بررسی چرایی حضور برخی پدرها و مادرها در خانه سالمندان

بنیامین اثباتی کارگردان عرصه مستند در گفتگو با خبرنگار مهر درباره مستند «همین حوالی» که به بخش «خرد و تجربه» دهمین جشنواره «سینما حقیقت» راه یافته است، گفت: شاید اینطور بتوانم در مورد مستند «همین حوالی» و ایده اولیه آن بگویم که در ابتدا قصد ساختن این مستند وجود نداشت و همه چیز با یک گفتگوی ساده میان من و یک سالمند در خانه سالمندان شروع شد.

وی افزود: در گفتگوی آن روز که البته با چندین سالمند یعنی حدود ۳۲ نفر صورت گرفت نوبت به زن سالمندی رسید که ۸۱ سال سن داشت. در میانه گفتگو از او پرسیدم چرا به خانه سالمندان آمدی؟ او جواب داد من در کنار خانواده فرزندم مدتی زندگی می کردم اما به مرور مشکلاتی میان من و عروسم درگرفت که در نهایت با دعوا و مرافه میان من و عروسم از خانه رانده شدم و به اینجا آمدم. به او گفتم: پسرت در این میان چه راهی راپیش می گرفت؟ او گفت: او هم طرفدار زنش بود و تصمیم به بیرون کردن من را با هم داشتند.

اثباتی عنوان کرد: دقیقا در همان حین بود که یک سوال ساده در ذهن من ایجاد شد که ایده ساخت مستند «همین حوالی» شد و آن اینکه چرا باید برای این زن ناراحت بود و برای او افسوس خورد و فرزند و عروسش را محکوم کرد، شاید حق با فرزند و عروسش باشد. برای پاسخ به این پرسش با دوندگی های زیاد گفتگویی را با عروس و پسر ترتیب دادم و نتیجه گفتگوها چیز دیگری را روشن کرد؛ اینکه  شاید حق با زن سالمند نباشد، در نتیجه رویکرد مستند من که در فضایی در تایید سالمندان پیش می رفت مسیر خود را تغییر داد و این جمله باعث شگل گیری مستند «همین حوالی» شد: «شاید بخشی از کسانی که در خانه سالمندان هستند خودشان مقصرند.» بر همین اساس تمامی گفتگوها با دیگر سالمندان با توجه به همین جمله پیش رفت و نتایج قابل توجهی را نمایان کرد.

این کارگردان بیان کرد: در ادامه کار و در روند شکل گیری این مستند از کودک ۸ ساله تا سالمندان ۸۰ ساله مصاحبه و گفتگو شد. یعنی چیزی حدود ۸۲ ساعت گفتگو. بر همین اساس محوریت تمامی سوال ها که در اصل مسیر مستند را طی می کرد به روابط میان والدین و فرزندان از کودکی تا حال اشاره می کرد. اینکه چقدر خواسته ها و نیازهای فرزندان در دوران های مختلف زندگیشان با پدر و مادر مورد توجه قرار گرفته و چقدر والدین به آنها توجه ویژه داشته اند. مواردی مثل خرید دوچرخه که چقدر می تواند مورد کوچکی باشد اما یک جوان ۳۷ ساله هنوز به عنوان یک عقده از آن یاد می کند، انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب همسر، گرفتن تولد در کودکی، انتخاب کار، انتخاب دوست و موارد بیشماری که در مثال کوچک بود اما به دلیل نادیده گرفته شدن آنها توسط پدران و مادرانشان حال در سنین بزرگسالی به عقده ها و گره های غیر قابل حلی تبدیل شده بودند و فاصله میان آنها را هر روز زیادتر می کرد و محبت و دلبستگی را به مرور از بین می برد.

اثباتی ادامه داد: نکته جالب تر این بود که به دلیل نادیده گرفته شدن بخش قابل توجهی از نیاز های فرزندان در دوران های پیشین، حال امروز گسلی بزرگ میان آنها و والدینشان شکل گرفته است و در نهایت امروز که والدین به دلایل مختلف جسمی، روحی و رفتاری به فرزندانشان احتیاج پیدا کرده اند، حال فرزندان هستند که خواسته های والدین را نادیده می گیرند و توجه جدی به آنها نمی کنند. شاید این رفتار نتیجه همان برخورد ها از طرف والدین در دوران کودکی و جوانی باشد.

این مستندساز بیان کرد: به نظر من مستند های گوناگونی در رابطه با سالمندی و پیر شدن ساخته شده و عموما در این مستند ها حق با والدین بوده و بی مهری همیشه از طرف فرزندان تصویر شده است چه در تلوزیون و چه در رسانه های دیگر تصویری و متنی. اما چرا نباید یکبار زاویه دوربین را برگرداند و با نگاهی موشکافانه و پژوهشگرانه به رفتار والدین در دوران های قبل نگاه نکرد؟ آیا این جمله نمی تواند درست باشد که: شاید بخشی از کسانی که در خانه سالمندان هستند و یا به نوعی به فراموشی توسط فرزندانشان دچار شده اند، خودشان مقصرند؟

وی گفت: یادم می آید در حال پر کردن فرم شرکت در جشنواره در قسمت خلاصه داستان نوشتم: «همین حوالی» مستندی که باید دیده شود. تمامی گفتگوها که با ۱۸ نفر در فیلم در فضا های مختلف تصویری انجام شده در راستای بررسی و پژوهش همین معضل است و شاید مستند «همین حوالی» مستندی در مورد روابط میان والدین و فرزندان، این بار تلنگری به برخی رفتار های والدین باشد تا فرزندان.

اثباتی در پایان اظهار کرد: مستند«همین حوالی» با زمان ۳۰ دقیقه در مدت ۳ سال تصویربرداری، برای دهمین جشنواره «سینماحقیقت» تهیه و به دبیرخانه جشنواره ارایه و در بخش مسابقه بخش «خرد و تجربه به همراه ۹ فیلم دیگر پذیرفته شد. امیدوارم نگاهی که در این مستند از طرف تیم تولید وجود داشته با حساسیت قابل توجهی از طرف جشنواره «سینماحقیقت» رو به رو شود.

عوامل این فیلم عبارتند از پژوهشگران: بنیامین اثباتی، سمانه اصفهانی و نرگس عارفی مقدم، دستیار کارگردان: مهدی جعفری، تصویربرداران: وحید نجف زاده، بنیامین اثباتی، صدابردار: وحید نجف زاده، صداگذار: ایمان آریسیان، مشاور کارگردان: ابراهیم بزرگ نیا، تدوین: بنیامین اثباتی، هماهنگی و برنامه ریزی: مهدی مشهور، مدیر تولید: امیر فیاض، مدیر روابط عمومی: سید مرتضی دارابی، انتخاب عکس ها: سمانه اصفهانی، مترجم: کریم اثباتی، تیزر: علیرضا شادمنش، اصلاح رنگ: علیرضا کیهان، تهیه کننده: بنیامین اثباتی.

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی، دهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را طی روزهای ۱۴ تا ۲۱ آذرماه ۱۳۹۵ با شعار «حقیقت بهترین راهنماست» که از فرمایشات حضرت علی(ع) است در پردیس سینمایی چارسو برگزار می‌کند.