پیوند هنر و محیط زیست فراتر از تصور است

به گزارش خبرگزاری مهر پریسا تشکری از جمله هنرمندان فعال در پنجمین جشنواره بین المللی فیلم سبز ایران بود. روزنامه تهران تایمز گفت و گویی با این هنرمند داشته و از علت حضور وی در حوزه محیط زیست و نتایج پیوند محیط زیست و هنر پرسیده است. در ذیل ترجمه فارسی این گفتگو را می خوانید.

نخست از تاریخچه فعالیت خودتون در حوزه محیط زیست بفرمائید؟

همزمان با سال ۱۳۸۰و اتمام دوران تحصیلی کارشناسی و به تبع آن انتخاب موضوع پایان نامه، به دلیل عدم توجه کافی به اهمیت رسانه ای پوستر در ایران در آن زمان، نظرم به این موضوع جلب شد. زیرا در آن زمان، به ندرت پوستری در خیابان نصب می شد و نمایشگاه هایی از این دست نیز اصلا برگزار نمی شد.

در همین گشت و گذارها و در پی حضور مستمر در کتابخانه ها، پس از ماه ها مطالعه خصوصا بر روی مجلات یونسکو به ویژه «پیام یونسکو» که در آن سال در ایران منتشر می شد، متوجه شدم بحران های زیست محیطی تا چه حد در جهان مورد توجه قرارگرفته اند و تا چه اندازه مساله جدی است.

موضوع را با مدیر گروه گرافیک آن زمان، بهرام کلهرنیا مطرح کردم و با استقبال شدید او مواجه شدم. کلهرنیا مرا به یکی از طراحانی که به تازگی به ایران آمده بود، معرفی کرد. آن وقت ها علی رشیدی که بعدها استاد راهنمای پایان نامه من در مقطع لیسانس نیز شد تازه شروع به تدریس در دانشگاه آزاد، جایی که من در آن درس می خواندم کرده بود. موضوع را با او در میان گذاشتم و با استقبال و راهنمایی وی، بر موضوع پوسترهای محیط زیستی تمرکز کردم.

بخش تئوری پایان نامه ام را نیز به فعالیت هایی که در جهان تا آن زمان توسط هنرمندان، برای آگاهی دادن خطرات بحران های زیست محیطی در جامعه صورت گرفته بود، اختصاص دادم. همین موضوع سرآغاز فعالیت جدی من در عرصه محیط زیست شد.

تصویر به مراتب سریع‌تر از نوشته پیام را منتقل می کند.

پیوند هنر و محیط زیست چه تاثیر و نقشی در افزایش فرهنگ محیط زیستی جامعه خواهد داشت؟

تاثیر آن فراتر از چیزی است که حتی فکرش را بکنید. در اکثر جوامع هنرمندان به نوعی برای عموم مردم الگو محسوب می شوند و به همین دلیل می توانند در ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست مؤثر باشند. از طرفی اجازه دهید به خصوص اشاره کنم به اهمیت نقش طراحان گرافیک در هر جامعه ای و اینکه تا چه حد در آگاه سازی و بالابردن سطح سواد بصری مردم مؤثر هستند.
ثابت شده که تصویر به مراتب سریعتر از نوشته پیام را به مخاطبان خود منتقل کند. لذا یک طراح گرافیک حرفه ای و البته متعهد می تواند مساله، بحران و حتی راه حل آن ها را برای مردم به زبان ساده تر ترجمه کند به طوری که برای عموم مردم ملموس و قابل درک باشد. او حتی می تواند تصمیم بگیرد با هر قشری با چه زبانی صحبت کند تا با ایجاد درک متقابل، آن ها را نیز در حل مسائل حتی مسائل بسیار پیچیده سهیم کند.

چطور می توان هنرمندان را به فعالیت بیشتر در زمینه مسائل زیست محیطی و توجه بیشتر به فرهنگ سازی در این حوزه ترغیب و تشویق کرد؟

به نظرم هنرمندان عرصه های مختلف به صورت ذاتی، پتانسیل انجام این گونه پروژه ها را دارند و حاضرند با علاقه در این حوزه ها کار کنند. چرا که اتفاقا با توجه به حساسیت ذاتی این قشر به مسائل پیرامونی، اتفاقا بیشتر از اقشار دیگر به اهمیت مسائل زیست محیطی واقفند.

بنابراین مهم این است که مسئولان مربوطه از آنها حمایت کنند و درخواست همکاری داشته باشند یا به عبارتی سفارش کار بدهند.

مثال خوب بارز این شیوه از تعامل با هنرمندان، روش کاری است که چند سالی است شهرداری تهران با هنرمندان شهری پیش گرفته و زمینه هایی را فراهم کرده تا بیلبوردهای شهری با موضوعات اجتماعی که گاهاً پیش پاافتاده به نظر می رسند، توسط طراحان حرفه ای طراحی شوند و همین امر بی شک تحول عظیمی در چهره شهر تهران ایجاد کرده است.

نقش و فعالیت شما در پنجمین جشنواره بین المللی فیلم سبز ایران چیست؟

من در بخش بین الملل نمایشگاه پوستر فعال بودم و به عنوان برنامه ریز این بخش توانستم دو نمایشگاه مطرح که در زمینه معضلات زیست محیطی قبلا در مکزیک و برزیل برگزار شده بودند را به بخش تجسمی جشنواره فیلم سبز اضافه کنم.

نمایشگاه مکزیک حاصل زحمات طراح جوان مکزیکی، «گاس مورینسله» است که به شکل متوالی هر دو سال یک بار از سال ۲۰۰۹ این مسابقه را برگزار کرده و دو مجموعه از پوسترهایی با موضوع بحران کمبود آب و مصرف بی رویه پلاستیک را در قالب ۸۸ پوستر سیاه سفید مورد ارائه و توجه قرار داده است.

پوسترهای نمایشگاه «گلوبال میکس» نیز نمایشگاه دعوتی بود که یکی از طراحان مطرح برزیل به نام فلیپ تابوردا به مناسبت برگزاری کنفرانس محیط و توسعه که توسط سازمان ملل متحد در ریودوژانیرو برگزار می شد اجرا کرده بود و شامل ۲۸ پوستر از طراحان مطرح روز دنیا است.

البته این نمایشگاه قبلا یک بار دیگر در هفته طراحی گرافیک سال ۱۳۹۲ توسط انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران در خانه هنرمندان برگزار شده بود.

آیا پیش از این هم فعالیتی مرتبط با این حوزه در جشنواره های ملی و بین المللی داشته اید؟

بله، ۳ پوستر از پوسترهای زیست محیطی من تا کنون ۴ بار در جشنواره های مختلف داخلی و بین المللی برنده جایزه شده اند و تقریبا در هر نمایشگاه و مسابقه ای که با نیم نگاهی بر محیط زیست در جهان برگزار شده یا شرکت کرده ام و یا به عنوان هنرمند مدعو حضور داشته ام.

چه تفاوت های میان جشنواره های ملی و بین المللی در این حوزه است؟

متاسفانه آثار جشنواره های ملی ما با اینکه معمولا از کیفیت های به نسبت خوبی هم برخوردار هستند در حد نمایشگاه باقی می مانند و بدتر اینکه در ارتباط با نمایشگاه های پوستر اکثرا پس از اختتامیه ها خودشان به تلی از زباله و کاغذهای باطله تبدیل می شوند. از آثار برتر تولید شده و یا برنده، نه استفاده ای می شود و نه بهره برداری درستی. طراحانی هم که در این زمینه فعالند و یا علاقمند به این حوزه هستند به مرور یکی بعد از دیگری به فراموشی سپرده می شوند.

به همین دلیل، به ندرت آثار شاخص به یادماندنی، درباره کنفرانس ها و سمینارهای زیست محیطی و یا مسائل زیست محیطی در تاریخ گرافیک ایران وجود دارد و شاید این آثار به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی رسند. پوسترهای این اتفاقات معمولا در لحظه آخر به شکل بسیار عجولانه ای توسط غیرطراحان و یا کارمندان روابط عمومی های خود سازمان ها طراحی می شوند و نتیجه هم آن چیزی است که همه دیده ایم.

کدام کشورها در این زمینه پیشگام تر و موفق تر هستند؟

برای مثال ژاپن، اوکراین، اسلواکی و مکزیک کشورهایی هستند که در ارتباط با معضلات زیست محیطی فعالیت های زیادی دارند و فستیوال های مختلفی برگزار می کنند.

فستیوال بین المللی اکوپوستر ۴th Block در خارکوف اوکراین که واقعه تلخ چرنوبیل در آن به وقوع پیوسته و مسابقه پوستر Ekoplagat در اسلواکی به شکل اختصاصی به پوسترهای طراحی شده در نقاط مختلف جهان با موضوع بحران های محیط زیست می پردازند. شاید هم این توجه ویژه، به خاطر تجربیات تلخی بوده که در گذشته از آلودگی های اتمی داشته اند و اثرات آن ها همچنان در کشورهای شان باقیست.

 پیشنهاد شما برای ارتقاء چنین جشنواره ها و فعالیت هایی چیست؟

جشنواره ها و مسابقات را به خیابان ها ببریم. خصوصا بخش طراحی پوستر که اصلا جایگاه اصلی آن خیابان و مخاطبان آن مردم هستند. مردم باید پوسترها را از نزدیک ببینند، از اتفاقاتی که در اطرافشان می گذرد مطلع شوند و گاه حتی به آن ها از طریق پاره کردنشان اعتراض کنند.

پوسترها نقاشی نیستند که در گالری ها محصور شوند و در گالری ها فقط توسط خود طراحان و دوستانشان دیده شوند. متاسفانه پوستر در ایران به یک اثر لوکس فانتزی تبدیل شده و انگار فقط باید وجود داشته باشد. طراح فقط به نتیجه آن  می اندیشد و حتی گاهی با درنظر نگرفتن خواسته واقعی مشتری و تنها اعمال سلیقه شخصی از چالشی که میان سفارش دهنده و خودش ایجاد می شود، می گریزد. همه این ها به این دلیل است که کاربرد پوستر در مسیر درستی قرار ندارد.

به شخصه معتقدم بحران های زیست محیطی آنقدر مهم و جدی هستند که شاید ضروری است بخشی از تبلیغات رسانه ای کشورمان چه در صداوسیما و چه در خیابان ها در اختیار طرح این مسائل قرار گیرد. یک مادر خانه دار سنتی از کجا باید بداند که استفاده بی حد کیسه های پلاستیکی و یا مصرف بی رویه سفیدکننده ها چی تاثیرات مخرب و غیرقابل بازگشتی در محیط اطراف ما دارد و من مطمئنم اگر به عوارض و جوانب آن پی ببرد روش زندگی و خانه داریش را تغییر می دهد. درست مانند نیاکان ما که به جای سفره های یکبار مصرف از سفره های زیبای دائمی استفاده می کردند.

آگاهی دادن درباره  مصرف بی رویه کاغذ، پلاستیک، آب آشامیدنی، خطرات تولید زباله و فاضلاب های صنعتی فقط و فقط با به تصویر درآوردن و ساده کردن آنها توسط هنرمندان متعهد و پخش آن ها در رسانه های عمومی پر بیننده امکانپذیر است و قول می دهم همه هنرمندان از اینگونه سفارشات استقبال خواهند کرد.