ایجاد گروهی ویژه در فرهنگستان علوم پزشکی برای پیشگیری از دستبرد علمی

دکتر رضا ملک زاده در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: فرهنگستان علوم پزشکی کشور برای مقابله با انحرافات علمی از جمله پدیده زیانبار دستبرد علمی که به نظر می رسد در سالهای اخیر رو به افزایش است و منحصر به کشور ما هم نیست، تاکنون اقداماتی انجام داده که این تلاش همچنان ادامه دارد.

تشکیل گروه ویژه به منظور تدوین، اطلاع رسانی و آموزش در زمینه پیشگیری از انحرافات علمی

وی اضافه کرد: فرهنگستان اقدامات متعددی انجام داده که از آن جمله می توان به تشکیل گروه ویژه در فرهنگستان متشکل از همکاران صاحبنظر به منظور بحث، تدوین و اطلاع رسانی و آموزش در زمینه پیشگیری از انحرافات علمی و پدیده دستبرد علمی اشاره کرد.

ملک زاده به شناسایی و برخورد با معدود خاطیان علمی که برای مجله پزشکی انگلیسی زبان فرهنگستان (Archives of Iranian Medicine) مقاله ارسال می کنند اشاره کرد و گفت: این برخورد شامل آموزش استانداردهای بین المللی در این زمینه و در موارد لازم اطلاع رسانی به موسساتی که خاطیان علمی وابسته به آنها هستند، است.

ارسال نامه به منظور جلوگیری از دستبرد علمی به روسای دانشگاههای علوم پزشکی

وی گفت: ارسال نامه به منظور جلوگیری از دستبرد علمی و پیامدهای زیانبار آن به روسای دانشگاههای علوم پزشکی و نگارش مقاله و ایراد سخنرانی در این مورد به منظور تذکر و آموزش از دیگر اقدامات فرهنگستان بوده است.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم پزشکی کشور بهترین راهکار برای پیشگیری از انحرافات علمی از جمله دستبرد به آثار دیگران را در پیروی از اصول و ضوابط استاندارد بین المللی برشمرد و به مهر گفت: عضویت مجلات پزشکی در کمیته بین المللی اخلاق نشر (COPE) و پیروی از اصول آن بسیار در این زمینه راهگشا است. با توجه به اینکه مجله فرهنگستان علوم پزشکی کشور نیز در این کمیته عضویت دارد، آموزش هم می تواند در این زمینه مورد توجه باشد.

لزوم توجه ویژه کمیته های ارتقای اعضای هیئت علمی در شناسایی خاطیان

وی با اشاره به لزوم توجه ویژه کمیته های ارتقای اعضای هیئت علمی به این موضوع به مهر گفت: این کمیته ها در دانشگاهها باید ضمن شناسایی خاطیان با آنها مقابله کنند و در تصویب پایان نامه های دانشجویان به این موضوع توجه کنند.

ملک زاده تاکید کرد: برای جلوگیری از این گونه انحرافات علمی، ارائه آموزش های لازم به دانش آموزان، دانشجویان و جامعه علمی کشور لازم است. باید توجه داشت که احترام به حقوق مولفین و صاحبان آثار را باید از کودکی در جامعه آموزش داد.

اطلاع رسانی به سردبیران مجلات علمی کشور برای شناسایی دستبردهای علمی

وی گفت: در این زمینه سردبیران مجلات علمی کشور به خصوص در رشته پزشکی باید تلاش کنند که انحرافات و دستبردهای علمی را در نوشته های علمی دریافت شده شناسایی و از چاپ آنها خودداری کنند و با ارائه آموزش مناسب به نویسندگان مقالات علمی آنها را به پیروی از اصول پذیرفته شده اخلاق نشر تشویق کرد.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم پزشکی کشور اجرای قاطعانه قانون حمایت از مولفین و مصنفان و هنرمندان را که اولین بار در آذرماه سال 48 به تصویب رسیده و پس از انقلاب اسلامی مورد تایید قرار گرفته را برای پیشگیری از بروز دستبردهای علمی ضروری دانست.

ارائه مقاله جهت ارتقای علمی یکی از دلایل بروز این پدیده در ایران

وی با تاکید بر این نکته که پدیده انحرافات علمی و از جمله دستبرد علمی به آثار دیگران مختص جامعه علمی ایران نیست و در کشورهای دیگر نیز سابقه دارد، به مهر گفت: متاسفانه در ایران یکی از علل این امر تحت فشار قرار گرفتن اعضای هیئت علمی دانشگاهها برای ارائه مقاله به منظور ارتقای علمی است. استفاده نامطلوب از اینترنت و کم توجهی به قانون کپی رایت، بی توجهی برخی از اعضای جامعه علمی به رعایت چارچوبهای اخلاق نشر و مسلط نبودن به زبان انگلیسی در مورد مقالاتی که به زبان انگلیسی نوشته می شود، از دیگر علل عمده بروز چنین پدیده ای است.

حذف آثار جعلی علمی در صورت شناسایی از نمایه های بین المللی و فهرست نگاری مقالات علمی

ملک زاده با اشاره به برخورد کشورهای دیگر با پدیده دستبرد علمی یادآور شد: در کشورهای دیگر پس از کشف و شناسایی آثار جعلی و موارد دستبرد علمی، همه موارد مذکور از نمایه های بین المللی و فهرست نگاری مقالات علمی حذف می شوند. به علاوه در صورتی که موارد وخیمی از دستبرد علمی رخ داده باشد به موسسه ای که این افراد در آنجا به کار اشتغال دارند اطلاع داده می شود تا با خاطیان برخورد کنند، حتی در پاره ای موارد این موضوع منجر به اخراج فرد از آن موسسه علمی می شود.

اخراج از دانشگاه، تذکر به خاطیان و مطلع سازی مراکز علمی محل خدمت نمونه ای از اقدامات تنبیهی

وی اضافه کرد: در ایران نیز اقدامات مشابهی در بعضی از موارد در سالهای اخیر انجام گرفته است که تذکر به خاطیان و مطلع سازی مراکز علمی محل خدمت و تصمیم گیری مناسب مسئولان آن مرکز درباره این افراد حتی در حد اخراج از دانشگاه نیز بخشی از این اقدامات بوده است.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم پزشکی کشور تاکید کرد: هدف نهایی علم کشف حقیقت است و جعل و دستبرد علمی به آثار دیگران با این مقصود کاملاً ناسازگار است و به حیثیت جامعه علمی کشور آسیب می رساند و از این رو ضروری است ضمن آموزش مستمر با مصادیق آن به طور مناسب برخورد شود تا از این پدیده زیانبار پیشگیری شود. هر چند خوشبختانه شمار کسانی که در جامعه علمی ایران اخلاق نشر را نادیده می گیرند بسیار محدود است.