سر این مسئله تمرکز کند. در نشست مجمع عمومی سازمان ملل هم سال گذشته تمامی سران دولت ها اعلام کردند که بدون توسعه پایدار صلحی در جهان وجود نخواهد داشت و بدون صلح هم توسعه پایداری وجود نخواهد داشت.
*چه گام هایی در سازمان ملل به ویژه توسط دبیرکل آن برداشته شده تا موضوع محیط زیست یک موضوع امنیت انسانی قلمداد شود و نه امنیت دولتی؟
یکبار دیگر می گویم مثلا مسئله آب و هوا یک نمونه است. مسئله ای بسیار بزرگ است که هیچ کشوری به تنهایی قادر به حل آن نیست و بسیاری دیگر از موضوعات هم همینطور هستند مانند بیماری های عفونی، آلودگی آب ها و ... همه این موضوعات به امنیت انسانی مربوط می شوند و حل آنها نیازمند همکاری همه کشورها و دولت ها است. اگر اجازه دهیم این مشکلات ادامه یابند می توانند از کنترل خارج شوند و امنیت انسانی را به مخاطره بیاندازند. توافق سال گذشته پاریس درباره آب و هوا را می توان پاسخ مشترکی برای یکی از این تهدیدات دانست. در حال حاضر ظهور پدیده تروریسسم و فروپاشی برخی دولت ها و عدم وجود دولت های پاسخگو در برخی مناطق آفریقا و خاورمیانه بر دامنه تهدیدات انسانی و محیط زیستی افزوده است. این وظیفه همه است که برای توسعه پایدار همکاری کنند و ساختارهای قابل اعتمادی به وجود بیاورند. ما باید برای ۹ میلیارد انسان شرایط زندگی و امنیت را ایجاد کنیم.
*وضعیت محیط زیستی ایران را چگونه دیدید؟
وضعیت محیط زیست ایران نیاز شدید و مبرمی به فعالیت ها و اقدامات سیاسی دارد. به اعتقاد من دولت کنونی ایران خیلی خواستار تغییر ساختارها است و بی تردید محیط زیست در دستور کار رئیس جمهور روحانی قرار دارد و از اولویت های برنامه های وی است. این به نفع مردم است زیرا بدون محیط زیست پایدار نمی توان جامعه ای پایدار و اقتصادی توسعه یافته داشت.
مسئله دوم اینک است که شما در زمینه آب چالش های زیاد و جدیدی دارید. مصرف زیاد آب در کشور شما یکی از تهدیدات امنیتی است. بخشی از این مربوط به مسئله تغییرات جهانی آب و هوا است اما بخشی هم مشکلات و چالش هایی است که در داخل کشور ایجاد شده اند. بیش از ۹۰ درصد آب در این کشور صرف تولید محصولات کشاورزی می شود در صورتیکه میانگین جهانی ۷۰ تا ۷۵ درصد است. علت آن این است که شما در زمینه حفظ منابع آب و صرفه جویی در مصرف آن سرمایه گذاری نکرده اید. این مسئله ناشی از کمبود آب نیست ناشی از چگونگی مصرف آب و مدیریت مصرف آب و رفتار مردم با آب است. شما نیاز به تغییرات جدی در این زمینه دارید هر چند برای کشوری که تولید کننده عمده نفت است تغییرات سخت است. شما باید درباره اینکه چگونه انرژی تولید کنید و جایگزین های آن توجه کافی را داشته باشید. شما باید بدانید کدام راه بهترین، باصرفه ترین و پاک ترین راه است. شما باید درباره تولید انرژی خورشیدی و انرژی بادی توجه داشته باشید. باید به بهره وری انرژی اهمیت بیشتری داده شود و آلمان تجربیات زیادی در این خصوص دارد که می تواند با ایران همکاری داشته باشد و در این کشور سرمایه گذاری کند. شما برای مصرف آب برنامه ندارید و از تکنولوژی های قدیمی استفاده می کنید. همچنین باید درباره مصرف آب فرهنگ سازی کنید. آب در تمامی ادیان از جمله اسلام جایگاه خاصی دارد نباید آن را تباه کرد و برای این کار نیاز به سرمایه گذاری و تکنولوژی جدید است.
*همکاری ایران با سازمان ملل در زمینه های محیط زیست چگونه بوده است؟
جمهوری اسلامی ایران بی تردید همیشه یکی از شرکای فعال بوده است. ایرانیان زیادی در این زمینه فعال هستند. سازمان ملل بی هیچ تردیدی نیازمند همکاری و مشارکت یک ایران صلح آمیز، اختصاصی در طح جهانی بیشتر از هر زمان دیگر نیازمند است. ما برای صلح و امنیت آینده نیاز به ایران داریم.
نظر شما