هارمونی ایرانی به نقد کشیده شد/ چالش‌های پیش‌روی ساخت آکورد ایرانی

به گزارش خبرگزاري مهر، در این برنامه که امیرآهنگ هاشمی و شاهین مهاجری به عنوان کارشناس برنامه، علی قمصری به عنوان مهمان و سجاد پورقناد به عنوان کارشناس مجری حضور داشند، در مورد سبک های مختلف هارمونی در موسیقی ایران و نیز وضعیت هارمونیک ها در آکوردهای دارای ربع پرده بحث شد.

در ابتدای این جلسه، سجاد پورقناد ضمن توضیحاتی در مورد هارمونی و کارکرد هارمونیک ها و همچنین چالش های پیش رو برای ساخت آکورد در ساختار موسیقی ایرانی به بحث پرداخت.

اولین مهمانی که روی صحنه دعوت شد، علی قمصری آهنگساز و نوازنده بود که درباره کتاب هارمونی موسیقی ایرانی خود به سخنرانی پرداخت.

قمصری با اشاره به این موضوع که تئوری‌هایی که بر اساس موسیقی ایرانی نوشته شده بوده در زمان کلنل وزیری، به خوبی وضعیت گوشه ها را تشریح نمی‌کرده است، گفت: وجود تئوری های برگردان شده از موسیقی کلاسیک باعث بوجود آمدن شیوه ای در هارمونی ایرانی شده است که ارتباطی با ساختار ردیف ندارد.

در ادامه پورقناد با اشاره به این نکته که وزیری هم سیستم گامی و هم مدال را برای موسیقی ایرانی پیشنهاد کرده است گفت: وزیری با ارائه سیستم گامی (تنال) برای موسیقی ایرانی سعی داشته است، آهنگسازی و تکنی‌کهای آن را به طور فراگیرتری به کار ببندد و با این روش به آثار همچون بند باز رسیده است.

قمصری در پاسخ پورقناد گفت: این آثار زیبا هستند ولی بر اساس موسیقی دستگاهی نیستند، خود من هم آثاری دارم که ایرانی نیستند.

قمصری با ارائه نمونه هایی از حرکت ملودی در گوشه های مختلف به پیشنهاد خود در مورد هارمونی موسیقی ایرانی اشاره کرد و گفت: پیشنهاد من استفاده از آکوردهای کوارتال است، هرچند اشتباه کرده ام و در کتاب این روش را با عنوان هارمونی ایرانی ثبت کرده ام و نه پیشنهاد من برای موسیقی ایرانی!

پس از علی قمصری امیرآهنگ هاشمی به روی صحنه آمد و از تاریخچه هارمونی در ایران و ترجمه صحیح آن با عنوان تناسب توضیحاتی ارائه داد. امیرآهنگ هاشمی با ارج نهادن بر تلاشهای وزیری، سه گرایش برای هارمونیزه کردن موسیقی ایرانی را معرفی کرد که اولین گرایش از لومر و شاگردان او آغاز شد که بدون دقت به خصوصیات موسیقی ایران، هر ملودی ایرانی را ماژور یا مینور می دیدند و هارمونی آنرا بر این اساس می گذاشتند، گروه بعدی افرادی بودند که شاگردان وزیری محسوب می شدند، این افراد موسیقی ایرانی را می شناختند و هارمونی کلاسیک را با آن وفق می دادند، بیشتر آهنگسازان سمفونیک ایرانی با این روش کار می کردند تا اینکه مرتضی حنانه روش دیگری را پیشنهاد کرد و آن تغییر هارمونی نسبت به خصوصیت های موسیقی ایرانی بود.

در میان گفته های امیرآهنگ هاشمی، هوشنگ کامکار که در میان مخاطبان این برنامه بود، با تاکید بر موضوع پژوهش درباره موسیقی ایرانی به این موضوع اشاره کرد: در موسیقی کلاسیک غرب، هارمونی اول بکار برده شده و سپس پژوهشگران قوانین آن را از روی آثار آهنگسازان استخراج کرده اند، در غرب اول تئوری بوجود نیامده و آهنگسازان نسبت به آن کار کنند، بلکه این روند به صورت عکس انجام شده است؛ در ایران نیز باید آهنگسازان به ساختن موسیقی چند صدایی بپردازند و تئوریسین ها از روی آن قوانینی استخراج کنند نه اینکه برای آهنگسازان پیشاپیش هارمونی بر اساس آکوردهای کوارتال و سکوندال پیشنهاد کنیم. در قرن بیست و یک نمی توان کسی را مجبور به استفاده از روشی خاص کرد.

در ادامه شاهین مهاجری به تاریخچه هارمونی اشاره کرد و گفت: آثاری کشف شده که نشاندهنده تاریخچه موسیقی دو صدایی در بین النهرین و منطقه ساحلی سوریه است و امروز به این نتیجه رسیده اند که هارمونی قدمتی 5000 ساله دارد و یونان چندصدایی را از آنها اقتباس کرده است.

سپس مهاجری به تشریح وضعیت هارمونیک‌ها پرداخت و با جداولی، میزان ملایمت و ناملایمت آکوردهای مختلف، مخصوصا آکوردهایی با فواصل میکروتن ایرانی را نشان داد.