به گزارش خبرگزاری مهر، يكي از عواملي كه در شكل گيري جامعه شيعه اثناعشري در بغداد نقش داشته، خاندان هايي بودند كه پس از بناي شهر بغداد در آن سكنا گزيدند از جمله مي توان خاندان هاي زير را نام برد.
خاندان نوبخت
نام خاندان نوبخت در منابع تاريخي، زندگينامه ها و ديگر كتاب ها به نام آل نوبخت يا بني نوبخت يا نوبختيان آمده است. به گمان خودشان، نسبت آنان به گيو پسر گودرز، پهلوان معروف ايراني مي رسد. البته اين ادعا درست به نظر نمي رسد، زيرا گودرز و گيو از شخصيت هاي افسانه اي مي باشند. چون ابوسهل و پدرش نوبخت هر دو منجم بوده اند مي توان گفت كه خاندان نوبخت در زمان ساسانيان از طبقه دبيران و دانشمندان بوده اند.
نوبخت، جد نوبختيان به دست منصور مسلمان شد، وي چون علم نجوم را به نيكوترين وجه مي دانست، منصور ساخت بغداد را در ساعتي كه نوبخت تعيين كرده بود آغاز كرد. بنابراين اين خانواده اصيل ايراني با پذيرش اسلام در خدمت خلفاي عباسي و امراي مسلمان درآمدند و از راه نشر علوم، حكمت، آداب و اداره پاره اي مشاغل، يادي نيكو در تاريخ تمدن اسلامي از خود به جا گذاشتند. چند نفر از نوبختيان از پيشوايان بزرگ شيعه اماميه مي باشند و تعدادي از افراد اين خاندان در جمع آوري اخبار و اشعار سه نفر از بزرگترين شعراي عرب زبان، يعني ابو نواس حسن بن هاني"141-199 ق" و ابو عباده و ليد بن عبيد بحتري"206-283"ق و علي بن عباس رومي همت گماشتند. جد بزرگ اين خانواده يعني نوبخت و پسرش ابوسهل و چند تن از پسران ابوسهل ازمترجمان زبان پهلوي ساساني به عربي و از ستاره شناسان آگاه به نجوم ايراني بودند و به وسيله ترجمه چند كتاب از زبان اجدادي خود به عربي، خدمات قابل توجهي به نشر علم در ميان مسلمانان نمودند.
تعدادي از نوادگان ابوسهل بن نوبخت به دليل قبول مذهب شيعه اماميه از مدافعان اين مذهب شدند.آ نان در راه استحكام مباني مذهب شيعه و رد آراي مخالفان از هيچ گونه فداكاري دريغ نكردند و با تاليف رسائل و كتب بسيار، اصول عقايد شيعه را در ميان مردم نشر كردند. بايد گفت كه نوبختيان متكلمان پيش قدم و از بزرگ ترين استادان كلام شيعي محسوب مي شوند.
خاندان برمكيان
از خاندانهاي ديگري كه در شكل گيري جامعه شيعي در بغداد نقش داشتند برمكيان بودند. خالد جد برمكيان، پيش از بيعت با عباسيان با علويان بيعت كرده بود. اما همين كه پيشرفت عباسيان را مشاهده كرد و از سرنوشت ابوسلمه "قتل 132 ق" و ابومسلم"قتل 137 ق"آگاه شد به شيعيان پشت كرد و خدمتگزار سفاح و منصور گرديد. البته برمكيان با وجود اين كه در خدمت عباسيان بودند، دشمني آنان را نسبت به شيعيان نمي پسنديدند و تنها از بيم خلفا به خصوص هارون دم بر نمي آوردند. به هر حال نبايد فراموش كرد كه يكي از مهمترين دلايل قتل عام و سقوط برمكيان در سال 187 قمري، ارتباط پنهاني با شيعيان و تمايل قلبي آنان به مذهب شيعه بوده است.
خاندان يقطيني
يقطين بن موسي "م 188 ق"سر سلسله آل يقطين از دعات بني عباس بود كه تحت تعقيب مروان قرار گرفت و به همين دليل از كوفه فرار كرد. فرزندش علي كه در سال 124 قمري در كوفه متولد شده بود با مادر و برادرش عبدالله از ترس به مدينه مهاجرت كردند.همين كه دولت عباسي روي كار آمد،يقطين خود را آشكار كرد و ملازم سفاح و منصور گرديد اما علي بر خلاف پدر از هواداران فرزندان ابوطالب و معتقد به امامت آنان بود. علي اموال فراواني براي امام صادق(ع) ارسال مي كرد و براي اين كار بارها سخن چينان نزد منصور و مهدي از او سعايت كردند. سرانجام علي در سال 138 قمري در بغداد درگذشت.
به هرحال علي و فرزندانش از مولفان و راويان حديث شيعه بوده و نسبت به آل علي ارادت مي ورزيدند.
1.عبيد فرزند يقطين اسدي كوفي بغدادي از بزرگان و مبارزان شيعه اماميه در بغداد و از ارادتمندان حضرت امام جعفر صادق (ع) بود.
2.يعقوب بن يقطين اسدي بغدادي،نيز از بزرگان و دعات شيعه و از پيروان حضرت امام رضا(ع).
3.خزيمة بن يقطين اسدي كوفي از اعيان شيعه در بغداد و از طرفداران حضرت امام رضا(ع).
حسن بن علي بن يقطين، از فقيهان و متكلمان شيعه و از اصحاب امام رضا (ع) وي كتابي تحت عنوان مسائل ابن الحسن موسي و يا ابوالحسن بن موسي تاليف كرده است.
4- ابو جعفر محمد بن عيسي يقطين،از اصحاب امام جواد(ع) و صاحب كتاب الامامة الامل و الرجا است.
5- يونس بن عبدالرحمن يقطيني، از حضرت امام موسي كاظم (ع) و امام رضا (ع) روايت مي كرد. امام رضا (ع) او را از اهل علم و صاحب فتوا شمرده اند.
-------------
منابع
- عباس اقبال، خاندان نوبختي، ص 6
- علي بن الحسين مسعودي، مروج الذهب ج 4
- خطيب بغدادي، تاريخ بغداد، ج 1
- ابن نديم، الفهرست، ترجمه و تحقيق محمد رضا تجدد ص 392
نظر شما