قلعه های تاریخی گیلان تپه شدند!/ ضرورت شناخت پیشینه گیلان

ولی جهانی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: دانش باستان شناسی در فرهنگ و تمدن جهان نقش بسیار مهمی دارد و به عنوان یک علم به آن نگاه می شود.

وی ادامه داد: این دانش در برگیرنده مجموعه ای از معارف، مفاهیم و یافته هایی است که به ما این امکان را می دهد تا تاریخ گذشته یک سرزمین و آنچه را که طی چندین هزار سال درقالب تمدنها و فرهنگهای مختلف رشد و تکامل یافته به عنوان دستاوردها و پاسخهای بشری در برابر پرسشها، خواسته ها و رویدادهایی که شکل گرفته است به شیوه ای علمی و مستدل شناخت.

کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی، باستان شناسی را پایه علمی شناخت هویت ملی دانست و افزود: سرزمین ایران از معدود بخشهای این کره خاکیست که کارنامه تمدن و هنر کهنی دارد و با داشتن سابقه ای دیرین، حجم عمده ای از رویدادهای تاریخی و تمدنهای بشری را به خود اختصاص داده است.

معرفی آثار تاریخی بخشی از توسعه فرهنگی و جذب گردشگری است

وی گفت: آثار تاریخی، بخشی از هویت تاریخی هر قوم است که مطالعه، پژوهش و در نهایت معرفی این آثار بخشی از توسعه فرهنگی و جذب گردشگری است.

جهانی عنوان کرد: در گیلان که آب و هوا چندان سازگار با سازه های تاریخی نیست، آثار گرانسنگی به جای مانده است که حفاظت و معرفی آنها جزئی از وظایف فرهنگی ماست.

وی با اشاره به اینکه انسان در طول تاریخ برای دفاع از خویش همواره راه های گوناگونی را تجربه کرده است، افزود: زندگی در غارها شاید یکی از نخستین تجربه ها از این دست باشد و با گذشت زمان اقامتگاه انسان دارای دیوارهای دفاعی شد، به گونه ای که یک آبادی در داخل حصار یا قلعه جای گرفت.

مولف کتاب قلعه های گیلان گفت: در گیلان نیز قلعه در پیش و پس از اسلام در مناطق کوهستانی و جلگه ای شکل گرفت که متأسفانه بسیاری از آنها امروزه به ویرانه ها و تپه های باستانی تبدیل شده است.

وی در پاسخ به این سئوال که رشته باستان شناسی در دانشگاه های ایران چه جایگاهی دارد و آیا از طرف داوطلبان دانشگاهی استقبال می شود، افزود: در حال حاضر رشته باستان شناسی با توجه به تاسیس دانشکده های باستان شناسی و انجام پروژه های باستان شناسی در سراسر کشور جایگاه نسبتا خوبی دارد ولی متاسفانه با توجه به عدم جذب اکثر دانشجویانی که در این رشته فارغ التحصیل می شوند در بازار کار استقبال خوبی ازاین رشته به عمل نمی آید.

کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه شما در این کتاب، قلعه های گیلان را از لحاظ نحوه استقرار و وضع دفاعی به سه دسته جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی تقسیم کرده اید و آثار بجا مانده ای را در این تقسیمات جغرافیایی نام برده اید، احتمال اینکه هنوز آثار کشف نشده ای در استان گیلان باشد، وجود دارد، افزود: در مجموع بیش از دو هزار اثر تاریخی در گیلان وجود دارد که بیش از 90 قلعه تاریخی توسط نگارنده مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته است.

جهانی در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه در همین تقسیم بندی به دو ویژگی دفاعی و مسکونی برای قلعه های گیلان اشاره کرده اید، این تقسیم بندیها بیشتر بر چه اساسی شکل گرفته اند، اظهار داشت: با توجه به انبوه قلعه های باستانی در گیلان در تقسیم بندی آنها سعی شده قلعه های گیلان به سه بخش جلگه ای، کوه پایه ای و کوهستانی (قلعه های دفاعی و مسکونی) تقسیم بندی شود.

قلعه ها در گیلان جنبه دفاعی و مسکونی دارند

وی ادامه داد:  تعدادی از قلعه ها در گیلان هم جنبه دفاعی و هم جنبه مسکونی دارند ماننده قلعه لیسار تالش این قلعه زمانی به عنوان دفاع از روستا یا شهری که در کنار آن قرار داشته استفاده شده و زمانی دیگر که شهر یا روستاهای اطراف آن آرامش داشته اند و از هیچ نقطه ای به آنها حمله نمی شد معمولا در چنین مواقعی نظامیان سعی می کردند، خانواده های خود را به داخل قلعه ببرند و به عنوان محل استقرار از آن استفاده کنند.

مولف کتاب قلعه های گیلان همچنین در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه پس از شناسایی قلعه های بجا مانده در استان گیلان آیا اقدامات حفاظتی یا بازسازی برای حفظ این قلعه ها انجام شده است، اظهار داشت: تعداد محدودی از قلعه های گیلان توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی گیلان مورد مرمت قرار گرفته که از جمله می توان به قلعه رودخان اشاره کرد.

وی گفت: تعدادی دیگر از قلعه های استان بعد از شناسایی، ثبت و ضبط عملیات کاوشهای باستان شناسی در آن صورت گرفته که می توان به قلعه های مانند لیسار تالش، قلعه کول فومن و قلعه رودخان اشاره کرد.

جهانی بیان داشت: بعد از چاپ کتاب قلعه های گیلان این کتاب به کلیه پایگاه های حفاظتی وابسته به میراث فرهنگی ارسال و به عنوان یک منبع بسیار خوب در اختیار علاقمندان قرار گرفته است و اکثر قلعه های معرفی شده تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی درآمده و استقبال بسیار خوبی از چاپ آن به عمل آمده است.

کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه با توجه به آثار چاپ شده شما مانند قلعه های گیلان، جاذبه های تاریخی گیلان و گسکر شهر مدفون شده در جنگل هفت دغنان آیا مجموعه یا پژوهش دیگری در زمینه گیلان شناسی یا آثار باستانی این استان در دست انتشار دارید، گفت: کتاب باستان شناسی املش شامل 420 صفحه رنگی و سیاه و سفید است که توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به چاپ رسیده و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.

"غارهای گیلان" تدوین می شود 

وی عنوان کرد: تمدن املش در 136 صفحه برای چاپ در اختیار دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان قرار گرفته و غارهای گیلان نیز در دست تدوین است.

جهانی در ادامه بررسی معادن قدیمی گیلان (طرح مشترک) با مدیریت زمین شناسی دانشگاه آزاد لاهیجان، آموزش عملی 40 نفر از دانشجویان رشته باستان شناسی دانشگاه آزاد چالوس در شهر تاریخی گسکر، طرح مشترک در خصوص بررسی شناسای غارهای باستانی گیلان با دانشگاه " هان یانگ" کره جنوبی، چاپ مقاله ای تحت عنوان "قلاع تاریخی گیلان" در نخستین سمینار باستان شناسی کشورهای آسیایی در کتاب مجموعه مقالات دانشگاه هان یانگ کره جنوبی، چاپ مقاله ای مشترک بین اینجانب و خانم آری ماتسو از دانشگاه توکیو در مجلات کشور ژاپن تحت عنوان "استقرارهای عصر آهن در گیلان" از دیگر فعالیتهای علمی و پژوهشی خود عنوان کرد.