مشترکات آیینی نوروز فارسی زبانان بررسی شد

به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصي "آيين‌هاي نمايشي نوروز در آسياي مركزي" با حضور محمدحسين ناصربخت كارگردان و پژوهشگر تئاتر، اسدالله اميري رايزن فرهنگي افغانستان در ايران و اكرام‌الدين نعمت‌اف معاون سفير تاجيكستان روز گذشته چهارشنبه 16 بهمن 1391 در محل مؤسسه مطالعات ايران و اوراسيا؛ ايراس برگزار شد.

در ابتدای این نشست ناصربخت گفت: وقتی به ایام نوروز نزدیک می‌شویم آیین‌های بسیاری در برخی مناطق کشورمان برگزار می‌شود و پیک‌های بهاری در مناطق کشور داریم. به عنوان مثال امروز در شهرها نیز شاهد به راه افتادن حاجی فیروزها هستیم که مرحوم مهرداد بهار در مورد آنها اعتقاد داشت که نماد سیاوش، ایزد و قهرمان گیاهی هستند. همچون سیاوش که وقتی به شهادت می‌رسد از خونش گیاهی می‌روید که به نوعی نماد بهار است.

وی ادامه داد: در بلوک شرق و در آیین میتراییسم حاجی فیروز خواستگاه مهری دارد ولی بعد از دوران قاجار حاجی فیروزها با اشعار و آوازهایی، شادی را به میان مردم می‌آوردند و خبر رسیدن بهار را می‌دادند.

این پژوهشگر به توضیح درباره دسته‌های نوروزی پرداخت و تصریح کرد: در کنار حاجی فیروزها دسته‌های نوروزی هم می‌آمدند و به نوروزخوانی می‌پرداختند. حرکت دسته های نوروزی تقریبا امروزه منسوخ شده ولی در برخی روستاهای شمالی مازندران و گیلان هنوز اخباری از حرکت این دسته های پیرمرد ها به گوش می رسد.

ناصربخت به رسوم گرداندن بز تکم در آذربایجان اشاره کرد و گفت: در آذربایجان با در دست داشتن مجسمه یا شمائل بزی که آن را تکم می‌نامند، اشعاری را می‌خوانند و بدین وسیله از خداوند، برای اهل خانه و روستای خودشان برکت می‌خواهند و پیام آمدن نوروز را به همه اعلام می‌کنند.

نوروز زمانی برای خودنمایی نقالان و معرکه‌گیران

وی افزود: جشن‌های مختلف نوروز در ایران و نیز ایام فراغتی که پیش می‌آید فرصتی مناسب برای نقالان و معرکه گیران است که خودی نشان دهند. نقالان در این دوران برخی آیین‌های نوروزی یا مرتبط با نوروز را برای مردم نقل می‌کردند و نیز معرکه گیران به خصوص معرکه گیرانی که حرکات نمایشی پهلوانی انجام می‌دادند در گوشه کنار برخی شهرها و روستاها دیده می‌شدند.

این پژوهشگر تئاتر در پایان، مراسم میر نوروزی را یک مراسم مهم و باشکوه خواند و در مورد آن توضیح داد: در کنار تمام آیین‌های ما در ایران برای نوروز یک آیین باشکوه و مهم داشتیم که از ایران باستان تا دهه‌های سی و چهل برگزار می‌شد که هنوز هم در برخی مناطق کردنشین مان اخباری از برگزاری این مراسم‌ها اخباری به گوش می‌رسد. این آیین مهم آیین میر نوروزی است که ضمن گرامیداشت بهار و جشن نوروز یک آیین برکت خواهی کاملا نمایشی و تئاتری بوده است.

ایران و تاجیکستان از یک درختند با شاخه‌های مختلف

در ادامه نعمت اف در مورد مراسم نوروز در تاجیکستان توضیح داد: ما با ایران فرهنگ و تاریخ مشترکی داریم ما همگی از یک درخت هستیم که شاید کمی شاخه‌هایمان از هم دور شده باشد ولی کماکان یک تنه داریم.

معاون سفیر تاجیکستان در ایران نوروز را پیوند ازلی انسان با طبیعت دانست که همه اعم از انسانها و جهان بیرونی زندگی دوباره پیدا می‌کنند و افزود: در تاجیکستان از اول نوروز کاشت درخت شروع می‌شود. آباد کردن محلات نیز با یک کار دسته جمعی و داوطلبانه شروع می‌شود  تا اول فروردین مردم به آمادگی استقبال از نوروز برسند.

وی کشتی گرفتن را یکی از مراسم مهم نوروز در تاجیکستان خواند و گفت: کشتی گرفتن بین جوانان از دیگر مراسم‌های نوروز بوده است که امروز به سطح دولتی هم کشیده شده است و به صورت پهلوانی انجام می‌شود. ما مسابقات بزکشی را نیز داریم که بسیار معروف است.

امیری رایزن فرهنگی افغانستان در ایران سخنران بعدی این مراسم بود که در مورد نوروز در افغانستان توضیح داد: این روزها در استانه ورود به نوروزی هستمی که جشن پیوند ملل است. آیین‌های زیادی در افغانستان وجود دارد که گستردگی خاص خودش را دارد ولی چند جشن عام در افغانستان است که از لحظه سال تحویل شروع نمی‌شود بلکه از روشنی روز اول فروردین آغاز می‌شود. این مراسم در شهر مزار شریف آغاز شده و با آغاز شدنش یک رویش همگانی را در کل جامعه نوید می‌دهد.

نوروز؛ روحی دمیده شده در جامعه افغانستان

وی نوروز را مانند یک روح دانست که در کل جامعه افغانستان دمیده می‌شود و ادامه داد: مردم افغانستان باور دارند با نوروز همه چیز از نو شروع می‌شود و دنیا و انسان‌های آن زندگی دوباره‌ای پیدا می‌کنند.

امیری بالا بردن درفش کاویانی (نماد کاوه اهنگر) توسط پهلوانان این کشور را به عنوان نماد اولیه نوروز در افغانستان خواند و گفت: اگر درفش بلندی که منسوب به کاوه است توسط پهلوانان کشور بدون تزلزل بالا برود، کشور طبق یک باور قدیمی بدون لغزش و دردسر آنچنانی در طول سال به پیش خواهد رفت.

رایزن فرهنگی افغانستان در ایران ادامه داد: در افغانستان جشن ملی گل سرح مزار نیز برگزار می‌شود که شروعش اول فروردین و به مدت 40 روز است که در این جشن مردم به دشت‌ها رفته و در کنار گل‌های سرخی که در دشت‌های افغانستان می‌روید به شادی می‌پردازند.

وی در پایان گفت: ما در افغانستان مراسم‌های دیگری مانند حلوا پزی، عید مرده (یادآوری در گذشتگان)، بزکشی ، پختن غذاهای گیاهی نوروزی ، جشن دیگان (جشن دهقانان)، جشن معارف (شروع معرفت آموزی در سال نو)، جشن سمنک ( پختن غذایی مانند سمنو توسط دختران جوان ) و نیز پخش شربت هفت میوه را برای مراسم نوروز برگزار می‌کنیم.