جازموریان محو می شود/ تبخیر تالاب بین المللی

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: تالاب جازموریان یکی از بزرگترین حوزه های آبریز داخلی کشور است که از ۲۰ سال قبل به دلیل خشکسالی و برداشت بی رویه آب از منابع آب زیر زمینی و همچنین بهره برداری از هلیل رود و بم پور به بیابانی بی آب و علف تبدیل شد.

پروژه احیای جازموریان هر چند سال ها به حال خود رها شده بود و روز به روز برداشت ها افزایش می یافت اما در سال های اخیر پروژه احیای این تالاب در دستور کار قرار گرفت و کارهای مطالعاتی در راستای احیای این تالاب آغاز شد.

سیل جازموریان را احیاء کرد

اما در انتخاب برخی دستگاه های دخیل در طرح های مطالعاتی احیاء علامت سوال بزرگ وجود دارد و برخی از دستگاه های مطالعه کننده در این خصوص هیچ تخصص و تجربه ای نداشتند و تا کنون نیز از مطالعه در این خصوص جلوتر نرفتیم اما به هر روی اولین گام ها برداشته شد.

سیل آب را پس از یک دهه به جازموریان رساند و بخش های قابل توجهی از این منطقه را سیراب کرد بطوریکه مردم محلی با حضور در بستر پر آب جازموریان که تا روز قبل مرتع شترها بود حضور یافتند و پای کوبی کردند

خشک شدن جازموریان همچنین به یکی از اختلاف نظرهای کارشناسان تبدیل شد به گونه ای که برخی کارشناسان، احداث سد بر روی هلیل رود را دلیل اصلی خشک شدن جازموریان می دانند و برخی دیگر  خشکسالی را دلیل اصلی خشکسالی اعلام می کردند.

اما آنچه که این اختلاف ها را کم تر کرد نتیجه گیری اقدامات انجام شده نبود بلکه بارندگی های سیل آسایی که در جنوب کرمان و ارتفاعات مرکزی استان روی داد موجب طغیان رودخانه ها شد، همچنین بخش قابل توجهی از آبگیری این تالاب نیز پس از طغیان بم پور در استان سیستان و بلوچستان روی داد.

رودخانه هلیل رود که بسیاری عقیده داشتند به دلیل خشک شدن بستر نمی تواند آب را راهی جازموریان کند در روزهای ابتدایی سیل آب را پس از یک دهه به جازموریان رساند و بخش های قابل توجهی از این منطقه را سیراب کرد بطوریکه مردم محلی با حضور در بستر پر آب جازموریان که تا روز قبل مرتع شترها بود حضور یافتند و پای کوبی کردند.

حالا پس از روزها از آبگیری جازموریان گویی مسیر آبدهی هلیل رود و بم پور در حال خشک شدن است و به زودی جازموریان بار دیگر به بیابان تبدیل خواهد شد.

دلیل اصلی خشک شدن جازموریان در روزهای آتی کاهش شدید دبی آب و در نهایت افزایش بی رویه دمای هوا خواهد بود بطوریکه کارشناسان پیش بینی کرده اند این تالاب حداکثر تا سه ماه آینده تبخیر خواهد شد.

دلیل اصلی خشک شدن جازموریان در روزهای آتی کاهش شدید دبی آب و در نهایت افزایش بی رویه دمای هوا خواهد بود بطوریکه کارشناسان پیش بینی کرده اند این تالاب حداکثر تا سه ماه آینده تبخیر خواهد شد

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان در آخرین اظهار نظرهایش در خصوص جازموریان از تبخیر شدید این تالاب خبر داد و گفت: چند مورد ضروری در زمینه آب استان کرمان وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد که در سایه برخی از اظهار نظرها غیر کارشناسانه مغفول مانده اند.

ابراهیم علیزاده افزود: مجموعه مطالعاتی پهنه جازموریان  در سال های اخیر مورد توجه جدی در زمینه مدیریت آب بوده است و آمار و ارقام با دقت احصاء شده است.

وی افزود: کل حوزه جاموزیان ۶۹ هزار و ۳۷۵ کیلومتر مربع است رودخانه هایی که این پهنه را تغذیه می کنند هم از سیستان و بلوچستان و هم از کرمان هستند و رودخانه هلیل رود که اکثرا  روی این رودخانه حساب می کنیم سهم بسیار کمی از این رودخانه ها دارد.

علیزاده گفت: تصویر ماهواره ای قبل از بارندگی از این منطقه تهیه شده است و نشان می داد قبل از بارندگی ها کلا پهنه خشک بود تصویر بعد از بارندگی نشان می دهد این پهنه باردار شد.

دمای هوا هم اکنون ۲۷ سانتیگراد است

وی تصریح کرد: حیات پهنه جازموریان صرفا به اقلیم و بارندگی ها بستگی دارد و دوره آماری سال های ۷۰ تا ۸۳ کمتر از ۱۰ درصد زمان آب وارد جازموریان می شده و سال های ۷۲ تا ۸۳ کمتر از ۶ درصد آب وارد می شده است در بلند مدت ۶۹ میلیمتر در سال بوده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان  افزود: این حائز اهمیت است که متوسط سالانه دما ۲۷ درجه سانتیگراد و تبخیر بسیار بالا است.

مجموع تبخیر سالانه این پهنه بیش از ۴ متر سالانه از پهنه را بخار می کند و افت سطح آب در یک هفته ۲۰ سانتیمتر بوده است و به نظر می رسد به زودی شاهد افت آب در پهنه خواهیم بود

وی گفت: مجموع تبخیر سالانه این پهنه بیش از ۴ متر سالانه از پهنه را بخار می کند و افت سطح آب در یک هفته ۲۰ سانتیمتر بوده است و به نظر می رسد به زودی شاهد افت آب در پهنه خواهیم بود.

علیزاده گفت: مقایسه حوزه آبریز سدها به پهنه جاموزریان نشان می دهد که کل مساحت حوزه آبریز سدها ۸ هزار کیلومتر مربع است و مساحت حوزه آبریز ۸۹ هزار مترمربع یعنی ۱۰درصد مساحت آبریز منطقه را سدها تشکیل می دهد و ۹۰ درصد آزاد است.

وی ادامه داد: هر سد یک حوزه آبریز دارد اگر همه سدها در نظر بگیریم کل سدها ۱۰ درصد می شود.

سدها در وضعیت جازموریان مخل نیستند

وی در خصوص ظرفیت آبگیری سدها بیان کرد: حجم سدهای ما ۴ درصد پتانسیل تبخیر جازموریان است و بقیه آب به دلیل شیوه های اشتباه استفاده و یا رها شدن تبخیر می شود.

علیزاده با اشاره به اینکه اگر 127 متر مکعب آب رها می شده بخش اندگی به جازموریان می رسیده است افزود: ورودی به پهنه جازموریان ۷ متر مکعب آب اندازه گیری شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان تصریح کرد: این آمار یعنی ۱۲۰ متر مکعب آب نفوذ یا مصرف می شده است تا به جازموریان می رسیده است.

در بارندگی های اخیر اسفند تاکنون حجمی از آب ذخیره شده در سدها ۲۳۹ میلیون مترمکعب بوده است و  ۵۴۲ میلیون رها کرده ایم و ۳۵۰ میلیون وارد پهنه شده است و ما بقی از بین رفته است

وی ادامه داد: شبهه دیگری وجود دارد و آن این است که اگر سد جیرفت نبود جازموریان خشک نمی شد اما اعداد و ارقام نشان می دهد اگر در همین بارندگیهای اخیر سد جیرفت وجود نداشت شهر جیرفت را آب برده بود.

علی قدوسی، فعال محیط زیست در جنوب کرمان نیز در همین زمینه در گفتگو با مهر اظهارداشت: خشک شدن جازموریان با گرم شدن هوا در واقع یک امر طبیعی است که در سال های عادی در اکوسیستم جازموریان روی می دهد و امری عجیب محسوب نمی شود.

وی افزود: جازموریان از یک هسته دریاچه ای و عرصه های پیرامونی باتلاقی و مراتع شکل گرفته است که هر سال در فصل بارندگی گسترش می یابد و در نهایت پس از آغاز فصل گرمای هوا که گاه تا بیش از ۴۰ درجه نیز می رسد تبخیر می شود.

باید اکوسیستم گیاهی و جانوری منطقه بازیابی شود

وی گفت: اینکه بخش هایی از جازموریان در فصل تابستان خشک شود امری عادی است و نباید نگران این وضعیت بود بلکه باید در خصوص جازموریان به نگاه بلند مدت نیاز داریم و باید اکوسیستم گیاهی و جانوری منطقه را بازیابی کرد.

قدوسی بیان کرد: متاسفانه طی سال های گذشته جازموریان به کلی خشک شده بود و حالا که تا حدودی آبگیری شده و حجم تبخیر نیز زیاد است باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که بهره برداری از پهنه جازموریان منطقی انجام نشود و برداشت بیش از حد از چاه های آب اطراف انجام نشود تا رطوبت خاک در منطقه حفظ شود و شاهد بروز پدیده ریزگردها نباشیم.

وی از جوامع محلی منطقه خواست همگام با مسئولان برای حراست از جازموریان اقدام کنند زیرا جازموریان برای احیای مجدد به یاری همه نیاز دارد.

وی به اجرای طرح های مطالعاتی و پیگیری های مکرر مسئولان اشاره کرد و افزود: خوشبختانه در حال حاضر نگاه مسئولان به جازموریان جدی است در گذشته مسئولان اقدام موثری برای احیای این تالاب انجام نمی دادند و حتی این نگاه وجود نداشت.

خشک شدن جازموریان در مقطع فعلی یک پدیده طبیعی است که البته می توان با نگاه های حمایتی از جمله مدیریت برداشت آب از منابع زیر زمینی و کاهش سطح رطوبت خاک همچنین کاهش برداشت آب از رودخانه های منتهی به این تالاب آن را مدیریت کرد.