بازار زعفران بازیچه دست دلالان

به گزارش خبرنگار مهر در مشهد، زعفران یکی از ارزشمندترین گیاهان ایران است که با رنگ و رایحه ای دل انگیز و مزه ای دلپذیر جهانیان را مجذوب خود می کند و با خواص فرح زایی، لطافت و زیبایی بخشی به پوست و چهره و دیگر خصوصیات دارویی خود توجه بسیاری از اقوام و ملل را به خود جلب کرده است.

زعفران به علت طعم، رنگ و عطر خود کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده های دارویی، غذایی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید از فرآورده های گرانقیمت به شمار می رود.

تولید عمده زعفران در ایران

بیش از 90 درصد این اکسیر گیاهی در ایران تولید می شود و در این میان استان خراسان رضوی قطب تولید زعفران جهان است به طوریکه از 230 تن زعفرانی که هر ساله در جهان تولید می شود 170 تن آن از خراسان بدست می آید.

زعفران جزء معدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می یابد و نیاز به امکانات و تجهیزات پیچیده ندارد.

استانهای خراسان به ویژه خراسان رضوی و خراسان جنوبی با توجه به شرایط اقلیمی ویژه مانند بارندگی کم و آب و هوای گرم خشک بهترین مناطقی برای کاشت این اکسیر گیاهی هستند.

در حال حاضر تولید این گیاه با ارزش علاوه بر تامین معیشت کشاورزان خراسانی باعث ایجاد اشتغال زیاد و رشد تولید ناخالص ملی شده است.

زعفران که بدلیل ارزش بالای اقتصادی به طلای سرخ معروف است جزء ذخائر خاص ژنتیکی کشور ماست، که اگرچه در کشورهای هم اقلیم ما نیز قابلیت رشد دارد اما مرغوبترین نوع آن تنها در ایران قابل تولید است و از این حیث جزء مزیتهای مطلق کشورمان محسوب می شود.

نوسان قیمت زعفران در سالهای گذشته

در سالهای گذشته به دلیل پایین بودن قیمت این محصول کشاورزی رغبت زیادی به تولید آن نداشتند و بیشتر زمینهای آنان زیر کشت گندم قرار داشت اما با اعلام حمایت دولت از زعفران و خرید تضمینی آن بسیاری از کشاورزان، سطح زیر کشت زعفران خود را افزایش دادند و بازار زعفران جانی تازه گرفت.

در دو سال گذشته به دلیل سرمای شدید و آسیب رسیدن به پیاز زعفران کاهش یکباره تولید زعفران و افزایش قیمت آن تا مرز 4.5 میلیون تومان اتفاق افتاد اما در سال جاری علیرغم قول مسئولان دولتی کشاورزی استان مبنی بر عدم کاهش قیمت زعفران نوسان بسیار شدیدی در بازار قیمت این محصول رخ داده است.

رئیس جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی در ابتدای مهرماه سال جاری در مصاحبه با خبرگزاری مهر گفت: علی رغم احتمال افزایش تولید زعفران در سال جاری قیمت آن کاهش نخواهد یافت.

محمد اسماعیل نیا افزود: البته بازار زعفران بسیار پیچیده است و بستگی زیاد به شرایط اکولوژیکی زمان برداشت دارد اما اگر مانند دو سال قبل شاهد شوک دمایی نباشیم تولید این محصول استراتژیکی افزایش و قیمت آن بدون تغییر خواهد بود.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان با اشاره به طرحهای سازمان در مورد زعفران گفت: این سازمان طی سالهای گذشته یک استراتژی مدون را برای تولید زعفران اتخاذ کرده که یک بخش آن ساماندهی بازار عرضه و تقاضای این محصول است که حمایت از تشکیل شورای ملی زعفران موید این مطلب است و بخش دیگر آن افزایش بازدهی زعفران در قالب برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است که طراحی و در حال پیگیری است.

اسماعیل نیا مهمترین دلیل افزایش تولید زعفران در سال جاری را محلول پاشی زمینهای زیرکشت زعفران در بهمن ماه سال قبل دانست.

خرید تضمینی زعفران منتفی شده است

وی همچنین در مورد خرید تضمینی زعفران گفت: چون قیمت زعفران نسبت به سالهای گذشته افزایش داشته و کشاورز با تولید این محصول متضرر نمی شود بحث خرید تضمینی زعفران منتفی است.

در ابتدای برداشت زعفران در سال جاری قیمت هر کیلو زعفران سرگل 4.2 میلیون تومان بود اما در هفته های پایانی برداشت، قیمت این محصول تا 3.3 میلیون تومان کاهش یافت و بازار این محصول دوباره تخریب شد که ناشی از خودداری تجار از خرید زعفران بود.

افزایش قیمت زعفران نگران کننده است

البته معاون امور باغات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفتگو با مهر افزایش قیمت زعفران را نگران کننده خواند و گفت: افزایش جهانی قیمت زعفران که ناشی از افزایش قیمت این محصول در داخل کشور است باعث رغبت بسیاری از کشورهای هم اقلیم ما به تولید زعفران و ورود آنها به بازارهای جهانی خواهد شد.

محمد اسدی فر افزود: کشورهایی مثل سوریه، لیبی، اسپانیا، مراکش، الجزایر، افغانستان و پاکستان به میزان بسیار کم زعفران تولید می کنند و به یقین با افزایش جهانی قیمت ها تولید خود را افزایش خواهند داد.

اسدی فر گفت: در چنین شرایطی ایران تنها با کاهش هزینه های تولید، افزایش بهره وری در واحد سطح و ارتقاء کیفیت زعفران تولیدی می تواند جایگاه خود را درصدر تولید کنندگان زعفران جهانی حفظ کند و در غیر این صورت به حاشیه رانده خواهد شد.

وی ادامه داد: از آنجایی که تولید زعفران نیاز به تکنولوژی های خاص ندارد، بسیاری از کشورهای همسایه که از نظر وضعیت اقلیمی شبیه ما هستند و نیروی کار کافی دارند به دنبال کشت زعفران هستند و قاچاق پیاز زعفران به این کشورها کار آنها را سرعت می بخشد.

اما آیا بهترین راه حل برای نگه داشتن بازار زعفران دنیا در اختیار خودمان، تولید انبوه با قیمت های پایین است؟

در این میان باید پرسید یا اینکه چرا وقتی زعفران ما در کشورهای اروپایی با ارقام نجومی معامله می شود ما باید کشاورز را مجبور به فروش محصولش با قیمتهای نازل کنیم و با صادرات فله ای زعفران بخش زیادی از ارزش افزوده آن را نصیب کشورهایی چون اسپانیا و امارات کنیم.

آیا ما به دلیل عدم هماهنگی بخش های مختلف اقتصادی در کشورمان باید امتیاز این ثروت بزرگ ژنتیکی را به سایر کشورها ببخشیم و در حالیکه 90 درصد زعفران دنیا را تولید می کنیم درآمد اصلی آن را به اسپانیا تقدیم کنیم.

یک استاد ژنتیک دانشگاه تهران در گفتگو با مهر گفت: 11 اقلیم از 14 اقلیم گیاهی دنیا در ایران موجود است و در عموم عرصه های ژنتیکی، کشور ایران بیشترین گوناگونی ژنتیکی را دارد و این در حالی است که هیچ ثروتی به اندازه گوناگونی ژنتیکی گرانسنگ نیست.

نوری دلویی با بیان اینکه هر چه گوناگونی ژنتیکی در اکوسیستم خود داشته باشیم ارزشی از آن تلقی می شود گفت: گیاهان استراتژیک که در کشور وجود دارد دستاوردهای زیادی دارد و زعفران با تمام تغییرات زیبایش مظلوم واقع شده است.

وی ادامه داد: آیا فقط با این بهانه که تولید این طلای سرخ در دست کشاورزان ناآگاه از بازارهای جهانی است می توان هر روز بازار را به بازی گرفت و قیمت ها را افزایش و کاهش داد.

دلویی گفت: یک روز صادر کننده برای آنکه بازارهای صادراتی خود را از دست ندهد با افزایش چند برابری قیمت زعفران کشاورز را ترغیب به افزایش سطح زیر کشت می کند و پس از فصل برداشت زمانی که می خواهد زعفران را صادر کند با خودداری از خرید آن، سطح قیمتها را کاهش می دهد.

صادرات کم زعفران از کشور

چندی پیش نائب رئیس شورای ملی زعفران با بیان اینکه قیمتها باید تعدیل شوند تا زمینه صادرات زعفران مهیا شود گفت: در حال حاضر میزان صادرات زعفران از کشور صفر است.

غلامرضا میری در گفتگو با خبرگزاری مهر افزود: قیمت زعفران در سال گذشته کاذب بود و سرما زدگی سال 86 باعث کاهش 85 تا 90 درصدی زعفران و افزایش ناگهانی قیمت این محصول شد.

این صادر کننده زعفران گفت: در سال جاری به علت افزایش شش برابری تولید محصول زعفران قیمت آن طی دو ماه گذشته 50 درصد کاهش داشته است و در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم زعفران در بازار بین دو میلیون و 500 هزار تومان است (قیمت زعفران در آن تاریخ سه میلیون و 700 هزار تا سه میلیون و 900 هزار تومان بود) در حالیکه این ارقام تا دو ماه پیش چهار میلیون تا 4 میلیون 800 هزار تومان بوده است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان و فروشندگان زعفران خراسان رضوی با بیان اینکه قیمتها باید تعدیل شود تا زمینه صادرات این محصول ملی مهیا شود، گفت: در حال حاضر میزان فعلی صادرات زعفران صفر است و تا زمانی که قیمت پایه این محصول تثبیت نشود بازارهای جهانی از خرید زعفران ایران خودداری خواهند کرد.

عدم وجود یک صندوق حمایتی از صنعت زعفران باعث شده که این صنعت با تلاطم قیمتی مواجه بوده و صادرکنندگان کار ساماندهی قیمت این محصول را به عهده داشته باشند.

مسلما در بخش خصوصی منفعت، حرف اول را می زند و منفعت کنونی صادرکنندگان در پایین نگه داشتن قیمت جهان زعفرانی است در حالیکه این اقدام به طور مقطعی باعث افزایش صادرات خواهد شد و در نهایت کاهش تولید و دلسردی کشاورزان را در پی دارد.

به گفته یک کارشناس اقتصادی قیمت جهانی زعفران درجه یک پنج هزار و 260 دلار و زعفران درجه دو بیش از دوهزار دلار است.

به نظر می رسد اصرار برخی افراد به کاهش قیمت زعفران در کشور بی توجهی به حق کشاورزان این مرز و بوم باشد و جا دارد مسئولان ذیربط در این حیطه به طور جدی وارد شوند و جلوی تضییع حقوق کشاورزان را بگیرند.