برگزاری نشست اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس در بخارست/ تأثیر سکولاریزه شدن بر ارزشهای دینی و اخلاقی

به گزارش خبرنگار مهر، امروزه تلاش گسترده ای به ویژه در اروپا در جریان است تا اخلاق غیردینی و جدیدی وضع و به همه جوامع تحمیل شود. حامیان این حرکت ضد ارزشهای الهی و انسانی ازطیف گسترده ای از توانها و امکانات بهره می گیرند. آنها می کوشند مقاومت در برابر مجموعه انحرافات جدید را به انزوا بکشانند و در این راه حتی از حربه حقوق بشر نیز استفاده می کنند و حتی در مواردی توانستنه اند مجموعه این انحرافات اخلاقی را به عنوان حقوق بشر به برخی جوامع بقبولانند. اخلاق جدیدی که در کل جهان مطرح می شود ریشه در سکولاریسم دارد و نمادهای آن هم فرهنگ برهنگی، هالیوودیسم، همجنس گرایی و دفاع از انحرافات جنسی و اخلاقی است. اروپا پله به پله پیش می رود و در مرحله بعد بقیه کشورها در معرض هستند.

بررسی این حرکت خزنده ضد اخلاقی ابعاد وحشتناک مسأله را بیشتر روشن می سازد. به طور مثال امسال همه توان تبلیغاتی و هنری به یورو ویژن معطوف شد و در یک رقابت در سراسر اروپا که همه اروپا و جهان را تحت الشعاع قرار داد در نهایت یک  خواننده دوجنسیتی(زنی که ریش دارد) به عنوان پیروز معرفی شد. این مسأله به معنای حساسیت زدایی از این انحرافات است. در آلبانی در سال جاری مردم یک شهر کوچک علیه یکی از همشهریهایشان که ادعای همجنس گرایی کرده بود  تظاهرات کردند، سفرای چند کشور اروپایی برای حمایت آن فرد خود وارد عمل شده و به آن شهر و به خانه آن فرد رفتند و گفتند اگر مردم آلبانی می خواهند به اتحادیه اروپا بپیوندند باید این نوگراییهای اروپایی را بپذیرند. مردم آلبانی که مسلمان و سنتی، ولی فقیر هستند و برایشان پیوشتن به اتحادیه اروپا بسیار مهم است بدین صورت تحت فشار قرار می گیرند تا همرنگ  شوند.

کشوری مثل رومانی مقاومت می کند در اینجا مستقیما سفرای کشورهایی مثل آمریکا خودشان به میدان می آیند و مراسم دفاع از همجنسگرایان را برپا می کنند یا حتی سفرایی می فرستند که انحرافات اخلاقی چنینی دارند و از نیاز این کشورها بهره می گیرند.

کلیسای رومانی در برابر اینگونه هجمه های فرهنگی و انحرافات و انحطاط های دینی و اخلاقی مقاومت می کند. این در حالی است که دولت این کشور در برابر این انحرافات و علی رغم اعتراضات کلیسای رومانی به جهت فشارهای سیاسی غرب سکوت می کند. شاهد این ادعا محکوم کردن حرکات ضد دینی و اسلام هراسی توسط کلیسای رومانی طی سالهای اخیر در این کشور نظیر چاپ کاریکاتور موهن به پیامبر اسلام(ص) و ترجمه و انتشار کتاب آیات شیطانی در رومانی بود. از این رو نقش دین و مجامع دینی در این گونه کشورها همچون رومانی بطور مشخص هویدا می شود. کلیسای ارتدکس رومانی نقش برجسته ای در منطقه بالکان دارد و از نفوذ خوبی در بین مردم و دستگاه های دولتی این کشور برخوردار است. بنابراین این چالشهای مشترک دینی می تواند مبنای همکاریهای مطلوبی فی مابین مراکز اسلامی جمهوری اسلامی ایران و مجامع مذهبی در رومانی و سایرکشورهای غربی باشد.

از این رو سفارت جمهوری اسلامی ایران با عنایت به اهمیت موضوع و جایگاه تاثیر گذار مراکز دینی دو کشور، اولین سمینار اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس را با عنوان  "هم اندیشی معنویت و انسان معاصر از دیدگاه اسلام شیعی و مسیحیت ارتدوکس" با همکاری کلیسای ارتدکس رومانی و جامعة المصطفی(ص) العالمیة در تاریخ 9 تا 16 اسفند 1391 در قم  برگزار نمود. معاون اسقف اعظم کلیسای ارتدکس رومانی که ریاست هیات رومانیایی را برعهده داشت در بازگشت از ایران ، این سمینار را نقطه عطفی در مناسبات دینی اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس دو کشور قلمداد نمود و اظهار امیدواری کرد که مراکز دینی ایران و رومانی در آینده بتوانند با گفتگوها و برنامه های مختلف دینی و مذهبی  نقش بهتری در موضوع گفتگوی بین ادیان ایفا نمایند.

با توجه به اهمیت و دستاورد سفر هیات کلیسای ارتدکس رومانی و گفتگوی سازنده میان مقامات مذهبی دو کشور و نیز بمنظور معرفی هر چه بهتر فرهنگ الهی تشیع و دسترسي به راه هاي عملي ارتقاء همكاريهاي دوجانبه میان مراکز دینی جمهوری اسلامی ایران و رومانی، دومین سمینار گفتگوی اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس با موضوع " تأثیر سکولاریزه شدن بر ارزشهای دینی و اخلاقی در جوامع معاصر" برنامه ریزی گردید و نهایتا با تلاش نمایندگی و  مشارکت دانشگاه جامعة المصطفی(ص) العالمیة، دانشکده الهیات بخارست،کلیسای ارتدکس رومانی به مدت دو روز از تاریخ 12 لغایت 13 خردادماه جاری در دانشگاه بخارست برگزار شد.

این سمینار با حضور چهار نفر از استاتید دانشگاه جامعة المصطفی(ص) العالمیة حجت الاسلام دکتر محمدعلی حاجی ده آبادی، حجت الاسلام دکتر محسن قنبری، حجت الاسلام دکتر عباسعلی براتی، حجت الاسلام سیدامیررضا طاهائی و وارلام پلویشته آنول معاون اسقف اعظم کلیسای ارتدکس رومانی، دکتر آدریان لئمنی، معاون وزیر فرهنگ و استاد دانشکده الهیات دانشگاه بخارست، دکتر نیکلای اکیمسکو، استاد تاریخ و فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه بخارست، دکتر رموس روس استاد برجسته علوم دینی دانشکده الهیات دانشگاه بخارست، مسئولان دانشکده الهیات و فرهیختگان و سایر استادان برجسته و دانشجویان دانشکده الهیات دانشگاه بخارست، شخصیتهای مذهبی، محققین، صاحبنظران برگزار گردید.

در بخش افتتاحیه این مراسم، وارلام پلویشته آنول معاون اسقف اعظم کلیسای ارتدکس رومانی طی سخنانی ضمن خیر مقدم به هیات ایرانی، برگزاری این سمینار را افتخاری بزرگ دانست و گفت: برگزاری این اجلاس گام بسیار مثبتی است برای درک، فهم و همکاری با یکدیگر و فرصتی است که شناخت بهتری به دست آوریم و باید دانست که بین ملتها صلح برقرار نمی شود اگر بین ادیان همکاری و صلح نباشد. وقتی از گفتمان دینی سخن به میان می آید به مشابهات زیادی بین اسلام و مسیحیت ارتدکس بر می خوریم. در هر دوی اینها ارزشهای مشترک زیادی وجود دارد. دلیلی برای اشتراک مفاهیم ارزشمند بین ادیان است ازجمله اعتقاد به حقوق انسانی که یکی از ارکان سازنده جامعه سالم انسانی است. وی افزود نتیجه این کنفرانسها باید گامی جلو برای بسط و گسترش ارزشهای الهی و انسانی مشترک بین ادیان آسمانی باشد. اسلام و مسیحیت در مقایسه با سایر ادیان جهان، پیروان بیشتری دارند و به همین سبب، هرگونه تفاهمی میان این دو دین بزرگ، نقش مؤثری در تعامل ملل مختلف جهان داشته و می‌تواند به فهم عمیقتر پیروان ادیان و زندگی مسالمت‌آمیز ملتها کمک کند.

وی در سخنان خود ضمن تشریح و شکل گیری اسلام در رومانی به تفاهم متقابل ادیان در این کشور اشاره نمود و گفت برگزاری چنین همایشهای باعث نزدیکی ادیان به یکدیگر می شود. دنیای معاصر تنها گفتگوی میان مردم نیست بلکه گفتگوی میان  فرهنگها و مذاهب نیز می باشد. ما نمایندگان ادیان الهی باید دور هم بنشینیم و با گفتگو و احترام متقابل مسائل را پیش ببریم و نگذاریم افراد فرصت طلب و افراطی در جامعه ادیان مشکل درست کنند. این وظیفه عالمان ادیان است که درباره وجوه مشترک ادیان همکاریهای نزدیکی داشته باشند. رومانی كشوری چند مذهبی است كه در آن اقوام و پیروان مذاهب مختلف در صلح و آرامش با یكدیگر زندگی می كنند. منطقه پیرامونی ایران با سوکولاریزه شدن روبرو نمی باشد اما این در حالی است که حوزه کشورهای اروپایی با سکولاریزه شدن تهدید می شود.

در ادامه دکتر امینیان سفیر جمهوری اسلامی ایران هم طی سخنانی با اشاره به اهمیت برگزاری این نشست ضمن تشریح جایگاه گفتگوی اسلام و مسیحیت اظهار امیدواری کرد که مراکز دینی ایران و رومانی بتوانند با گفتگوها و برنامه های مختلف دینی و مذهبی  نقش بهتری در موضوع گفتگوی بین ادیان ایفا نمایند. وی همکاری و تفاهم میان ادیان را با اهمیت توصیف نمود و اظهارداشت: این نشستها می تواند عامل رشد و توسه معنویت در جامعه دو کشور گردد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه روابط مراکز دینی ایران و رومانی می تواند به عنوان یک الگو برای سایر کشورها محسوب شود گفت: اسلام و مسیحیت محورهای فراوانی دارند که می توانند در دنیا تأثیرگذار باشند. انديشمندان ديني بايد درباره وظايفي مشتركشان كوشاتر باشند و در مقابل حمله ها و هجمه ها علیه اعتقادات و اخلاق بشری ايستادگي كنند و اجازه ندهند كه اين اتفاقها رخ دهد. در جهان کنونی ارزشهای اخلاقی در حال کم رنگ شدن هستند، نظام خانواده در حال فرو پاشی است و بنیادهای اخلاقی در حال از بین رفتن می باشد. همکاری  و گفت و گو میان ادیان می تواند جامعه بشری را از این تهدید رهایی سازد.

سپس حجت الاسلام دکتر محمدعلی حاجی ده آبادی رئیس هیئت ایرانی طی سخنانی ضمن تشکر از میزبانی کلیسای رومانی جهت برگزاری دومین نشست اسلام و مسیحیت در بخارست گفت: کلیسای رومانی با درایت، هوشمندی و ظرافت خاص موضوع دومین نشست اسلام و مسیحیت تحت عنوان "تأثیر سکولاریزه شدن بر ارزشهای دینی و اخلاقی در جوامع معاصر را تعیین نمود و این انتخاب عمق مطالعات و رسالت دینی و اجتماعی کلیسای رومانی را نشان می دهد.   

در این سمینار دوروزه محققین و اساتید دانشگاه دو کشور به ایراد سخنرانی و ارائه مقاله و تبیین و تشریح دیدگاهای خود در خصوص تأثیر سکولاریزه شدن بر ارزشهای دینی و اخلاقی در جامعه معاصر با موضوعاتی به شرح ذیل پرداختند و در خاتمه هر یک از مقالات به تعدادی از سئولات شرکت کنندگان پاسخ داده شد.

در روز اول سمینار دکتر نیکلای اکیمسکو، استاد دانشکده الهیات دانشگاه بخارست با ارائه مقاله ای تحت عنوان "زندگی دینی و سکولار در جامعه اروپایی معاصر" به وضعیت مذهبی در اروپای معاصر، زندگی دینی و اخلاقی اروپایی، زندگی مذهبی جامعه اروپا، چشم انداز رابطه کلیسا ـ دولت و آزادی مذهبی، رویکرد دوباره مذهب در زندگی عمومی و  تحلیل معنویی گرایی در هزاره جدید پرداخت و تصریح نمود: جامعه معاصر جهان تنوعهای فکری و فرهنگی است. دغدغه انسان معاصر، چالش با بحرانهایی چون تنهایی، مادی گرایی و اخلاق است.

وی با اشاره به تاریخ مسیحیت در اروپا گفت: تفکیک دین از سیاست در انقلاب کبیر فرانسه به کامل ترین شکل خود رسید. به این ترتیب که عده ای کاملاً در برابر کلیسا ایستادند و الحاد را گسترش دادند و با وجود اینکه در آن زمان دینداری بسیار گسترش داشت ولی عده ای افکار الحادی را گسترش دادند و آن درگیری های تاریخی پدید آمد. در اروپای امروز، وضعیت دین و مذهب به دلیل گرایشها و تمایلات متفاوت کلیساها بسیار پیچیده است. بعد از سال 1989 این وضعیت آشکارتر گردید، زیرا جامعه غربی با مهاجرت وسیع شهروندان کشورهای کمونیستی سابق مواجه شد. امروزه در اکثر کشورهای اروپایی یک تفاوت ساختاری میان دولت و کلیسا و یا نهادهای دینی و مذهبی وجود دارد. وظیفه دولتها تضمین رفاه پیروان مسیح در زندگی دنیوی، اما وظیفه کلیسا ترویج معنویت در جوامع برای رسیدن انسانها به کمالات و معنویات الهی می باشد.

استاد دانشکده الهیات دانشگاه بخارست اظهارداشت: در شرایط کنونی در اروپا، هیچ دولت یا حکومتی مذهبی یا دین سالار وجود ندارد. اما علی رغم این موضوع روابط دولت و کلیسا در اکثر کشورهای اروپایی درخور و مناسب است. امروزه جامعه اروپایی تحت تأثیر سکولارسازی قرار گرفته است، بنحوی که این جوامع به شکلی تبدیل شده اند که خداوند در آن  حس می شود اما نادیده گرفته می شود. در حال حاضر اروپای غربی بیشتر تحت تأثیر سکولارسازی قرار گرفته است و در این شرایط کلیسای ارتدوکس نیز با این پدیده مواجه است. در رومانی کلیسا به عنوان نهادی قابل اعتماد در بین مردماین کشور شهره می باشد و نزدیک به 70% از شهروندان به کلیسا اعتماد مطلق دارند.

وی افزود: ادیان نقش بسیار مهمی در بیدار سازی، آگاهی بخشی و هدایت انسان ها دارند. ادیان به ما می آموزند تا انسان ها به گفتگو با یکدیگر بپردازند، به همدیگر احترام بگذارند. گفت و گویی که آغاز کرده ایم، نشان می دهد که هیچ گونه تضادی بین این دو ادیان نمی باشد و زمینه ای برای مناقشه وجود ندارد. ارزشهای معنوی و اخلاقی ای که کلیسای ارتدوکس به آن معتقد است، همان ارزشهای معنوی و اخلاقی است که بسیار نزدیک به اسلام است و ما با داشتن این مشترکات، می توانیم همکاری های مطلوبی در عرصه دینی داشته باشیم.

در ادامه همان روز حجت الاسلام دکتر محمدعلی حاجی ده آبادی استاد جامعة المصطفی(ص) با ارائه مقاله ای تحت عنوان "تأثیرسکولاریسم بر روی جرایم ارتکابی و ناهنجاریها در جوامع دینی معاصر" گفت: سکولاریزم شدیدترین چالش مدرنیته است که ایده اصلی آن جداسازی دین از جنبه های مختلف زندگی اجتماعی است. سکولاریزم با تقدس زدایی و معنویت زدایی، ارزشهای اخلاقی و دینی را از سطح خرد کلان حیات اجتماعی انسان کنار می گذارد. به رغم برخی ادعاها مبنی بر ملازمه مدرنیته با سکولاریزم، هیچ ملازمه ضروری بین این دو وجود ندارد. برخی خاستگاه های مذهبی سکولاریزم در جوامع غربی، کوشیده است تا چگونگی تأثیرگذاری این جریان بر افزایش ناهنجاریهای و جرایم را تبیین نمایند. در واقع مهمترین تأثیر سکولاریم، تهی کردن بشر از مهمترین موانع و بازدارنده های درونی از جرم و جنایت و نیز بسترسازی انحرافات اجتماعی و ابزارهای جرم و جنایت است تا از این طریق بتواند موجب رواج جرم و جنایت در جامعه امروز شود.

روز دوم سمینار با سخنان حجت الاسلام دکتر سیدامیررضا طاهائی شروع شد و وی با ارائه مقاله ای تحت عنوان "سکولارریزه کردن جوامع توسط تهاجم فرهنگی و رسانه ها و تأثیر آن بر جوامع مؤمنان" تأکید کرد: بعد ازدوره رنسانس مکاتب جدیدی در غرب به وجود آمد که نوک پیکان این مکاتب و اندیشه ها بر ضد دین و حاکمیت آن بود. اما آنچه مسلم است اینکه تمام این گرایش های ضد کلیسا و ضد دین به یک وفاق نانوشته رسیدند و آن اینکه در حرکتی منسجم حوزه های تأثیرگذاری دین در جامعه را محدود نمایند. رسانه های زمان ما سکولاریزه کردن جامعه را و تربیت نسلهای آینده را با این باور بدیهی و جزئی از برنامه مدون و سیاستهای خود می دانند. هدف امام خمینی( ره) در حقیقت بازگرداندن معنویت به جوامع بشری بود. معنویتی که حضرت نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و محمد(ص) راهنمای به آن و رسولانی از جانب خداوند برای هدایت بشریت به کمال انسانی و ملکوت خدا بودند. بهترین راهکاری را که نهادهای دینی می توانند اتخاذ کنند تربیت راهنمایان و راهبران تزکیه یافته است که راهبری جامعه را به عهده بگیرند. استفاده از رسانه، یعنی دقیقا همان ابزاری که برای سکولاریزه کردن جامعه از آن استفاده می شود هم برای نشر تفکرات معنوی بسیر ضروری و بدیهی است.

سپس دکتر آدریان لئمنی، معاون وزیر فرهنگ و استاد دانشکده الهیات دانشگاه بخارست با ارائه مقاله ای تحت عنوان "نظام ایدولوژیکی مصرف گرایی - واقعیتی که ارزشهای دینی را به چالش می کشاند" به روابط انسانی به ازخود بیگانگی انسان، ایدولوژی نظام مصرفگرایی در عصر کنونی، تبدیل علم به لذت در ساختار اجتماعی، نیل به بهشت زمینی انسان سکولار با استفاده از ابزار مصرف گرایی، ضرورت ارتقاء معنویت از طریق روابط و گفتگو میان افراد جامعه پرداخت و تصریح نمود گفتگوی میان اسلام و مسیحیت ارتدوکس در حالی صورت می گیرد که جهان معاصر به این گفتمان بسیار نیازمند است و با چالش دینداری و مصرف گرایی روبرو می باشد.

وی افزود: بزرگترین مشکل دینداری در دنیای کنونی، مصرف گرایی، مدرنیستم و پست مدرنیسم است که در قرون معاصر ضمن وارد کردن ضربات بسیار بر پیکره دین، همچنین موجب به چالش کشاندن ارزشهای دینی شده است. در این بین، عالمان دینی ادیان مختلف، باید با هم‌فکری  و همکاری با هم برای برطرف ‌کردن مشکلات ذهنی بشر امروز بپردازند.

لئمنی در ادامه سخنانش تصریح کرد: یکی از ارزشهای فرهنگ مصرف گرایی، فردگرایی است که از جنبه‌های گوناگون، زندگی اجتماعی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. پیامد فردگرایی، احساس بی‏معنایی و کمرنگ شدن ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی است. مصرف گرایی با کنار زدن دین و سنتهای دینی و اخلاقی، دریافتی نو از علوم مختلف عرضه می کند  که در آن، بر انسان، به عنوان عنصر اصلی تمدن جدید، نامفهوم و بر خواسته‌ها و نیازهای مادی او تأکید می‌شود. مبنای معرفت‏ شناسی همه علوم و فنون، عوامل مادی قرار می‌گیرد و قوانین مادی بر تمام شئونات به دور از معنویات زندگی حکم‌فرما می‌شود. در واقع، تمدن جدید درصدد سکولاریزه یا غیردینی کردن تمامی امور است. از این‏ رو، مصرف گرایی برخلاف ظاهر فریبنده اش، دارای ماهیت مادی و غیرمعنوی است که با فراهم آوردن رفاه مادی و رشد و پیشرفت صنعتی و اقتصادی، چشم جهانیان را خیره کرده است و آنها را از واقعیت‌ها و پی‌آمدهای خطرناک چنین رویکردی غافل می‌کند. این ایدئولوژی جامعه و تمدن بشری را به انحطاط می‌کشاند و از درون‏مایه‌های دینی و معنوی تهی می‌کند.

در نوبت دوم روز دوم سمینار، حجت الاسلام دکتر عباسعلی براتی استاد جامعة المصطفی(ص) با ارائه مقاله ای تحت عنوان "پیامدهای سکولاریسم و مدرنیزاسیون بر روی  دین و حقوق بشر در جوامع معاصر" گفت: مدرنیسم در جهان اسلام به عنوان یک عکس العمل در برابر هجوم همه جانبه استعمار غرب به سرزمینهای اسلامی آغاز شد و گروهی از اندیشمندان مسلمان، در پی علت یابی شکست جوامع اسلامی در برابر این هجوم و پیروزی مادی غرب برآمدند. در میان گرایشهای نوگرایانه جدید برخی جریانهای افراطی هم دیده می شود که با تکفیر و قتل و عارت مسلمانان دیگر به عنوان شیوه مبارزاتی، موجبات زیر پا گذاشتن حقوق بشر و ترسیم چهره زشتی از اسلام را فراهم می کند، ولی جریان اعتدالی نو گرایی اسلامی با شخصیتهای چون امام خمینی(ره)، اقبال لاهوری و سیدجمال اسدآبادی، مسلمانان را به استفاده از دستاوردهای مثبت نوگرایی در ضمن حفظ اصالتها و ارزشهای شرقی و اسلامی تشویق می کند که نمونه ای از این جریان را در انقلاب اسلامی ایران می توان یافت که یکی از شاخصهای مهم آن، احترام به حقوق همه انسانها و ارزشهای اخلاقی جهان است.

در ادامه حجت الاسلام دکتر محسن قنبری استاد دانشگاه جامعة المصطفی(ص) با ارائه مقاله ای تحت عنوان "سبک زندگی ایمانی با چگونگی تغییر وضع سکولار" گفت: براساس آموزه های قرآن کریم تغییر وضع زندگی انسانها امری ضروری است که به دست خود آنها انجام می شود. مؤمنان با پروژه تغییر، وارد حیات طیبه می شوند که زندگی مومنانه تحت ولایت الهی باز تعریف آن می باشد. چگونگی فرایند تغییر زندگی عرفی به زندگی مومنانه در خطبه  امیر المومنین ( علیه السلام) در نهج البلاغه منعکس است که در محورهای : اعتدال در تعامل با مردم، بصیرت دینی، تجارت پر سود معنوی، شامگاهان عابدانه، صبگاهان عالمانه، پرهیز کاری و خود کنترلی، حیات طیبه، جایگاهی میان خوف و رجاء، جهاد با نفس و خیر خواهی برای مردم بحث شده است.

در پایان این سمینار دکتر رموس روس استاد دانشکده الهیات دانشگاه بخارست با ارائه مقاله ای تحت عنوان "کیهان شناسی- اخلاق – سکولاریزم"  به بررسی تطبیقی رابطه وجودی انسان با عالم، ظهور انسان در کمالات و معنویات دنیوی، بررسی سکولار در چارچوب امتناع از وحی الهی و بهره برداری از علوم جهت رسیدن به کمالات دنیایی پرداخت و تاکید نمود: سکولار بدان معنی نمی باشد که انسان بطور مطلق از رفتار دینی روی برگردانده است، بلکه در حقیقت انسان فراموش کرده است که مخلوق خداوند است. به هر حال می‏توان گفت سکولاریزاسیون که به رهایی انسان از کنترل و نظارت دین تعریف می‏شود، عبارت است از رهانیدن اندیشه بشری از دریافتهای دینی.

وی افزود: بر اساس گفته های میرچا الیاده (تاریخدان دین، نویسنده و فیلسوف رومانیایی)، در همه ادیان تلاش می شود هدف و معنای فعالیتهای انسان را از نظر کیهان شناسی کشف رمز شود. از سوی دیگر تکامل حیات بر اساس کیهان شناسی علمی مدرن، تکامل ماده است. بر اساس نگرش سنتی، کیهان شناسی به عنوان توصیف اتفاقاتی که در آغاز زمان رخ دادند مورد توجه قرار می گیرند. هر چند سکولاریزم پدیده ای مربوط به کشورهای فوق صنعتی است، لکن در زندگی بسیاری از دیگر ملل که در حال سپری کردن روند مدرن شدن می باشند نیز حس می گردد. به نظر می رسد که سکولاریزم و مدرن شدن دست در دست یکدیگر حرکت می کنند. مدرن شدن یک روند ذاتی در تاریخ توسعه جامعه بشری است. در حالی که سکولاریزم تنها یک قدم عقب تر از آن حرکت می کند. سکولاریزم نهادها، عقاید و اعمال مذهبی را به طور اصولی به چالش می کشد و به جای آنها علم و عقل را قرار می دهد. معتقدم مذهبیون می بایست در روند مدرن شدن جوامع خود درگیر شوند و به عنوان تنها راهی که بتوان مسایل مقدس و کفرآمیز را در هماهنگی با هم نگاه داشت و فلسفه جهانی متوازنی را بوجود آورد.