خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: هر لحظه که می گذرد بشر سعی می کند عروسک‌هایی بسازد که بیشتر شبیه خودش باشد عروسک‌های این دور و زمانه حرف می‌زنند، غذا می‌خورند و حتی باید آنها را به دستشویی برد... حرکات آنها با کمک علم و تکنولوژی طبیعی‌تر می‌شود. اما در همین عصر و زمانه وقتی رقابت برای ساخت عروسک‌هایی با قابلیت‌های بیشتر در جهان شتاب دارد؛ در ایران عروسک‌هایی جای خود را در خانه ها باز کرده اند که نه حرف می‌زنند نه حرکتی دارند و نه حتی بعضی از آنها چشم و اعضای صورت کاملی.
با این وجود خواهان زیادی دارند این عروسکها آنهایی نیستند که با بودجه‌های تبلیغاتی زیاد سازمانها و نهادهای فعال در حوزه کودک و نوجوان سعی دارند در آغوش کودکان قرار گیرند. بلکه عروسک‌هایی هستند که توسط روستائیان ساخته می‌شوند آن هم با پارچه‌های دور ریختنی. با دکمه، نخ شلوار و گوشه روسری و پیراهن. دست و پای آنها ناقص است اما خریداران بی توجه به این موارد، عروسک ها را می خرند با یک حس خوب. این عروسکها آهنگ نمی زنند و سخن گو نیستند اما به اندازه یک زندگی راز دارند و خاطره و قصه. همین قصه ها و خاطره ها و همین که لباس آنها شبیه به سازندگانشان است حس خوبی را بابت خرید یک عروسک بومی از زنان روستایی منتقل می کند.
عروسکها یک تکه پارچه به خودشان وصل کرده‌اند تا راز زندگی‌شان را بر ملا، آنها را معرفی و قصه زندگی شان را برای خریدارانشان بگویند. هیچ کدام از این عروسکها همتا ندارند آنها مثل کارخانه‌های عروسک سازی نیستند که از یک مدل هزاران عروسک ساخته شود. هیچ دو عروسکی را شبیه به هم نمی‌توان پیدا کرد. چون لباس آنها متفاوت است و حسی که زن روستایی هنگام ساخت عروسک داشته متفاوت تر.
سه سال پیش پروژه ایجاد کسب و کار پایدار از طریق صنایع دستی برای حفاظت از منابع طبیعی با حمایت سازمان ملل متحد و سازمان جنگلها و مراتع در روستاهای تاجمیر، نازدشت، کسراب، حجت آباد و همت آباد اجرا شد که یکی از زیرشاخه های آن احیای صنایع دستی مردم روستا بود.
عروسک‌های تاجمیر از همه قشر و همه نوع هستند
افراد مختلفی روی این موضوع کار کردند که کدام یک از هنرهای مردم می تواند احیا شود. برخی پیشنهاد احیای عروسک هایی را دادند که سالها پیش زنان روستا از پارچه های دور ریختنی برای خودشان و یا کودکان شان درست می کردند. وقتی بعد از اجرای پروژه در روستایی مثل تاجمیر، این عروسک ها ساخته شد، فرهنگ مردم روستایی بر تن عروسک ها نشست. این عروسکها هر کجا که فرستاده شدند دست هر مسافر و گردشگری که رفت روی تاقچه خانه هر مسافری که نشست، معرف فرهنگ و پوشش روستاییان استان خراسان جنوبی بوده و هست.
این پروژه موفق شد چون عروسک ها با پشم گوسفند، موی بز و تکه پارچه ساخته می شوند و با محیط زیست سازگارند به طوری که اگر سالها بعد خریداران آنها را دور بریزند بعد از سه ماه دوباره به طبیعت برمی گردند. پس احیای عروسکها توانست پروژه ای باشد که هم فرهنگ محلی را احیا کند هم برای مردم روستا درآمدزایی داشته باشد و هم محیط زیست را آلوده نکند.
اکنون زنان روستای تاجمیر در ساخت این عروسکها مبتکر شده اند و فرزندان آنها برای عروسکها قصه می‌سازند قصه هایی که برگرفته از مردم همین روستاست.
گل بی‌بی کلندرزهی یکی از مادران جوان روستای تاجمیر است. اگر دامداری و کارهای خانه به گل بی‌بی اجازه دهد در ماه ۵۰۰ هزار تومان درآمد از راه فروش این عروسکها به دست آورد البته در ماههای سرد سال. چون همه کار و زندگی اش در روزهای گرم سال صرف رسیدگی به زمین کشاورزی و دامداری می‌شود. «آقای یاری و خانم احسانی گفتند که عروسک بسازیم چند بار ساختیم تا بلاخره قشنگ شدند. بعد خانم احسانی گفت اگر خوب بسازید برای تان می فروشیم.»
عروسک‌های تاجمیر هر کدام یک قصه دارند حتی حیوانات
او یک پسر نویسنده دارد. «الیاس» با اینکه نتوانسته درسش را ادامه دهد اما توانسته از خلاقیتش استفاده کند. به صورت عروسک ساخته شده توسط مادرش نگاه می‌کند و روی تکه پارچه‌ای قصه ای برای او می‌سازد. بعضی وقتها قصه‌های او باعث می شود عروسک ساخته شده محبوب و پرفروش شود.
گل بی‌بی از طایفه بلوچ هایی است که سالها پیش خشکسالی، او و همشهری هایش را مجبور به مهاجرت از از استان سیستان و بلوچستان به خراسان جنوبی و شهرستان سربیشه کرد. او در مسابقه ساخت عروسک بین مردم ۶ روستا مقام اول را به دست آورد چرا که به گفته سعادت سیاری تسهیلگر پروژه ترسیب کربن، خلاقیت دارد. تازه‌ترین عروسک گل بی‌بی، زنی در حالت نشسته است که کودک خردسالش را روی پاهایش خوابانده است.
جاری او هم خلاق است خدیجه برای اولین بار لبخند را روی صورت عروسکها کوک زد. عروسک‌های خدیجه گردن دراز هستند. چون او خاطره عمه اش را از یاد نمی برد عمه او جوان و زیبا بود و گردن بلندی داشت.
عروسک نشسته؛ خلاقیت گل بی بی
تعاونی الغدیر و تسهیلگران پروژه ترسیب کربن وظیفه فروش این عروسک ها را بر عهده گرفته اند. خدیجه و گل بی‌بی عروسک با کیفیت و زیبا را به تسهلیگران طرح ترسیب کربن تا ۹ هزار تومان می فروشند اما این عروسکها توسط وقتی به تهران می رسد هزار و یک جور هزینه اضافه می‌خورند و در اخر تا ۲۵ هزار تومان هم به دست مشتری می رسند مشتری هایی که بیشترشان تهرانی ها هستند.
کمک تسهیلگران ترسیب کربن به روستائیان برای بهتر شدن کیفیت صنایع دستی زنان
با این وجود خدیجه و گل بی بی و زن‌های دیگر تاجمیر از سال ۹۲ اوضاع زندگی شان فرق کرد و همین عروسک سازی آنها را توانمند. به نحوی که اکنون حدود ۴۵ نفر از ۱۵ خانوار روستای تاجمیر در حال تولید عروسک محلی هستند حدود ۲۰ نفر دیگر نیز در حوزه تولید صنایع دستی دیگری مانند رودوزی سنتی و منگوله و... فعالیت می کنند. این زنان توانستند عروسک های خود را در فهرست میراث ملی ثبت کنند و به دنبال جهانی کردن آن هم باشند.
به این ترتیب پروژه ترسیب کربن که از ده سال پیش در شهرستان سربیشه فعال شده حالا به حدی از توانایی رسیده که هم جامعه روستایی را توانمند کند و هم بدون کمک سازمان ملل ادامه حیات دهد و در ۱۶ استان دیگر هم اجرایی شود و روی مباحث دیگر کسب و کار پایدار برای حفاظت از منابع طبیعی فعالیت کند.
نظر شما