چنین گفت شیخ نیشابور

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: در بررسی سیر تطور اندیشه در غزل فارسی آنچه بیش از هر پدیده دیگری نظر پژوهشگر را به خود جلب می کند، تلفیق و آمیزش تفکر عرفانی در دو حوزه عرفان عابدانه و عرفان عاشقانه با غزل فارسی است. در نتیجه این پیوستگی خوش یمن، نه فقط غزل فارسی از مضامین جذاب، رازناک و زیبایی بهره برد و به طرز چشمگیری در عرصه میدان عشق و شیدایی، یک دست جام باده و یک دست زلف یار، رقصید و جوشید و خروشید و بالید، بلکه شاعران برجسته ای نیز ظهور کردند که مضامین عاشقانه تغزل های امثال انوری را از قالب اندام هوسناک معشوق به مرزهای خطرناک و خونین کشف و شهود کشیدند.

بکارگیری واژه ها و نمادهای پررمز و رازی که حکایت از تاثیر مکتب وحدت وجودی ابن عربی و راهیابی دیدگاه های اشراقی نوافلاطونیان به عرصه غزل فارسی می کرد، در حقیقت به دامنه های اندیشگی شعر فارسی گسترش بیشتری بخشید و عمق فکر فلسفی را به جای تعقید بیهوده ای نشاند که با حضور کسانی چون خاقانی شعر را بی سبب دیریاب کرده بود. مرکز ثقل این تفکر بر محور مکتب "وحدت وجود" شکل بسته بود و از سنایی آغاز می شد، با عطار اوج می گرفت و در غزلهای ملای روم و حافظ به مرحله ای سرحدی می رسید.

آنچه منجر به تکفیر و شهادت حلاج و بالندگی عطار و غزل فارسی شد، نوعی هستی شناسی فلسفی - مذهبی موسوم به وحدت وجود و اشراق بود که مبانی اش از آرای افلاطون و نو افلاطونیان سرچشمه می گرفت و در مسیر خود از اقیانوس تصوف اسلامی سیراب و سرشار می شد. در این میان، عطار مضامین عرفانی سنایی و روانی غزلیات انوری را درهم آمیخت و مقدمات طرزی را به وجود آورد که بعدها به وسیله خواجو و حافظ تکامل یافت و به اوج خود رسید. در این سبک، عرفان با زبان عشق درهم می آمیزد و به طورکلی غزل عارفانه در قرن هفتم با عطار وضع مشخصی پیدا می کند.

نویسنده در "چنین گفت شیخ نیشابور" با اشاره به مشخصات نظریه وحدت وجود عرفانی درباره عشق در بسیاری از مثنوی های منظوم عطار می نویسد: دامنه و جایگاه عشق در شعر و اندیشه شیخ عطار به حدی وسیع و گسترده است که از مرزهای سرحدی مجاز تا حقیقت را فرا می گیرد.

این کتاب با سرفصل هایی تحت عنوان عرفان عاشقانه، عرفان وحدت وجودی، ابعاد نظریه وحدت وجود، جمال دوستی، معشوق مذکر، الهی نامه وحکایات اسرار آمیز عاشقانه، سیر وسلوک عاشقانه درمنطق الطیر، عطار و حافظ دو غول به هم پیوسته و... در 1100 نسخه، 280 صفحه و با قیمت 3000 تومان روانه بازار کتاب شده است.