آنگونه که عکسهای گزارش گواهی می دهند این اطلاعیه ها و اعلانات در کنار بی توجهی به ارزش تاریخی و هنری مسجد، لحظه به لحظه در حال از بین بردن آخرین بقایای ارزشمند به جای مانده از هنر دست معماران اسلامی این بنا است، گو آنکه سهم هزار سال مهمان نوازی از مهمانان سپاسگوی خداوند نزد متولیان امور ارزش چندانی ندارد.
دیوارهای تاریخی مسجد به محلی برای تابلو اعلانات و پوسترها تبدیل شده است
بر اساس آنچه در کتاب " مرآه البلدان " آمده است بنای اولیه مسجد جامع نائین منسوب به عمر بن عبدالعزیز خلیفه ی هشتم امویان است که دوران خلافتش از سال 99 تا 101 هجری قمری بوده است.
این مسجد به راستی یکی از مهمترین شاهکارهای معماری دوره اسلامی است، که معماری و تزئینات ویژه اش نمونه ای عینی و مهم از تکوین و تحول معماری ایرانی از آغاز دوره اسلامی است.
مشابه گچ بری درونی مسجد جامع نائین در هیچ بنای دیگری دیده نمی شود
با این وجود اما حال و روز کنونی این اثر تاریخی شکوهمند چندان رضایت بخش نیست، مسجد جامع نائین با وجود ارزشهای درخور تاریخی و هنری اش در معماری ایرانی و اسلامی، این سالها آسیبهایی جدی را به جان خریده، آسیبهایی که بیشتر از همه تزئینات منحصر به فردش را مورد دستبرد قرار داده است.
دیوارهای درونی مسجد محل یادگاری نویسی و خط کشی شده است
با نگاهی به ویژگیهای معماری مسجد و ارجاع به نظر برخی محققان می توان پذیرفت که مسجد جامع نائین اواخر قرن سوم یا در قرن چهارم هجری ساخته شده، تزئینات درونی آن نیز با طرحهای گونه گون یادآور سنتهای گذشته ایرانیان است، تزئیناتی شامل گچ بریهای زیبا وشگفت که مسجد را در رده یکی از نفیس ترین مساجد ایران قرار می دهد.
گچ بری های مسجد با وجود همه ارزش تاریخی آن در حال فروریختن است
در طاق نماهای شکیل مسجد نیز با آن سقف هلالی می توان رد انگشت هنر معماران و استاد کاران مسلمان ایرانی را یافت، روی دیوار و طاق جرزهای بنا هم نقوش متنوع و اشکال هندسی ساده توأم با شاخ و برگ گچ بری شده چشم نوازی می کند.
ویژگی گچ بری مسجد جامع نائین عمق چهار تا پنج سانتی متر آن است، جالب آنکه این شکل از گچ بری در هیچ مسجد دیگری در ایران یافتنی نیست و مشابه آن را تنها در کاخهای بسیار قدیمی ایران می توان دید.
نمایی از سقف شبستان اصلی مسجد
برخی پژوهشگران و محققان باستان شناس معتقدند این مسجد اولین مساجد ساخته شده در پهنه ی خاک ایران است و شاهدشان برای این ادعا همین نوع خاص گچ بری است.
ناراحت کننده است اما در این سالها فرسایش همین تزیینات بی نظیر در قسمتهای پایین دیوارهای مسجد به دلیل تماسهای زیاد بسیار بوده که منجر به محو و نابودی آنها گشته است.
البته این تنها آسیبی نیست که همه روزه تن شاهکار معماری اسلامی شهر نائین را می لرزاند و گویا بر آن پایانی نیست، بلکه باید قرار دادن بلندگو در داخل مسجد و تأثیرمخرب ارتعاشات صوتی آن بر این بنای هزارساله، چسباندن پوسترها و اعلانهایی مختلف و پارچه نویسی و آویزان کردن پرده ها با میخهای آهنی را نیز باید به آن افزود.
مسجد جامع که خیلیها نائین را به آن می شناسند و مشهورترین اثر تاریخی این شهر است هنوز هم میعادگاه نمازگزاران جمعه است و مردم برای ادای فریضه مقدس نماز در آدینه روزها رو سوی آن می گذارند. اما آیا این تن رنجور و هزار ساله هنوز توانایی کشیدن بار سنگین امانت الهی را بر دوش دارد؟
اداره میراث فرهنگی نایین و اصفهان برای محافظت بهتر از مسجد جامع چندین بار در صدد ممنوع کردن برپایی نماز جمعه در این بنای کهن بر آمده و مکانهای مناسبی نیز به عنوان جایگزین پیشنهاد شده اما هنوز این امر محقق نشده است.
"مسجد جامع نائین یکی از مهمترین شاهکارهای معماری دوره اسلامی است " ، " مشهورترین اثر تاریخی شهر است " ،" اولین مساجد ساخته شده در ایران است " و ... برخی از جملات توصیفی به کار رفته در این گزارش در رابطه با اثری است که به شماره 144 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، پایان گزارش اما با آروزی فرانرسیدن روزیست که فعلهای این جملات ماضی شوند.
-------------------------------
گزارش : صدرا محقق
عکس: خبرگزاری مهر و منابع اینترنتی
نظر شما